گزارش تحلیلی «شیرازه» از بررسی فیلمی که در فضای مجازی جنجالی شد؛
سواد رسانه‌ای را نباید به عنوان یک مُد فکری نگاه کرد/ طرح پالایش اینترنت از راه‌های جلوگیری و کاهش آسیب‌های فضای مجازی است
علی‌رضا بیابان‌نورد، استاد دانشگاه و تحلیلگر ارتباطات و فضای مجازی طی گفتگویی با «شیرازه» به بررسی فیلم جنجالی کودک ۱۴ساله در فضای مجازی پرداخت و گفت: باید توجه کرد که به سواد رسانه‌ای نباید به عنوان یک مُد فکری نگاه شود چون سواد رسانه‌ای یک جریان مداوم و مادام‌العمر است و باید مبتنی بر ارزش‌ها و هنجارهای بومی باشد.
به گزارش سرویس اجتماعی شیرازه، در گوشه و کنار فضای مجازی گاه شاهد ماجراهای عجیبی هستیم که حتی شنیدن آن هم موجب تأسف مخاطب می‌شود به طور مثال این روزها که بیشتر از هر چیزی صحبت از جنگ نرم و نفوذ دشمن و نشانه‌گیری در میان جوانان و نوجوان کشور اسلامی ما در میان است، لایو جنجالی یک خانم بلاگر معروف با پسر ۱۴ساله در فضای مجازی با واکنش‌های زیادی هم بین مردم و هم کارشناسان مختلف همراه بوده است.
امروزه استفاده از شبکه‌های مجازی نسبت به گذشته رواج زیادی داشته است، البته فیلتر و محدودیت راه چاره ماجرا نیست و باید به فکر یک راه چاره اساسی همچون آموزش یا مدیریت خصوصا برای نوجوان‌ها و افراد زیر سن قانونی بود.
واکنش‌هایی که هر کدام به نوعی مقصر اصلی ماجرا را دیگری می‌دانند غافل از اینکه در این‌گونه اتفاقات شاید پس از مسوولان فرهنگی، دینی، وزارت ارتباطات، خانواده و متولیان امر آموزش و پرورش و جامعه خود نوجوان در مرحله آخر صف مقصران قرار گیرد.
شیرازه به منظور بررسی علل این گونه آسیب‌ها به سراغ یکی از اعضای هیات علمی دانشگاه آزاد واحد شیراز رفته و طی گفتگویی اختصاصی به واکاوی مسئله پرداخته است.
فضای مجازی مثل شمشیر دو دم است
علی‌رضا بیابان‌نورد در گفتگو با شیرازه در پاسخ به این سوال که آیا فیلترینگ به عنوان راحت‌ترین راهکار برای مقابله با آسیب‌های فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی مجازی راهکار مناسبی است؟ گفت: اینترنت و در کل فضای مجازی به صورت عام و شبکه های اجتماعی به صورت خاص مثل هر تکنولوژی دیگری در جهان معاصر، مثل شمشیر دو دم است کهمزایا و محاسنی دارد که اگر هوشمندانه نسبت به آن برخورد نشود و فرهنگ‌سازی جدی پیرامون آن صورت نگیرد، دارای معایب جدی است و خساراتی به بار می‌آورد و می‌تواند فرهنگ بومی را با مخاطرات جبران‌ناپذیری مواجه کند.
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد شیراز افزود: از این رو نه می‌توان در برابر آن ایستاد و مقاومت کرد و نه باید کاملا بی‌تفاوت از کنار آن گذشت.
وی با بیان اینکه به هر حال جامعه اطلاعاتی و ارتباطی مرحله‌ای از مدرنیته متاخر است که هدف اصلی آن تحکیم مناسبات نظام سرمایه‌داری و نیز گسترش روند یک سویه جهانی شدن و در واقع غربی‌سازی جهان است، عنوان کرد: غرب برای کاهش مقابله با فرهنگ خود در تلاش است با تفسیری جهانی از آن، ارزش‌های فرهنگی خود را رواج و بیش از پیش گسترش دهد، اما از طرفی این جامعه اطلاعاتی مزایای غیر قابل انکاری هم دارد که نمی‌توان از آنها گذشت.
مدیر گروه تحصیلات تکمیلی علوم ارتباطات و علوم سیاسی دانشگاه آزاد شیراز اضافه کرد: اگرچه فضای مجازی در بهبود زندگی انسان نقش غیر قابل انکاری داشته و دارد، اما در کنار این خدمات و کاربردهای مفید، فضای مجازی می‌تواند بستری برای سوء استفاده از آزادی، اعمال مجرمانه، ترویج نژاد پرستی و خشونت، تشویق به عضویت در گروه‌های تروریستی و آموزش عناصر انتحاری، انتشار تصاویر سوءاستفاده‌های جنسی حتی از کودکان، هرزه‌نگاری، ترویج روش‌های نامتعارف جنسی، قماربازی و مصادیق دیگر باشد.
بیابان‌نورد در ادامه یکی از راه‌های جلوگیری از آسیب‌های بالا و یا حداقل کاهش آنها را، طرح مساله پالایش اینترنت دانست و اظهار کرد: تقریبا در تمام کشورهای دنیا لااقل برای سنین کمتر از ۱۸ سال مطرح است و معمولا این پالایش توسط والدین، مربیان، مدارس و دانشگاه‌ها و در سطح کلان حکومت ها اجرا می‌شود، هر چند نوع و نحوه اجرای آن مورد بحث و بررسی و مهم است.
وی با تاکید بر این موضوع که هرچند فیلترینگ تنها و بهترین راه جلوگیری از آسیب‌های اجتماعی و فردی نیست، ادامه داد: پالایش اینترنت در کنار سایر فعالیت‌های فرهنگی می‌تواند موثر واقع شود و همانطور که در حال حاضر در کشورهای اروپایی شاهدیم مساله اساسی و مهمی است و به شکل های مختلفی انجام می‌شود.
این تحلیلگر فضای مجازی در ادامه تصریح کرد: البته استفاده از ترفندهای پالایش اینترنت نباید ما را از اقدامات بلند مدت که آگاهی بخش و ارتقای سواد رسانه‌ای است، غافل کند و چه بسا آگاهی بخشی باعث می‌شود کم کم نیاز به پالایش کاهش یابد، گرچه به هر حال مشاهده صحنه‌های نامطلوب هر چقدر هم سطح فرهنگ استفاده از این ابزار بالا رود مخصوصا برای قشر جوان و نوجوان مشکلات خاص خود را به همراه دارد.
باید میزان اختیارات و حوزه فعالیت شورای عالی فضای مجازی کشور افزایش یابد
این مدرس دانشگاه عنوان کرد: نباید مدیریت فضای مجازی را فقط بر عهده یک وزارتخانه گذاشت که در صورت سلیقه‌ای برخورد کردن آن ضایعات جبران‌ناپذیری به بار می‌آید، بلکه بحث مدیریت فضای مجازی یک بحث ملی و حاکمیتی است که طبیعتا برای این کار باید میزان اختیارات و حوزه فعالیت شورای عالی فضای مجازی کشور افزایش یابد و به عنوان نهادی بالادستی در این زمینه بر فعالیت‌های وزارت ارتباطات، وزارت فرهنگ و ارشاد و تمامی نهادهای ذیربط نظارت و کنترل داشته و دستورات آن حکم قانون را داشته باشد.
بیابان‌نورد در ادامه افزود: تصویب قانون‌های خاص در این مورد نیز باید توسط نمایندگان مجلس البته با مشورت آگاهان این عرصه مورد نظر قرار گیرد و طبیعی است که سپردن آن صرفا به یک نهاد می‌تواند باعث برخورد سلیقه‌ای به این امر مهم شود و این حوزه را آسیب‌پذیر کند.
وی در پاسخ به شیرازه در مورد رهاشدگی و از هم گسیختگی مسائلی نظیر مسائل جنسی به یکی از آسیب‌های فضای مجازی عنوان کرد: اگر منظور شما مسایل مرتبط با سسکسوالیته در فضای مجازی است، خب امر بسیار مهمی است که نباید از آن غافل بود، چون یکی از آسیب‌های فضای مجازی در دنیای امروز همین مطلب است، به طوری که از بدو تولد و پیدایش «مینیتل» در فرانسه که به نوعی پدر اینترنت محسوب می شود، این مساله به عنوان یک بحران و آسیب در این کشور مطرح بود.
مدیر گروه تحصیلات تکمیلی علوم ارتباطات و علوم سیاسی دانشگاه آزاد شیراز ادامه داد: البته این امر در ایران اهمیت بیشتری دارد و در این زمینه متاسفانه فضای مجازی خیلی سریع ذائقه و سبک زندگی در این عرصه را تغییر داده و یا در حال تغییرات گسترده است.
این مدرس رشته علوم ارتباطات اظهار کرد: طبیعی است که تعابیر و تفاسیر دنیای مدرن و نظام سرمایه‌داری حاکم بر جهان غرب از سبک زندگی و یکی از وجوه آن یعنی امر جنسی نیز مثل بقیه موارد کاملا منطبق با ساختارها و هستی شناسی مدرنیته باشد، به طوری که غرب در این زمینه خواستار تحکیم فرهنگ خود به منظور یکدست سازی ملل و جوامع می باشد.
وی با بیان اینکه مدتهاست برخی از نهادهای بین‌المللی نظیر یونسکو این موارد را دنبال می‌کنند، گفت: از جمله آن دستورالعمل‌های مختلف برای آموزش جنسی کودکان و نوجوانان بود که سال‌ها قبل در این نهاد برای آموزش در کشور های غیر غربی مطرح بود.
به گفته این استاد دانشگاه؛ بحث ۲۰۳۰ هم از همین موارد است که پیام‌آور طرز تلقی و سبک زندگی غربی است و در تلاش است ارزش‌های غربی را در جوامع دیگر از جمله ایران تحکیم بخشد و مناسبات بین‌المللی را به گونه‌ای ترتیب دهند که در صورت عدم تمکین کشورها و فرهنگ های مختلف انزوای آنها را به دنبال خواهد داشت.
بیابان‌نورد با بیان اینکه هم اکنون اصل تنوع در اندیشه‌های پست مدرنیستی نیز در انتقاد به تلاش‌های مدرنیته برای ایجاد یکدستی در جهان آنهم با رویکرد غربی سازی جهان مطرح شده است، اظهار داشت: بدیهی است که ۱۴۰۰سال فرهنگ اسلام و شیعه برنامه‌های خوبی بر اساس آموزه‌های دینی در این زمینه دارد و جمهوری اسلامی ایران باید برای این مساله نیز چاره‌ای بیندیشد و به آن به عنوان یک مساله حاکمیتی نگاه کند.
می‌توان این مساله را از اسارت سلیقه‌های دولت‌های مختلف خارج کرد و تنها به آموزش و پرورش به عنوان نهادی اجرا کننده نگاه کرد
مدرس علوم ارتباطات و علوم سیاسی دانشگاه آزاد شیراز افزود: تنها از این راه است که می‌توان این مساله را از اسارت سلیقه‌های دولت‌های مختلف خارج کرد و تنها به آموزش و پرورش به عنوان نهادی اجرا کننده نگاه کرد، نهادی که مجری مصوبات نهادهای حاکمیتی است و در این زمینه مجلس می‌تواند نقش ویژه‌ای در تصویب قوانین داشته باشد.
بیابان نورد در پاسخ به سوال دیگر شیرازه مبنی بر افزایش سواد رسانه‌ای در سطح خانواده‌ها و افراد در کنترل آسیب‌های ناشی از فضای مجازی، بیان کرد: در کنار مباحث مربوط به پالایش هدفمند و هوشمند، ارتقای فرهنگ، کمک به تقویت و گسترش سبک زندگی ایرانی - شیعی و نیز سواد رسانه‌ای می‌تواند نقش ویژه‌ای داشته باشد، در واقع فعالیت عمیق و بلند مدت در این زمینه توجه به سواد رسانه‌ای است.
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد شیراز با بیان اینکه اگر چه اندکی دیر، اما اکنون به صورت موثر سواد رسانه‌ای در حال تدریس در مدارس و دانشگاه‌ای کشور است که می‌تواند نقش موثری در کنترل آسیب‌های فضای مجازی داشته باشد، خاطرنشان کرد: به این ترتیب خانواده‌ها و بویژه جوانان و نوجوانان با ابزار سواد رسانه‌ای نسبت به آسیب‌های شبکه‌های گسترده و متنوع اجتماعی در بستر مجازی آشنا شده و این باعث توسعه تفکر انتقادی، خلاقانه و موشکافانه در بین آنها می‌شود، مهارتهای شناختی را افزایش داده و بدین وسیله مخاطب را از محتوای نامطلوب و فضای مجازی مصون می‌کند.
بیابان‌نورد در پایان گفت: البته در این زمینه باید توجه کرد که به سواد رسانه‌ای نباید به عنوان یک مُد فکری نگاه شود چون سواد رسانه‌ای یک جریان مداوم و مادام‌العمر است و باید مبتنی بر ارزش‌ها و هنجارهای بومی باشد و همواره باید بر اساس آخرین تغییرات مداوم برنامه‌ریزی شود تا اثرگذاری خود را حفظ کند.
انتهای پیام/ س / م
نظرات بینندگان
