همراه با فرآیندهای متابولیکی، عوامل دیگری مانند کمبود رژیم غذایی در میوه ها و سبزیجات، سیگار کشیدن و مصرف بیش از حد آهن و مس نیز وجود دارند که می توانند آسیب اکسیداتیو را افزایش دهند. این آسیب های اکسیداتیو می تواند توسط فنل ها و سایر آنتی اکسیدان ها مانند توکوفرول ها، آسکوربات و کاروتنوئیدها جلوگیری شود. خرما منبع خوبی از همه این آنتی اکسیدان ها است و به همین دلیل تقاضای این میوه به عنوان ماده خنثی کننده و مفید روز به روزدر حال افزایش است.

مقدمه:

نخل خرماPhoenix dactylifera L.) ) از قدیمی ترین گیاهانی است که روی زمین کشت می شود و بطور گسترده در آب و هوای گرم و خشک آسیا، خاورمیانه، آفریقا و شبه جزیره عربستان کاشته می شود.

این میوه یک منبع غذایی مهم برای مردم این مناطق است و نقش مهمی در زندگی روزمره آنها دارد( 6و3 ).

ارزش غذایی و خواص اصلی خرما

- قندها

محتوای کل قند خرما خشک 1/ 64 گرم در 100 گرم است. خرما خشک به ترتیب حاوی 4/ 30 ، 4/ 29 و 11/6 گرم در 100 گرم گلوکز ، فروکتوز و ساکارز است. گلوکز و فروکتوز در خرما تقریباً به میزان مساوی یافت می شود و قندهای اصلی در اکثر انواع خرما هستند(6).

- مواد معدنی

خرما منبع مهم و غنی از مواد معدنی ضروری مانند پتاسیم، منیزیم، مس و سلنیوم است. مصرف 100 گرم خرما حدود 15 ٪ مقدار توصیه شده روزانه این مواد معدنی را تأمین می کند. آهن، کلسیم، فسفر و منگنز در غلظت های متوسط در خرما وجود دارد و مصرف 100 گرم خرما می تواند حدود ٪7 مقدار توصیه شده روزانه این مواد معدنی را تأمین کند.کم بودن میزان سدیم و پتاسیم زیاد خرما برای افرادی که از فشار خون بالا رنج می برند مفید است (6).

- ویتامین ها

خرما منبع اصلی ویتامین های محلول در آب است تا ویتامین های محلول در چربی (ب-کمپلکس و C).

این ویتامین ها به عنوان کوآنزیم برای کمک به کار هر سلول در بدن ما عمل می کنند. این ویتامین ها در سنتز سلول های جدید و همچنین در متابولیسم چربی، پروتئین و کربوهیدرات ها نقش دارند( 7(.

- آمینو اسید

برخی از اسیدهای آمینه ضروری در خرما وجود دارد که بدن انسان قادر به سنتز آنها نیست و باید در رژیم غذایی تأمین شود. اسیدهای آمینه غالب در خرما تازه شامل گلیسین، لوسین، لیزین، آسپارتیک و اسید گلوتامیک است در حالی که پرولین، لوسین، گلیسین، اسپارتیک و اسید گلوتامیک در میوه های خشک خرما غالب هستند( 6(.

- فیبر رژیمی

خرما منبع خوبی از فیبر غذایی است. فیبرهای غذایی نامحلول نقش فیزیولوژیکی بسیار مهمی در بدن ما دارند. این میوه می تواند با افزایش وزن مدفوع بدن انسان را در برابر بیماری های مختلف مانند بیماری های انحرافی و سرطان روده محافظت کند و بنابراین اثر ملین دارد( 6).

- کاروتنوئیدها

لوتئین، نئوکانتین و β کاروتن کاروتنوئیدهای غالب خرما هستند. به طور متوسط، محتوای کل کاروتنوئید خرما تازه و خشک به ترتیب 913 و 973 میکروگرم در 100 گرم خرما است (2).

میوه های خرما که قرمز رنگ هستند معمولاً دارای کاروتنوئیدهای هیدروکربن مانند گاما کاروتن، نوروسپورن و لیکوپن هستند. انواع خرما به رنگ زرد علاوه بر سایر کاروتنوئیدها حاوی مخلوطی از استرهای اسید چرب کاروتنول است (6).

- آنتی اکسیدان ها

از دوران باستان، خرما در چندین دارو برای درمان بیماری هایی مانند فشار خون، دیابت، سرطان، تصلب شرایین و به عنوان ضد باکتری، ضد قارچ و تعدیل کننده سیستم ایمنی استفاده می شده است.

آنتی اکسیدان های خوراکی موجود

در خرما با به حداقل رساندن استرس اکسیداتیو به محافظت از بدن در برابرانواع اختلالات دژنراتیو مانند بیماری های عصبی، قلبی عروقی، زخم و زخم معده کمک می کنند(6).

خواص ضد میکروبی و ضد ویروسی خرما

خرما به دلیل دارا بودن محتوای فنلی زیاد، خاصیت ضد قارچ، ضد باکتری و ضد ویروسی دارد و از التهاب مزمن و سایر بیماریهای خاص جلوگیری می کند(5).

خاصیت ضد تومور و ضد زخم

اکثر فنل هایی که فعالیت ضد سرطانی را نشان داده اند در خرما به وفور وجود دارد اعتقاد بر این است که فنل ها در مراحل مختلف در ایجاد تومورهای بدخیم اختلال ایجاد می کنند(6).

فعالیت ضد سرطانی فنل ها ممکن است به دلیل توانایی آنها در غیرفعال کردن آنزیم های ایجاد کننده پیش ماده سرطان زا، یا به دلیل فعالیت ضد جهش زایی آنها باشد (1).

خواص تعدیل کننده سیستم ایمنی

خرما به دلیل داشتن فیبر زیاد و محتوای فنلی می تواند نقش مهمی در پیشگیری از بیماری های قلبی عروقی و تعدیل سیستم ایمنی بدن داشته باشد (6).

نقش خرما در بارداری و زایمان

خرما دارای 13 نوع ماده حیاتی و 5 نوع ویتامین، اسیدهای چرب و قندها است. بنابراین، این میوه که سرشار از مواد معدنی است، برای زنان بارداری که نیاز به غذاهای انرژی زا و مقوی دارند توصیه می شود. میوه خرما همچنین بر هورمون های استروژن و پروژسترون که در آماده سازی رحم و رسیدن دهانه رحم موثر هستند تأثیر می گذارد. علاوه بر این، سروتونین، تانن و کلسیم موجود در میوه خرما به انقباض عضلات صاف رحم کمک می کند و باعث تحریک انقباضات رحمی می شود(4).

نتیجه گیری

خرما ، به دلیل دارا بودن ترکیب غذایی منحصر به فرد، می تواند به عنوان یک ماده غذایی مهم در رژیم غذایی و سامت و تغذیه انسان نقش داشته باشد. همچنین خرما به دلیل دارا بودن ترکیبات اصلی و زیست فعال و خواص آنتی اکسیدانی و دارا بودن فیبرهای غذایی، دارای خواص ضد توموری، ضد زخم، ضد میکروبی و همچنین تعدیل کننده سیستم ایمنی می باشد. علاوه بر این، خرما همپنین به عنوان ماده مغذی و کاربردی در نظر گرفته می شود. در مقایسه با غذای معمولی، چند عدد خرما می تواند نیاز روزانه به مواد مغذی ما را تأمین کند. به همین دلیل مصرف خرما باید بسیار توصیه شود.

منابع 

References

1. Al-Farsi, M.A and Lee C.Y. Nutritional and functional properties of dates: a review. Crit Rev Food Sic

Nutr; 48:877-87.2008.

2. Al-Farsi, M; Alasalvar. C, Morris.A, Baron .M and Shahidi. F. Compositionaland sensory characteristics of three native sun-dried date (Phoenixdactylifera L.).2005.

3.Dayang, J. F; Reuben, C.R. andRaji, F. Nutritional, Socioeconomicand Health Benefits ofDates.J. Food&Nutritional science.2014.

4.Kordi, M; Aghaei Meybodi, F, Tara, F, Nemati, M and Shakeri, M, T. The Effect of Late-Pregnancy Consumption of Date Fruit on Cervical Ripening in Nulliparous Women. Journal of Midwifery and Reproductive Health. 2(3):150-156. 2014.

5.Mafruchati, M., The Use of Dates against COVID-19, based on Effectiveness or Religion's Believe?

Trends and Relevance Analysis in Big Data. Systematic Reviews in Pharmacy. 11(8):394-399. 2020.

6.Nasir MU, HussainS, Jabbar S, Rahid F, Khalid N, MehmoodA. A review on the nutritional content, functional properties and medicinal potential of dates. Sic Lett .3(1):17-22. 2015.

7. Whitney. E andRolfes, S.R. Understanding nutrition. USA: Cengage Learning; 2007.