جلسه ششم تفسیر قرآن استاد سیدعلی خامنه ای؛
مژده و نویدهای خدا به مومنین
متن پیش رو حاصل چند هفته خوانش و چند هفته خلاصه کردن متن کتاب شریف «طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن» است. در خلاصهسازی سعی بر این شد تا عبارات و جملات تغییر نکند تا فضا و حال و هوای سخنرانی حفظ شود. امید است تا خواندن خلاصه جلسات، شما را به سَمت خواندن اصل کتاب سوق دهد.
چطور ارزش ایمان مان را درک کنیم؟
برای اینکه ارزش ایمان و نتیجه آن را بدانیم، لازم است از مژدهها و نویدهایی که خدا به مومنین داده است آگاه شویم و ببینیم خدا برای مومن در مقابل ایمان و عمل شایستهاش چه چیزی را تعهد میکند. انسانی که عادت به دادوستد کرده است، دوست دارد ببیند مبادله او با خدا به چه صورت است. این مسئله از نظر کسی که میخواهد در وادی ایمان، ثابت قدم و راسخ باشد، موضوع خواستنی و امیدبخشی است.
اما همانطور که گفته شد شرط این دادوستد رعایت ایمان با سه ویژگی آگاهانه، زاینده تعهد و عمل و همیشگی بودن است. یعنی هر ایمانی که شرایط فوق را دارا باشد خداوند به عنوان بزرگترین و برترین مشتری آن ایمان را خریداری میکند.
در مقابل خداوند وعدههایی را به کسانی که به ایمان حقیقی برسند، داده و برخی نعمتهای موجود در این راه را معرفی میکند. این نعمتها ذیل مفهومی به نام سعادت معرفی میشوند. این نعمات و نویدها برای سعادتمندی هر انسانی لازم است، حتی یک انسان مادیگرا. به عبارت دیگر، هر انسانی که بخواهد مسیر پیروزی و اهداف والای خود را بپیماید و برای آن مبارزه کند، اگر امکان دسترسی و استفاده از این نعمات را داشته باشد، در مسیر خود مصممتر گام برمیدارد.
این نویدها چیست؟
اولین نوید ایمان هدایت است یعنی هدف و سرمنزل سعادت را میشناسد و راه آن را میداند
دومین نوید نور است یعنی پردههای جهل و غرور و پندارها و هر آن چیزی که گوهر بینش و خرد او را کمرنگ میکند و نیروی دیدن و فهمیدن را از او میگیرد، زایل گردد و شعاعی از نور حقیقت بر دل او بتابد
سومین نوید اطمینان داشتن و دلآرام بودن است یعنی در راه طولانیاش بسوی سعادت، از دغدغهها و وسوسههای درونی که توانفرساتر از عاملهای بازدارندهی بیرونی است برهد. تجربه نشان داده وقتی جلوی راه رهرویی را با عوامل بیرونی بگیرند، او در پیمودن این راه حریصتر میشود. شوقش بیشتر میشود. اما یک وقت است از درون انسان را دچار تردید میکنند. جلوی راه را نمیبندند. راه باز است. اما توان و اراده رفتن زایل شده. این بدتر است. میگویند چرا میروی؟ چه فایدهای دارد؟ شاید نرسیدی! پس کِی؟ پس کو؟ چه شد؟ این تردیدها و تزلزلها حتی خواص را هم میلغزاند.
آیهای مهم درباره این نوید وجود دارد: «الذین امنوا و تطمئن قلوبهم بذکر الله الا بذکر الله تطمئن القلوب* الذین امنوا و عملوا الصالحات طوبی لهم و حسن ماب»
دل آرام بودن به این معنا نیست که در میدان جنگ کفشهایش را میگذارد زیر سرش و دراز میکشد و میخوابد؟ نه! اطمینان به این معناست که مضطرب نیست. مشوّش نیست. آینده برایش روشن است. میداند که او پیش خواهد رفت. لذا نمیهراسد. این دل و روح آرام است.
انسانی که میخواهد در راهی و هدفی پا نهد، دهها انگیزه ممکن است او را از پیمودن راه و هدف بازدارد؛ طمع به راحتطلبی، عافیتطلبی، فرصتطلبی و... چه در هنگام انتخاب و شروع و چه هنگام طی کردن مسیر، باز از این کششها رها نمیشود. مدام این خارها دامنش را میگیرند و او را به سوی خود جذب میکنند. از آن طرف هم آن هدف و انگیزههای متعالی انسان را به جانب خود میکشند. این انسان اگر متزلزل و نامطمئن باشد مثل یک زورق کوچک مدام به این طرف و آن طرف میرود بدون هیچ ثباتی. اما یک انسانی هم هست که یک جاذبه و کشش متعالی و قوی مثل ایمان به خدا چنان دل او را مجذوب خود کرده که این جاذبههای کوچک در مقابل آن جاذبه بزرگتر پوچند و بیتاثیر. اطمینان به این معناست. پس آرامش دل و طمأنینه به معنی بیتحرکی نیست. بلکه یک ثباتی است که باعث میشود رهرو باسرعت هر چه تمامتر به سوی مقصود حرکت کند.
چهارمین نوید امید است یعنی تلاش خود را ثمربخش میداند و امیدوار است که این تلاش به جایی میرسد.
اگر رهرو ثمربخش بودن راهی را که طی میکند و گامهایی که برمیدارد را دانست و احساس کرد که این کارها از بین نمیرود و عملش ضایع نمیشود و بداند که بر این حرکت یک اثری مترتب میشود، اگر به اینها معتقد بود قطعا سریعتر این مسیر را طی خواهد کرد، بهتر کار خواهد کرد و خستگیاش هم کمتر خواهد بود. اما اگر این را معتقد نبود واویلا. مومن کار خودش را ثمربخش میداند و قرآن به او این اصل را آموخته است.
پنجمین نوید مغفرت و رحمت است یعنی لغزشها و خطاهایش قابل جبران و مورد بخشایش باشد
ششمین نوید داشتن دستاویز و تکیهگاهی مورد اطمینان است
آدمی که نقشه جامع راه را در جیبش گذاشته و وارد راه شده، میداند که اگر احیانا یک وقتی راه را اشتباهی گُم کرد و رفت، این نقشه را دارد و میتواند از آن استفاده کند. همهجا یک مستمسک و مستعصمی وجود دارد که میتواند به او چنگ بزند و رهایی یابد.
هفتمین نوید نصرت و مدد خدا در مواجهه با دشمنها و دشمنیهاست
هشتمین نوید اینست که بداند بالاخره در برابر جبههها و صفهای مخالف، برتری و رجحان برای اوست
نهمین نوید اینست که بر دشمنان راه و هدفش -که مانع و خنثیکنندهی تلاش اویند- پیروز میگردد
دهمین نوید اینست که عاقبت از همه سختیها و فشارها و بندها و حصارها، رسته و به مقصود و منظور خود نائل گردد
یازدهمین نوید اینست که در همه حال –در راه و سرمنزل- از ذخیرههایی که برای آدمی در این جهان مهیا گشته، بهرهمند و برخوردار گردد
دوازدهمین نوید هم اینست که پس از سپری شدن دوران زندگی و پایان یافتن همه تلاشها، خود را با پاداشی شایسته روبرو ببیند و در بهشت نعمت و رضوان بیارامد.
خداوند این همه را به دارنده ایمانی تعهدآمیز و توام با عمل نوید میدهد.
اما همانطور که گفته شد شرط این دادوستد رعایت ایمان با سه ویژگی آگاهانه، زاینده تعهد و عمل و همیشگی بودن است. یعنی هر ایمانی که شرایط فوق را دارا باشد خداوند به عنوان بزرگترین و برترین مشتری آن ایمان را خریداری میکند.
در مقابل خداوند وعدههایی را به کسانی که به ایمان حقیقی برسند، داده و برخی نعمتهای موجود در این راه را معرفی میکند. این نعمتها ذیل مفهومی به نام سعادت معرفی میشوند. این نعمات و نویدها برای سعادتمندی هر انسانی لازم است، حتی یک انسان مادیگرا. به عبارت دیگر، هر انسانی که بخواهد مسیر پیروزی و اهداف والای خود را بپیماید و برای آن مبارزه کند، اگر امکان دسترسی و استفاده از این نعمات را داشته باشد، در مسیر خود مصممتر گام برمیدارد.
این نویدها چیست؟
اولین نوید ایمان هدایت است یعنی هدف و سرمنزل سعادت را میشناسد و راه آن را میداند
دومین نوید نور است یعنی پردههای جهل و غرور و پندارها و هر آن چیزی که گوهر بینش و خرد او را کمرنگ میکند و نیروی دیدن و فهمیدن را از او میگیرد، زایل گردد و شعاعی از نور حقیقت بر دل او بتابد
سومین نوید اطمینان داشتن و دلآرام بودن است یعنی در راه طولانیاش بسوی سعادت، از دغدغهها و وسوسههای درونی که توانفرساتر از عاملهای بازدارندهی بیرونی است برهد. تجربه نشان داده وقتی جلوی راه رهرویی را با عوامل بیرونی بگیرند، او در پیمودن این راه حریصتر میشود. شوقش بیشتر میشود. اما یک وقت است از درون انسان را دچار تردید میکنند. جلوی راه را نمیبندند. راه باز است. اما توان و اراده رفتن زایل شده. این بدتر است. میگویند چرا میروی؟ چه فایدهای دارد؟ شاید نرسیدی! پس کِی؟ پس کو؟ چه شد؟ این تردیدها و تزلزلها حتی خواص را هم میلغزاند.
آیهای مهم درباره این نوید وجود دارد: «الذین امنوا و تطمئن قلوبهم بذکر الله الا بذکر الله تطمئن القلوب* الذین امنوا و عملوا الصالحات طوبی لهم و حسن ماب»
دل آرام بودن به این معنا نیست که در میدان جنگ کفشهایش را میگذارد زیر سرش و دراز میکشد و میخوابد؟ نه! اطمینان به این معناست که مضطرب نیست. مشوّش نیست. آینده برایش روشن است. میداند که او پیش خواهد رفت. لذا نمیهراسد. این دل و روح آرام است.
انسانی که میخواهد در راهی و هدفی پا نهد، دهها انگیزه ممکن است او را از پیمودن راه و هدف بازدارد؛ طمع به راحتطلبی، عافیتطلبی، فرصتطلبی و... چه در هنگام انتخاب و شروع و چه هنگام طی کردن مسیر، باز از این کششها رها نمیشود. مدام این خارها دامنش را میگیرند و او را به سوی خود جذب میکنند. از آن طرف هم آن هدف و انگیزههای متعالی انسان را به جانب خود میکشند. این انسان اگر متزلزل و نامطمئن باشد مثل یک زورق کوچک مدام به این طرف و آن طرف میرود بدون هیچ ثباتی. اما یک انسانی هم هست که یک جاذبه و کشش متعالی و قوی مثل ایمان به خدا چنان دل او را مجذوب خود کرده که این جاذبههای کوچک در مقابل آن جاذبه بزرگتر پوچند و بیتاثیر. اطمینان به این معناست. پس آرامش دل و طمأنینه به معنی بیتحرکی نیست. بلکه یک ثباتی است که باعث میشود رهرو باسرعت هر چه تمامتر به سوی مقصود حرکت کند.
چهارمین نوید امید است یعنی تلاش خود را ثمربخش میداند و امیدوار است که این تلاش به جایی میرسد.
اگر رهرو ثمربخش بودن راهی را که طی میکند و گامهایی که برمیدارد را دانست و احساس کرد که این کارها از بین نمیرود و عملش ضایع نمیشود و بداند که بر این حرکت یک اثری مترتب میشود، اگر به اینها معتقد بود قطعا سریعتر این مسیر را طی خواهد کرد، بهتر کار خواهد کرد و خستگیاش هم کمتر خواهد بود. اما اگر این را معتقد نبود واویلا. مومن کار خودش را ثمربخش میداند و قرآن به او این اصل را آموخته است.
پنجمین نوید مغفرت و رحمت است یعنی لغزشها و خطاهایش قابل جبران و مورد بخشایش باشد
ششمین نوید داشتن دستاویز و تکیهگاهی مورد اطمینان است
آدمی که نقشه جامع راه را در جیبش گذاشته و وارد راه شده، میداند که اگر احیانا یک وقتی راه را اشتباهی گُم کرد و رفت، این نقشه را دارد و میتواند از آن استفاده کند. همهجا یک مستمسک و مستعصمی وجود دارد که میتواند به او چنگ بزند و رهایی یابد.
هفتمین نوید نصرت و مدد خدا در مواجهه با دشمنها و دشمنیهاست
هشتمین نوید اینست که بداند بالاخره در برابر جبههها و صفهای مخالف، برتری و رجحان برای اوست
نهمین نوید اینست که بر دشمنان راه و هدفش -که مانع و خنثیکنندهی تلاش اویند- پیروز میگردد
دهمین نوید اینست که عاقبت از همه سختیها و فشارها و بندها و حصارها، رسته و به مقصود و منظور خود نائل گردد
یازدهمین نوید اینست که در همه حال –در راه و سرمنزل- از ذخیرههایی که برای آدمی در این جهان مهیا گشته، بهرهمند و برخوردار گردد
دوازدهمین نوید هم اینست که پس از سپری شدن دوران زندگی و پایان یافتن همه تلاشها، خود را با پاداشی شایسته روبرو ببیند و در بهشت نعمت و رضوان بیارامد.
خداوند این همه را به دارنده ایمانی تعهدآمیز و توام با عمل نوید میدهد.
ادامه دارد...
نظرات بینندگان