به گزارش خبرنگار گروه فرهنگی پایگاه تحلیلی خبری شیرازه،سبک زندگی انسان منتظر از سایرین متمایز است. زمینه‌سازی برای ظهور حضرت مهدی (علیه السلام) هویت خاصی به دیدگاه‌ها و گرایش‌ها و رفتار‌های فرد مسلمان می‌دهد.

مفهوم سبک زندگی منتظرانه

سبک زندگی مجموعه‌ای از عملکردهاست که بر اساس بینش ما به زندگی شکل می‌گیرد و فرد با بهره‌گیری از آن‌ها، افزون بر رفع نیاز‌های جاری خود، روایت خاصی از هویت شخصی خود را در برابر دیگران، مجسم می‌سازد. و در واقع از این نظر میان قشر‌های گوناگون اجتماعی، تمایز به وجود می‌آورد. یکی از صاحب‌نظران بر اساس دیدگاه رهبر معظم انقلاب در تعریف سبک زندگی می‌گوید(١):
سبك زندگی، مجموعه‏ای نظام‏مند از فعالیت‌هاست كه از بینش‌ها، گرایش‌ها و كنش‌های اشخاص بر میخیزد و به همین مناسبت، مقام معظم رهبری تأكید می‌‏كند كه «رفتار اجتماعی و سبك زندگی، تابع تفسیر ما از زندگی است. هدف زندگی چیست؟ هر هدفی كه ما برای زندگی معین كنیم، به طور طبیعی، متناسب با خودش، یك سبك زندگی برای ما به همراه دارد»

به این ترتیب اگر زمینه‌سازی برای ظهور حضرت مهدی (علیه السلام) در اولویت اهداف زندگی انسان مسلمان شیعه مذهب قرار گیرد و با علم و معرفت نیز همراه باشد، علایق، گرایش‌ها و عملکرد فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در واقع این هدف مقدس، اهداف جزئی‌تر زندگی را دوباره تعریف می‌کند و بر این اساس سبک خاصی از زندگی شکل می‌گیرد.

سبک زندگی زمینه سازانه

انتظار بر تمام مسئولیت‌های دینی سایه می‌افکند و آن را در نسبتی خاص با امام زمان (علیه السلام) قرار می‌دهد. در واقع سبک زندگی انسان منتظر، بر اساس تکالیف دینی تعریف شده است، با این تفاوت که نیت ما را در انجام اعمال دینی تغییر می‌دهد و تکامل می‌بخشد. پس شاخصه و مؤلفه اصلی فرهنگ انتظار همه آن تكالیفی است كه در تعالیم دینی آمده است و هیچ تغییری در وظایف و تكالیفمان به وجود نمی‌‏آید و تنها وظیفه ما سخت‏تر شده است و از آن طرف فضیلت‏‌های ما هم برتر شده است و به همین جهت، مردم زمان غیبت، اگر به وظایف خود عمل كنند، برترین مردم در تمام دوران هستند. بر اساس روایات:اگر روزى هیچ كس از اولاد امام حسین (علیه السلام) را نبینید، از خداوند استعانت طلبید و به طریقه‏ و سنتی كه عمل می‌کردید، توجه نموده از آن پیروى نمائید... (۳)

بنابراین فرهنگ انتظار، همان تمامیت اسلام ناب محمدی است كه در دوران غیبت به طور خاص، با انتظار امامی كه غایب است، خودش را نشان می‌دهد. در واقع فرد منتظر تکالیف دینی را با این نیت انجام می‌دهد که در دوران غیبت نیز از امام خویش اطاعت کند و به تبع آن ظرفیت ولایت‌پذیری را در خود بالا ببرد و زمینه ظهور‌ایشان را فراهم کند. در این زمینه همچنین گفته شده است:
ما به عنوان شیعه منتظر در دوران غیبت، باید به این باور رسیده باشیم كه امام مهدی(عجل الله تعالی فرجه)، با وجود غیبت ظاهری، امام، حیّ و حاضر و ناظر و شاهد بر اعمال ماست و آن حضرت یك تكالیفی از ما می‌خواهد كه باید به آن‌ها عمل كنیم. امام غایب ما، امام مهدی (علیه السلام)، حجت خدا و منجی موعود است. امام به عنوان حجت الهی، معیار و شاخص است و ما وظایفی نسبت به آن حضرت بر عهده داریم. بقیه حجت‌های الهی، معمولاً در جامعه خودشان حاضر بودند؛ اما این امام، این ویژگی را دارد كه غایب است و با وجود غیبتش، مردم موظف به اطاعتش شده‌اند و معیار سنجش عملكرد افراد در دوران غیبت نیز اطاعت از امام است؛ یعنی مردم در دوران غیبت، با وجود غیبت ظاهری امام، باید حرمت امامشان را پاس بدارند و مطیع او باشند. (۴)

جهت بخشی نگاه منتظرانه به سبک زندگی

بنابراین اگر انتظار را به معنای دست روی دست گذاشتن و صرفاً چشم به راه آینده بودن تعریف نکنیم و آن را به نوعی تلاش جهت زمینه‌سازی برای ظهور بدانیم، نگاه منتظرانه از دو دیدگاه به سبک زندگی ما جهت می‌بخشد؛

یکی از این نظر که انسان همان گونه که در برابر حجت‌های آشکار الهی تکلیف دارد، در مقابل امام غایب هم مکلف به اطاعت است و دیگر از آن جهت که باید خودش و جامعه را برای پذیرش حضور و ظهور حضرت مهدی (علیه السلام) آماده کند وگرنه غفلت از این مهم ظهور‌ایشان را به تأخیر میاندازد. در واقع همین دو نیت در سبک زندگی اسلامی ما نفوذ می‌کند و آن را تکامل می‌بخشد.

کسی که به تکالیف دینی تنها از آن جهت می‌نگرد که در دین به رعایت آن دستور داده شده است، با کسی که وظایف دینی را به مثابه خشت‌هایی می‌داند که در هر لحظه بنای رفیع ظهور را تکمیل می‌کند، این دو نگاه از نظر انگیزشی در یک سطح نیستند. امام صادق (علیه السلام) می‌فرماید:هر كس كه از بودنش در شمار یاران امام قائم شادمان است باید به انتظار باشد و با همین حال انتظار به پرهیز و اخلاق نیكو رفتار كند. پس اگر اجلش فرا رسید و امام قائم پس از مرگ او قیام كرد پاداش او همانند پاداش كسى است كه امام قائم را درك كرده باشد پس كوشا باشید و به انتظار بنشینید گوارا باد بر شما اى گروهى كه مشمول رحمت خدائید. (۵)

یعنی عمل همراه با ورع و برخورداری از فضایل اخلاقی، باید رویکردی منتظرانه داشته باشد و کسی که می‌خواهد از اصحاب امام مهدی (علیه السلام) به شمار آید، باید حتی در ورع و اخلاق پسندیده، به این معنا توجه داشته باشد که این‌ها در نسبتی خاص با امام زمان (علیه السلام) و برای فراهم شدن زمینه‌های ظهور است. (۶)

جزئیاتی از سبک زندگی مهدوی

در میان روایات مهدوی یکسری از روایات، جزئیات بیشتری از تربیت و سبک زندگی مهدوی را نشان می‌دهند. در این بخش به صورت کلی به روایاتی اشاره می‌کنیم که هر کدام از زاویه‌ای، ویژگی‌هایی را که در آمادگی برای ظهور مؤثرند، روشن می‌سازند. بدیهی است که این ویژگی‌ها فرع بر موضوعی است که در فوق درباره سبک زندگی زمینه ساز گفته شد. یعنی درست است که سبک زندگی زمینه ساز بر اساس الگوی کامل دینی است و فراتر از آن تعریف نمی‌شود. ولی مواردی وجود دارد که در تعجیل ظهور مؤثرترند. بی‌شک این موارد از جهت اولویت‌بندی در سبک زندگی زمینه ساز سرآمدند. در ذیل برخی از این دسته روایات آمده است:روایاتی که درباره ویژگی‌های یاران حضرت مهدی (علیه السلام) از لحاظ زهد، بصیرت، عبادت و ولایت‌پذیری، شجاعت و... آمده است.

روایاتی که درباره ویژگی‌های دولت و حکومت حضرت پس از ظهور سخن می‌گوید، بعضا در این روایات درباره ویژگی‌هایی که افراد پس از ظهور کسب می‌کنند و یا درباره ویژگی‌های اجتماعی آن دوران سخن گفته شده است. بر اساس این روایات نیز می‌توان اولویت‌های سبک زندگی زمینه ساز را مشخص کرد. (۷)

همه روایاتی که درباره انتظار و منتظران و همچنین شیعیان در عصر غیبت، توصیه‌هایی دارد. به عنوان نمونه می‌توان به پایداری بر دین، خواندن دعا‌های خاص، چنگ زدن به محبت اولیای الهی و دوستی با دوستان خدا و دشمنی با دشمنان خدا اشاره کرد.
روایاتی که درباره تهیه تیر و رباط و امثال آن توصیه می‌کنند و همچنین روایاتی درباره گروه یا گروه‌هایی که برای ظهور حضرت مهدی (علیه السلام) زمینه‌سازی می‌کنند.

روشن است که آن چه در فوق گفته شد شامل همه مسئولیت‌های دینی فرد منتظر، اعم از فردی و اجتماعی می‌باشد. اصولاً بسیاری از روایاتی که در قسمت پایانی به آن اشاره شده است در حوزه مسائل اجتماعی سبک زندگی منتظرانه را مشخص می‌کند.

پی نوشت:

۱) مصاحبه با دکتر ابراهیم شفیعی سروستانی، نشریه معارف.
۲) مشرق موعود نصرت الله آیتی، زمینه‌سازی ظهور، چیستی، چگونگی.
۳) بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۱۳۶: فَإِنْ أَصْبَحْتُمْ یَوْماً لَا تَرَوْنَ مِنْهُمْ أَحَداً فَاسْتَعِینُوا بِاللَّهِ وَ انْظُرُوا السُّنَّةَ الَّتِی كُنْتُمْ عَلَیْهَا فَاتَّبِعُوهَا.
۴) ابراهیم شفیعی سروستانی، نشریه معارف.
۵) نعمانی، الغیبه، ص ۲۰۰: مَنْ سَرَّهُ أَنْ یَكُونَ مِنْ أَصْحَابِ الْقَائِمِ فَلْیَنْتَظِرْ وَ لْیَعْمَلْ بِالْوَرَعِ وَ مَحَاسِنِ الْأَخْلَاقِ وَ هُوَ مُنْتَظِرٌ فَإِنْ مَاتَ وَ قَامَ الْقَائِمُ بَعْدَهُ كَانَ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ مِثْلُ أَجْرِ مَنْ أَدْرَكَهُ فَجِدُّوا وَ انْتَظِرُوا هَنِیئاً لَكُمْ أَیَّتُهَا الْعِصَابَةُ الْمَرْحُومَة.

۶) نصرت الله آیتی، مشرق موعود.
۷) برای مطالعه بیشتر در این زمینه ر. ک: مهدویت و اهداف نظام تربیتی اسلام نویسنده: صالحی، غلامرضا، مجله مشرق موعود.

انتهای خبر/