تعهدی که توحید بر روی دوش فرد می‌گذارد، بزرگترین تعهدها، سنگین‌ترین تعهدها، موثرترین تعهدها در میان اعتقادات اسلامی و دینی است. حالا ما می‌خواهیم بررسی کنیم ببینیم تاثیر این ایمان به توحید، تاثیر این عقیده، در روان معتقد چه چه خواهد بود و چه باید باشد؟ توحید به معنای چه آموزش روحی و روانی است؟
این بحث دو فایده دارد. اولا اگر از توحید، کسی استنتاج تخدیرآمیزی ارائه داد، می‌گوییم این غلط است. توحید آنکه تو می‌گویی نیست. فایده دوم این است که خودمان را می‌شناسیم. ما وقتی دانستیم که تاثیر روانی روانی توحید چگونه است خود را محک می‌زنیم. اگر آن نتیجه که باید را نمی‌داشت، آن وقت می‌فهمیم اشتباه بود. این شیشه دارویی که به ما دادند. تقلبی است و باید تاثیر دیگری گذاشت.
تاثیر روانی توحید در چند جمله خلاصه می‌شود. از جمله تاثیراتی که توحید برمی‌دارد یکی این است که موحد دارای وسعت افق دید می‌شود. از تنگ‌نظری‌ها، کوتاه‌بینی‌ها، از نزدیک‌بینی‌ها، آسوده و راحت می‌شود. نمی‌گوید من در این میدان شکست خوردم و کارم تمام شد. این‌قدر نزدیک‌بین نیست. می‌داند که فکر توحیدی به درازای عمر بشر دارای قلمرو است. به بیان دیگر و از دیدگاه دیگر، آدم موحد افق دیدش در مسائل مادی و نیازهای پَست خلاصه نمی‌شود. در کنار نیازهای مادی در میان صدها نیاز، عظیم‌ترین و عزیزترین نیازهای انسان را می‌بیند. وقتی که نگاه می‌کند، آینده را در مقابل خود بی‌نهایت می‌بیند. برای دنیا پایانی قائل نیست. آدم غیرموحد هرچه مجذوب ایده‌های شریف و انسانیت هم باشد، همه چیز برایش در مرگ پایان می‌یابد. اما آدم موحد بعد از مرگ را محیط دیگر و جایگاه دیگری می‌بیند.
از دیگر تاثیرات توحید اینست که ریشه ترس در موحد را می‌خشکاند. کسی که از خدا بترسد از هیچ کس دیگر نمی‌ترسد. وقتی نگاه می‌کنیم، تامل می‌کنیم، می‌بینیم ترس است که دنیا و آخرت را از دارندگان‌اش سلب می‌کند. ترس از فقر باعث می‌شود انفاق نکند. ترس از مبتلا شدن و دچار شدن به ناراحتی‌ها موجب می‌شود که انسان تن به جنایت‌ها، فاجعه‌ها و ذلت و خواری‌ها بدهد. ترس از اینکه انسان نتواند دو روز دیگر بیشتر در این عالم زندگی کند موجب می‌شود که انسان به زندگی‌ها خاتمه بدهد، زندگی اجتماعی را تلخ کند یا از بین ببرد.

بنی‌امیه را چه کسی بود که نداند یا نشناسند و تجربه نکرده باشد؟ اما علت تبعیت از بنی امیه و تسلیم شدن در برابر آنها ترس بود.
بعضی نیز به خاطر ترس از اقلیت بودن راه‌شان کج شد. در راه خدا، در راه درست، با کم بودن یا زیاد بودن نباید انسان راهش را عوض کند. تصمیمش را نباید ترک کند. باید ببینی که راه هدایت است یا نه؟ اگر راه هدایت بود، نباید از ترس کم بودن راه را عوض کرد. در زندگی کردن در راه خدا، در راه تکلیف، در راه هدف، نهراسید. ترس فعال نداشته باشید. بیم فعال نداشته باشید. ترس و بیم که ما را از راه حق ما جدا کند نباید داشته باشیم.
عقیده‌ی توحید دارای دو سازندگی است. سازندگی جامعه و سازندگی فردی. انسان توحیدی تحت تاثیر این عقیده از ویژگی‌های مهمی برخوردار است. امید بی‌پایان، شور و تلاش خستگی‌ناپذیر، آسیب‌ناپذیری از ترس و طمع، وسعت دید و نظرگاه و جهت‌گیری درست و مشخص.