وظایف منتظران در عصر غیبت/ آیا تنها شناخت امام زمان(عج) برای ظهور کافی است؟
در مورد تکالیف شیعیان و منتظران امام زمان(عج) در دوران غیبت بسیار سخن گفته شده اما حال باید از خود بپرسیم که در عصر کنونی چه وظیفه ای بر دوش ما قرار گرفته است.
به گزارش سرویس فرهنگ و اندیشه‌های دینی شیرازه، منتظران و شیعیان امام زمان(عج) در همه مقاطع دارای وظایفی بوده اند، در مورد وظایف و تکالیف شیعیان در دوران غیبت، بسیار سخن گفته شده است.
حتی در بعضی کتاب‌ها، از جمله کتاب مکیال المکارم فی فواید الدعاء للقائم تا هشتاد وظیفه برای منتظران خاتم اوصیا حضرت بقیه اللّه ارواحنا له الفداء آمده است.
حجت الاسلام و المسلمین محمدحسین حدائق قائم مقام بنیاد مهدی موعود(عج) استان فارس در یادداشتی برای این رسانه نوشت: وظایف منتظران امام عصر(عج) را می‌توان براساس آن چه از روایات به ما رسیده است، به سه دسته وظایف فردی، وظایف اجتماعی و وظایف حکومتی تقسیم نمود.
در وظایف فردی:
فرد منتظر در عصر غیبت، وظائفی نسبت به خود و ارتقاء سطح بینش خود دارد که در سه حوزه به این وظایف پرداخته می شود:
1. حوزه‌ی شناخت
2. حوزه ی عاطفه
3. حوزه ی رفتار
۱) حوزه‌ی شناخت
در این حوزه، فرد منتظر باید نسبت به امام خود چنان آگاهی و بینش و شناختی پیدا نماید که بتواند امام خود را نزد دیگران اجمالاً معرفی نماید که باید سه مطلب را در این حوزه بیان نمود:
*شناخت سطحی و اسمی امام
در روایتی از امام صادق(ع) نقل شده است که حضرت فرمودند:
«اِعْرِفْ إِمَامَكَ فَإِنَّكَ إِذَا عَرَفْتَ إِمَامَكَ لَمْ يَضُرَّكَ تَقَدَّمَ هَذَا اَلْأَمْرُ أَوْ تَأَخَّرَ ؛ تو امامت را بشناس زيرا چون امامت را شناختى به تو زيان ندارد كه اين امر پيش افتد يا پس افتد».
یا در جای دیگری وارد است:
«الإمامُ الصّادقُ عليه السلام لمّا سُئلَ عن عِلّةِ تَسمِيَةِ القائمِ بالمَهدي: لِأنّه يَهدي إلى كلِّ أمرٍ خَفيٍّ ؛ از امام صادق ع درمورد علت نامگذارى قائم به مهدی سؤال شد، فرمودند: چون او به هر امر نهانى رهنمون می شود».
نتیجه بحث این که، منتظر باید شناختی گرچه اندک و در اصطلاح عوام، شناسنامه ای، نسبت به امام حیّ و غائب خود پیدا کند.
*شناخت جایگاه امام
منتظر امام زمان عج باید واقف بر جایگاه حضرت و مقام و منزلت ایشان باشد. برای آشنایی بیشتر به چند روایت اشاره می گردد:
الف) امام عسکری ع می فرمایند:
«الإمامُ العسكريُّ ع و قد سُئلَ عن الحُجّةِ و الإمامِ بعدَهُ؟ :ابْنِي محمّدٌ، و هُو الإمامُ و الحُجّةُ بَعدي، مَن ماتَ و لَم يَعرفْهُ ماتَ مِيتةً جاهليّةً. أمَا إنّ لَه غَيبةً يَحارُ فيها الجاهلونَ، و يَهْلِكُ فيها المُبطِلونَ، و يَكْذِبُ فيها الوَقّاتونَ ؛ امام عسكرى ع(در پاسخ به پرسش از حجّت و امام بعد از خود) فرمودند: فرزندم محمّد، اوست امام و حجّت پس از من. هر كه بميرد و او را نشناسد به مرگ جاهلى مرده است. بدانيد كه او را غيبتى است كه پس از آن، ظهور مى‌كند؛ غيبتى كه جاهلان در آن سرگشته مى‌شوند و باطل‌گرايان به نابودى مى‌افتند و كسانى به دروغ [براى ظهور او] زمان تعيين مى‌كنند».
ب) امیرالمؤمنین علی ع می فرماید:
«وَبِمَهْدِیِّنا تَنْقَطِعُ الحُجَجُ، فَهُوَ خاتَمُ الأئِمَّةِ وَمُنْقِذُ الأمَّةِ وَمُنْتَهَي النُّورِ وَغامِضُ السِّرِّ ؛ با مهدیِ ما حجّت‌ها گسسته میشود؛ او پایان‌بخش سلسله ی امامان، نجات‌بخش امّت و اوج نور است و رازی پیچیده دارد».
*اجتناب از مسائل بی‌فایده
منتظر در این حوزه نیز باید از مسائل بیهوده و اموری که در شناخت حقیقت سودی برای وی ندارد، پرهیز نموده و فکر و ذکر خود را درگیر چنین اموری ننماید. به طور مثال، از این دسته مسائل می توان به این که: «حضرت کجا زندگی می کنند، نام همسرشان چیست، نام پدرزن یا مادرزن ایشان چیست و اصلاً این که آیا حضرت ازدواج کرده‌اند، یا این که چه غذایی تناول می کنند؟ و ... اشاره کرد.
۲) حوزه‌ی عاطفه
در حوزه ی عاطفه که دومین حوزه از حوزه های وظایف فردی منتظرین می باشد، فرد باید به گونه های مختلف، ارادت، محبت و عشق خود را به امام غائب حاضر اثبات نماید که از یک نمای کلی، به سه بخش تقسیم بندی میشود:
الف)ابراز محبت به امام (عج)
کسی که عاشق است، نسبت به معشوق خود ابراز محبّت می کند و دائماً در پی این است که عشق خود را به معشوقش به نحوی اثبات کند که ما این جا به چند نمونه از روش های ابراز محبت به امام عج اشاره می نماییم:
*ابراز اشتیاق به امام (عج):
منتظر باید اشتیاق خود را نسبت به امام و ظهور و رؤیت ایشان ابراز نماید. متأسفانه یکی از مسائلی که امروز در جامعه ی شیعی می بینیم این است که، دشمنان شیعه، بین جوانان و نوجوانان جامعه ی ما این شبهات را ایجاد می کنند که امام زمان اگر ظهور بنماید، اولین کسانی که با تیغه ی عدالت حضرت کشته خواهند شد، خودِ این جوانان و پدران و مادران این ها هستند و زمانی که با این چنین افرادی صحبت می‌کنیم، می گویند: ما که از وضعیت خودمان خبر داریم و می دانیم چه قدر گناهکاریم، پس چرا باید برای ظهور امام زمان دعا کنیم؟ دعا کنیم که امام زمان بیاید و اولین نفرات ما باشیم که به دست او کشته می شویم!؟ درصورتی که همگی واقفید، این از ساخته های دشمنان حضرت جهت عدم اشتیاق مردم برای ظهور آن بزرگوار است؛ چرا که ظهور حضرت برای دشمنان، به معنای برچیده شدن بساط ظلم و ستم آن هاست.
می بینید که چگونه دشمنان به دنبال این مسئله هستند که اشتیاق به امام زمان عج را در دل های شیعیان از بین ببرند.
*ابراز اندوه از غیبت امام زمان عج:
یکی دیگر از روش های ابراز محبّت و ارادت به حضرت عج، این است که فرد شیعه، خود را نسبت به غیبت امام زمان عج، ناراحت و اندوهگین بداند.
*دعا و زیارت:
منتظر می بایست غیر از ارتباط قلبی، ارتباط لسانی خود با امام غائب را نیز حفظ نموده و لسانش را نیز با ذکر نام و دعا برای حضرت متبرّک نماید و در غیبت امام خویش، ادعیه و زیارات وارده از امام عصر عج و سایر حضرات معصومین ع را جهت ارتباط با امام بخواند، این امر (ارتباط لسانی با امام)، دو ویژگی و فایده بزرگ دارد: اولاً این که، منتظر دائماً به یاد حضرت عج خواهد بود و یاد ایشان، خود، بازدارنده ی انسان از معاصی و گناهان می باشد .
ثانیاً اینکه، انسان از این طریق می تواند محبّت عمیق و شدید خود را بیش از پیش به امام ثابت نماید.
لذا یکی از راه های اساسی در ابراز محبت به امام زمان عج، قرائت ادعیه و زیارات وارده در وصف حضرت می باشد که از مهمترین آن ها می‌توان به دعای سلامتی حضرت (عج) و یا دعای فرج و نیز دعای ندبه و نیز نماز امام زمان (عج) و نماز استغاثه به حضرت (عج) و ادعیه و زیاراتی که در شأن حضرت (عج) وارد است، که تمامی این ادعیه و زیارات، باعث تقرّب بیشتر به حضرت (عج) و ابراز محبّت به امام عصر (عج) می باشد اشاره نمود.
ب)جلب محبّت امام
منتظر امام زمان عج باید به نحوی قدم بردارد و زندگی کند که به وسیله‌ی آن محبّت امام را به خود جلب کرده و نه تنها به امام خود عشق بورزد، بلکه کاری کند که امام زمان عج نیز از وی راضی و خشنود باشد و این امر میسّر نمی شود مگر با ایثار و ازخودگذشتگی، یعنی مقدّم داشتن خواست امام بر خواست خویش؛ که نتیجه ی آن صرفاً به نفع خود فرد می‌باشد.
از همین جاست که امام عصر عج در توقیع شریفشان به جناب شیخ مفید ره می فرمایند: «فَلْیَعْمَلْ کُلُّ امْرِء مِنْکُمْ بِما یَقْرُبُ بِهِ مِنْ مَحَبَّتِنا، وَیَتَجَنَّبُ ما یُدْنیهِ مِنْ کَراهَتِنا وَسَخَطِنا ؛ پس هر یک از شما باید کارى کند که وى را به محبت و دوستى ما نزدیک سازد، و از آن چه خوشایند ما نیست و باعث کراهت و خشم ماست دورى گزیند».
ج) نامگذاری فرزندان به نام امام
فردی که عاشق امام زمان عج می باشد، فرزندان خود را به نام امام عج، نامگذاری می نماید. متأسفانه یکی از آسیب های جامعه ی منتظر که می توان به آن اشاره نمود، مسئله ی نامگذاری فرزندان می باشد. بعضاً اسم هایی برای فرزندان انتخاب می شود که حتی فاقد معنی است و متأسفانه بر اسامی ائمه ع ترجیح داده می شود. درحالی که امام زین العابدین ع در رسالةالحقوق، یکی از حقوق فرزندان بر پدر و مادر خویش را، نامگذاری نیک و پسندیده می داند و نیز روایتی از رسول گرامی اسلام ص آمده که می فرمایند: «مِن حَقِّ الوَلَدِ على والِدِهِ ثَلاثَةٌ: يُحَسِّنُ اسمَهُ، و يُعَلِّمُهُ الكِتابَةَ، و يُزَوِّجُهُ إذا بَلَغَ : از حقوق فرزند بر پدرش این است که، پدر، فرزند را به نام نیکو نام نهاده و خواندن و نوشتن به او بیاموزد و زمانی که به سن بلوغ رسید، او را همسر دهد».
نامگذاری نیکو، از حقوقی است که فرزندان روز قیامت از آن سؤال، و پدر و مادر خود را بازخواست می کنند.
به همین علت، جهت آشنایی با نام و القاب حضرت، به برخی از آن ها اشاره می نماییم: محمد، مهدی، بقیّةالله، قائم، منصور و... این اسامی و القاب، تنها بخشی از القاب حضرت صاحب الزمان عج می‌باشد که ما برای آشنایی مخاطبین آن ها را ذکر نمودیم.
۳) حوزه‌ی رفتار
شاید بتوان گفت این بخش، مهم ترین بخش انتظار در بُعد فردی آن می باشد؛ چرا که با حرکت درست می توان زمینه ساز ظهور حضرت شد. .
در این جا به چند نمونه از وظایف منتظرین در حوزه ی رفتار و توضیح آن بصورت خلاصه اشاره می کنیم:
الف) تمسّک بر دین
در ابتدا جهت شناخت دین، تعریفی اجمالی از آن ارائه می شود.
دین: عبارت است از مجموعه ی مقررات و دستورات آسمانی که از جانب پروردگار به وسیله ی پیامبران برای ارشاد و هدایت انسان ها فرستاده شده است، که سعادتمندی و خوشبختی هرکس در دو جهان، بستگی به انجام آن مقررات دارد.
اسلام از کلمه ی «سِلم» یا «سَلم» در لغت به معنای صلح و آشتی و در اصطلاح به معنای «تسلیم شدن در برابر فرمان خدا» گرفته شده است و ارائه ی کننده ی برنامه ی سالم سازی فکر، اندیشه، عقیده، عمل و اخلاق فرد و جامعه می باشد.
با عنایت به تعریفی که از دین اسلام ارائه شد، روشن می گردد راه سعادت و کمال از طریق دین اسلام امکان پذیر است. لذاست که اولین وظیفه ی منتظر در حوزه ی رفتار، تمسّک به دین است؛ چرا که دین، شامل پایه هایی است که یکی از پایه های اعتقادی آن، اصول دین است که ولایت نیز جزء آن است. بنابراین تا دینی نباشد، امامتی نیز نخواهد بود. یعنی کسی که اعتقادی به دین اسلام ندارد، نمی تواند از نعمت امامت و ولایت بهره مند باشد.
ب) طلب (خواستن)
یکی از ویژگی های مهمی که باید در یک فرد منتظر باشد، خواستن و طلب است. منتظر باید همانند گدایان مُصِرّ (که وقتی به دربِ منزلی می روند، تا چیزی نگیرند، بازنمی گردند و این قدر درب را می کوبند تا صاحب منزل درب را باز نماید) در درگه ولی‌نعمت خود آن چنان مطالبه کند که صاحبخانه نتواند او را با دست خالی برگرداند:
گفت پیغمبر که هرکس زد دری
عاقبت زان در برون آید سری
گر تو بنشینی سر کوی کسی
عاقبت بینی تو هم روی کسی
و اگر منتظِر با جدیّت تمام، حاجت خود را طلب کند، یقیناً ناامید برنمی‌گردد؛ چرا که «مَن قَرَعَ بَابًا وَ لَجَّ وَلَجَ ؛ كسي كه دري را بكوبد و لجاجت كند، داخل آن در خواهد شد» و «مَن طَلَبَ شَيْئًا وَ جَدَّ وَجَدَ ؛ كسي كه چيزي را طلب كند و كوشش در آن بنمايد، آن را خواهد يافت» و ما نیز مأمور به درخواست و مطالبه ایم، تا هنگامی که «ادْعُونِي؛ مرا بخوانید» تحقق پیدا نکند، نوبت به «أَسْتَجِبْ لَکمْ؛ تا شما را اجابت کنم» نمی رسد و تا زمانی که به «وَالَّذِينَ جَاهَدُواْ فِينَا» (و كسانى كه در راه ما تلاش و جهاد كردند) نرسیم، به «لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا» (راه‌های قرب خود را به آنان نشان خواهیم داد) نمی رسیم. لذا دومین وظیفه ی فرد منتظر در حوزه ی رفتار، درخواست و مطالبه‌ی کسب معرفت و رسیدن به کمال است.
ج) اطاعت و پیروی کامل از امام
انسان منتظر، کسی است که بنده و مطیع واقعی بوده و در تمام شئون زندگی، از امام خود تبعیّت می کند؛ رسیدن به مقام اطاعت و بندگی، امری سهل‌الوصول نیست.
یکی از مسائلی که به ویژه در ایام محرم و سوگواری امام حسین ع با آن مواجه می شویم این مسئله می باشد که بعضی از عزاداران ابی‌عبدالله‌الحسین ع را می بینیم که می گویند: «اگر در کربلا بودیم، در سپاه امام حسین ع شمشیر می زدیم» و اینجاست که باید سؤال کرد: «از کجا معلوم که اگر در کربلا بودیم، در سپاه یزیدیان نبودیم!؟»
اگر بخواهیم بدانیم؛ آیا اگر در کربلا بودیم، با حسین ع بودیم یا با یزید (لعنةالله)، باید شرایط الآن خود و میزان اطاعت از امام زمانمان را بسنجیم. به هر میزان که درحال حاضر، مطیع امام عصر عج هستیم، اگر در کربلا بودیم با امام حسین ع بودیم.
مطیع واقعی امام زمان عج کسی است که تمامی حرکات و سکناتش، نشست و برخاستش، گفتار و سکوتش، نگاه و چشم فروبستنش، همه و همه بوی اطاعت از امام عصر عج را بدهد و نیز باید بدانیم، تا زمانی که اطاعت و پیروی نباشد، انتظار به معنای حقیقی، رقم نخواهد خورد.
امام چهارم، حضرت زین العابدین ع می فرمایند: «مَنْ ثَبَتَ عَلى وِلايَتِنا فِي غَيْبَةِ قائِمِنا اَعْطاهُ اللّه ُ اَجْرَ اَلْفِ شَهيدٍ مِثْلَ شُهَداء بَدْرٍ وَ اُحُدٍ ؛ كسى كه در زمان غيبت قائم ما بر ولايت ما استوار باشد، خداوند پاداش هزار شهيد از شهداى جنگ بدر و احد را به او خواهد داد».
کسی که در پیروی و اطاعت از سیر امامت و ولایت ثابت قدم باشد، اجر و ثوابی نصیبش می شود که اندک افرادی به این اجر و پاداش دست می یابند و آن این که، خداوند ثواب هزار شهید به او می دهد و دیگر آن که، نه هر شهیدی؛ بلکه شهداء بدر و اُحُد که شهدای در رکاب رسول الله ص بودند. شهدایی که برای حفاظت و حراست از جان پیامبر ص شمشیر زدند و به درجه ی رفیع شهادت نائل شدند.
البته این روایت، جوابی دندان شکن است برای کسانی که ادعا می کنند امروز باب و طریق شهادت بسته است و ما از این فیض محرومیم، در پاسخ به چنین نظریه ای باید گفت: باب شهادت بسته نیست بلکه باز است و آن هم نه هر نوع شهادتی، بلکه شهادت بَینَ یَدَی رسول‌الله.
پیامبر اکرم ص در روایتی می فرماید: «وَ الَّذِي بَعَثَنِي بِالْحَقِّ بَشِیراً إِنَّ الثَّابِتِینَ عَلَى الْقَوْلِ بِهِ فِي زَمَانِ غَیْبَتِهِ لَأَعَزُّ مِنَ الْکِبْرِیتِ الْأَحْمَرِ ؛ و قسم به خدایى که مرا بشیر و نذیر مبعوث فرمود کسانى که در دوران غیبتش بر اعتقاد بدو ثابت باشند از کبریت احمر کمیابترند».
پس روشن شد، اطاعت و پیروی، از وظایف منتظران در حوزه ی رفتار می باشد.
د) خودسازی
از دیگر وظایف مهم منتظران در حوزه ی رفتار، خودسازی است. به راستی منتظر حضرت صاحب الزمان عج اگر نتوانسته باشد بر نفس خود غلبه کرده و زمام امور زندگی خویش را به عهده بگیرد، هرگز نمی تواند بر جامعه و دل های مردم چیره گشته و آنان را جهت ظهور آماده نماید.
مهم ترین روایتی که در این زمینه می توان به آن اشاره و توضیحاتی پیرامون آن ارائه نمود، روایت مأثور از امام صادق ع است که حضرت می‌فرمایند: «مَنْ سُرَّ أَنْ يَكُونَ مِنْ أَصْحَابِ الْقَائِمِ فَلْيَنْتَظِرْ وَلْيَعْمَلْ بِالْوَرَعِ وَ مَحَاسِنِ الْأَخْلَاقِ وَ هُوَ مُنْتَظِر ؛ هرکس دوست دارد از یاران حضرت قائم عج باشد، باید منتظر باشد و در حال انتظار، به پرهیزکاری و اخلاق نیکو رفتار نماید».
در این حدیث، امام صادق ع دو ویژگی و وظیفه ی مهم را برای منتظرین امام عصر عج نام می برند؛ به نحوی که چنان چه این ویژگی ها در فردی نباشد، با وجود ادعایش بر انتظار، «منتظر» نیست.
اول: پاک بودن و اهل معصیت نبودن؛ منتظر امام زمان عج پاک زندگی می کند و گام در راه حرام برنمی دارد. چشم گناهکار از دیدار روی محبوب محروم خواهد بود، گوش عاصی صدای امام زمانش را نخواهد شنید.
خدا رحمت کند مرحوم آیت الله شیخ محمدحسین غروی اصفهانی که در اشعاری خطاب به امام عصر عج فرمود:
آن سینه که تیر تو را هدف است
گنجینه ی معرفت و شرف است
دل گوهر نُه صدف است آری
گر گوهر عشق تو را صدف است
آن سر که نرفته به چوگانت
گر گوی زَر است کم از خَزَف است
کی آن تن لایق قربانی است
کاندر طلب آب و علف است
کور است ز دیدار رخ تو
آن دیده که باز به هر طرف است
از زمزمه ی عشق تو کَر است
گوشی‌که به نغمه چنگ و دف‌است
دوم: داشتن حُسن خلق نسبت به نزدیکان و دوستان و خویشان و هر که با او مراوده ای دارد. به گونه ای رفتار می نماید که، هرکه با چنین فردی مواجه می شود، متوجه شود که او فردی از منتظرین امام عصر عج است و حسن خلق او تبلیغ امام زمان عج باشد.
هنگامی که از امام صادق ع درباره ی حُسن خلق سؤال شد، امام عج فرمود: «تُلَیِّنُ جانِبَکَ وَ تُطَیِّبُ کَلامَکَ وَ تَلْقي اَخاکَ بِبِشرٍ حَسَنٍ ؛ کلامت را پاکیزه کن و نرمخو باش و با برادر دینی خود، با چهره ی باز و خوشرویی برخورد کن».
ه)صدقه و کمک مادی در راه امام عصر عج
یکی دیگر از وظایف منتظرین امام زمان عج، صدقه دادن و کمک مادی در راه ایشان به سه منظور است: اولاً: به نیابت از امام عصر عج. اگر چنان چه صدقه ای به نیازمندی پرداخت کردیم، از طرف امام زمان عج باشد این اهداء کردن اعمال نیک به اولیاء در راه اصلاح درونی خود انسان بسیار مؤثر بوده و ثواب همان عمل را چندین برابر به خودِ انسان بازمی گرداند.
ثانیاً: به جهت سلامتی امام عج
ثالثاً: به جهت تعجیل در فرج امام عصر عج.
موارد بیان شده، تنها بخش اندکی است از آن چه به عنوان وظایف فردی هریک از منتظرین امام زمان عج بیان شده است که به ذکر همین مقدار بسنده می نماییم.
وظایف اجتماعی
جامعه منتظر نیز در ایجاد و تحقق زمینه ظهور امام عصر(عج) و آمادگی همراهی با ایشان بعد از ظهور، وظائفی از جمله ایجاد همدلی و وحدت و پرهیز از تفرقه، دفاع و حمایت از حرکت¬های زمینه ساز، برپایی و برگزاری مجالس مهدوی، شرکت در اجتماعات و مجالس مهدوی و ... دارد.
انتهای پیام/ح/ر
نظرات بینندگان
