روایت تلاش‌های عشایر فارس در جهاد سلامت/ از خیاطی برای اربعین تا دوخت چند هزار ماسک برای شیرازی‌ها
شاید آشنایی عمومی با فرهنگ عشایر، در حد دو واژه قشلاق و ییلاق باشد که در کتاب‌‌های مدرسه بود. خانم مستان جوذن، بانویی از ایل قشقایی است که زندگی‌اش با جهاد گره خورده است. او در دوران کودکی، در کنار مادرش برای کمک به جبهه‌ها نان چانه می‌کرد و حالا به همراه خانواده و برادرانش، مدیریت مهدیه عشایر صدرا را بر عهده دارد. به بهانه خدمات و تلاش‌های جهادی دست‌اندرکاران این مجموعه، گزیده‌ای از گفت‌وگوی ایام با خانم جوذن به انعکاس بخشی از زندگی عشایر ایران‌زمین و تلاش‌های خودجوش آن‌ها برای مقابله با شیوع کرونا پرداخته است.
آشنایی با عشایر فارس
اصالتا قشقایی و از طایفه شش بلوکی هستم. ۴۸ سال دارم و کارشناسی ارشد فقه و حقوق. برای دکتری هم قبول شدم، اما به علت فوت مادرم نتوانستم ادامه تحصیل بدهم. هفت برادر و دو خواهر دارم و تقریباً از پانزده سالگی به همراه خانواده ساکن شیراز شده‌ایم. مثل عشایر زندگی نمی‌کنم، ولی زندگی و روحیه عشایری را حفظ کردم.
از قدیم محوطه ییلاق‌مان محدوده شهرک صدرای فعلی در دره قره‌پیری بود و قشلاق‌مان منطقه لامرد. قبل از انقلاب تا دهه هفتاد، عشایر مسیرشان کاملا مشخص بود. راحت می‌توانستند آمدورفت کنند. کم‌کم شهرهای مدرن و جاده‌های عریض و طویل آمد. ورودی‌های شهرها، شهرک ساخته شد و اطراف شهرها باغ‌ها و ویلاها برای شهرنشین‌هایی که بیشتر مرفه بودند. نتیجه‌اش این شد که راه‌های مال‌رو بسته شد و سالانه تصادفات زیادی گریبان‌گیر عشایر و دام‌هایشان شد. عشایر هم مدرن شدند؛ اسب و قاطر و شترشان را کنار گذاشتند و با وسایل نقلیه به روز خو گرفتند.
قبلاً حداقل پنجاه تا صد خانوار همزمان با هم کوچ می‌کردند. حالا تقریبا بیست یا سی خانواده بیشتر نیستند. عشایر هم خودشان به کوچ علاقه دارند و هم اینکه دام‌هایشان کفاف زندگی شهری را نمی‌دهد. اگر به شهر بیایند، بیکار می‌شوند. مثل خیلی از کسانی که آمدند در حاشیه شیراز شهرک‌نشین شدند و الآن دو سه تا لیسانسه بیکار در خانه دارند.
نان‌هایی که به مقصد رسید
از قدیم‌الایام عشایر روحیه خاصی داشتند. اصلاً زیر بار زور نمی‌رفتند. رئیسعلی دلواری به واسطه روحیه بیگانه‌ستیزی عشایر بود که توانست انگلیسی‌ها را بیرون کند. هنوز هم که هنوز است قشقایی‌ها کینه عجیبی از انگلیس‌ها به دل دارند.
تاسیس مهدیه
شورای مشورتی طوایف
یکی دیگر از کارهای ما در این مجموعه رسیدگی به مسائل اجتماعی عشایر با سازوکاری به نام شورای مشورتی طوایف است. به آن‌ها اعلام کرده‌ایم اگر در بین عشیره‌شان بیماران خاص یا صعب‌العلاج هستند که خانواده‌هایشان بی‌بضاعت‌اند، به آن‌ها کمک مالی می‌کنیم و هر کاری که بتوانیم و از عهده‌اش بربیاییم برای درمان‌شان انجام می‌دهیم. تا به حال بیش از سی-چهل مورد بیمار بوده که ما برای عمل زانو و کمر و مفاصل پیش پزشکهای خیّر مثل دکتر دبیری یا دکتر شفیعی فرستاده‌ایم. البته قبلاً خودمان به بیمارستان‌ها می‌رفتیم و کمک می‌کردیم. حالا طی این چند سال گذشته که دیگر پزشکهای دوروبر خودمان وارد عرصه شده‌اند، از آن‌ها درخواست کمک می‌کنیم.
دیروز برای اربعین، امروز برای سلامت
شیوع کرونا که پیش آمد با یک گروه جهادی همکاری را شروع کردم. موضوع را با ستاد نماز جمعه صدرا در میان گذاشتم. مسئول ستاد نماز جمعه به علوم پزشکی رفت و درخواست مجوز داد. با توجه به پتانسیل و فضایی که مجتمع داشت، پذیرفتند یک کارگاه مجهز دوخت ماسک راه‌اندازی کنیم. فکر می‌کنم دومین مجوز شهر صدرا را ما گرفتیم.
از سیزدهم فروردین با ده پانزده نفر از آقایان و خانم‌های موکب کار را شروع کردیم. ما تقریباً چهار سالی هست که در مسیر اربعین در عمود336، موکب عشایر جنوب کشور به میزبانی قوم قشقایی را برپا می‌کنیم. همین پارسال با ۵ نفر از خانم‌ها در مهدیه جمع شدیم و چهارصد بالش دوختیم و برای موکب زائران اربعین فرستادیم. کم‌کم بقیه شنیدند چه خبر است و حالا جمعیت ما به ۸۰ نفر رسیده است.
زیبایی‌های کار جهادی خودجوش
بچه‌ها صبح تا صبح زیارت عاشورا و دعای توسل می‌خوانند. ماه رمضان هم جزءخوانی قرآن پخش می‌کردیم. صلوات می‌فرستند و ذکر می‌گویند. همه با هم حمد می‌خوانیم که زودتر این بیماری برطرف شود. من خودم هم کار دوختن انجام می‌دهم و هم مدیریت را به عهده دارم. ثبت ساعات ورود و خروج افراد را هم انجام می‌دهم.
رزمایش همدلی
به لطف خدا تا امروز این کارگاه مورد توجه همه بوده است. نمایندگان، فرماندار شیراز، رئیس بهداشت و علوم پزشکی از این مجموعه بازدید کردند. از بیمارستان پیوند اعضا، دکتر ملک حسینی، دکتر شفیعی، دکتر صلاحی و دکتر ایمانیه تشریف آوردند و بعد که کارمان را دیدند، یک طاقه پارچه اهدا کردند تا برای پرسنل بیمارستان، ماسک تهیه کنیم.
روزانه حدود ۲هزار ماسک تولید می‌کنیم که آن‌ها را میان عشایر و مردم شهرک صدرا پخش کرده‌ایم. در یکی از مجتمع‌های ضعیف‌نشین که حدود ۱۲۰۰ نفر جمعیت دارد، وقتی ماسک و مواد ضدعفونی‌کننده توزیع کردیم، گفتند تا حالا هیچ کس به ما کمک نرسانده بود و ما هم به خاطر نداشتن ماسک احتیاط می‌کردیم و از خانه بیرون نمی‌رفتیم.
تحقیق: زهراسادات هاشمی
تدوین: اسماء میرشکاری‌فرد
