به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه تحلیلی خبری «شیرازه»، حقوق بشر به مجموعه مبادی و حقوق اساسی اطلاق می‌شود که به عنوان حقوق جهانی شناخته می‌شوند و همه افراد بشر بدون توجه به تفاوت‌های نژادی، جنسیتی، زبانی، مذهبی و اجتماعی از آن برخوردار هستند.

 روح‌اله رئیسی هیات علمی دانشگاه شیراز در ابتدای گفتگوی خود با اشاره در تعریف حقوق بشر گفت: حقوق بشر به مجموعه حقوقی اطلاق می‌شود که به طور طبیعی برای تمامی انسان‌ها به دلیل آدمی بودن شناخته شده است، این حقوق شامل موارد بسیاری است.

 این حقوق در اسناد بین‌المللی مانند اعلامیه جهانی حقوق بشر، میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی و میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مورد تأکید قرار گرفته است.

 
 بنابراین روح اله رئیسی از اساتید حقوق‌دان دانشگاه به یک مصاحبه تفصیلی با خبرنگار این رسانه پرداخت.

 شیرازه: حقوق بشر شامل چه مواردی می‌شود؟

 روح‌اله رئیسی: 

 حق حیات اساسی‌ترین حق در حقوق بشر است که همان حق زنده ماندن و حفاظت در برابر خشونت و قتل است.

 همچنین حق آزادی بیان، عقیده، مذهب، تجمع و حرکت نوع دیگری از این حق است.

 حق برخورداری از حقوق مساوی بدون تبعیض یا همان حق برابری که لازمه هر جامعه‌ای است و قطعاً پیرو آن حق امنیتت به میان می‌آید، حق برخورداری از امنیت شخصی و حمایت در برابر خشونت. در جوامع مختلف انسانی مطرح می‌شود.

 حق برخورداری از محاکمه عادلانه در صورت متهم شدن و دادرسی عادلانه در جامعه از دیگر جمله این حقوق است.

 حق مشارکت در امور سیاسی و انتخاب نمایندگان و همچنین حق دسترسی به خدمات اجتماعی از جمله حق آموزش، بهداشت و رفاه اجتماعی که برای هر فردی در یک اجتماع بشری حقی مسلم است.

 تمامی این حقوق در اسناد بین‌المللی مانند اعلامیه جهانی حقوق بشر به رسمیت شناخته شده‌اند و دولت‌ها موظف به رعایت و تضمین آنها هستند.

 
 شیرازه: حقوق بشر در همه جوامع یکسان است و چه تفاوت‌های اجرای در حقوق بشر در کشورهای مختلف وجود دارد؟

 روح‌اله رئیسی: 
 
 خیر، اجرای حقوق بشر در کشورهای مختلف به یک شکل نیست و تفاوت‌های زیادی در این زمینه وجود دارد.

 یکی از نکات مهم در این زمینه تفاوت در پذیرش و اجرای اسناد بین‌المللی حقوق بشر است که برخی کشورها این اسناد را به طور کامل پذیرفته و قوانین داخلی خود را با آن هماهنگ کرده‌اند، اما برخی دیگر آنها را به طور کامل یا بخشی پذیرفته‌اند.

 مورد دوم در این موضوع تفاوت در سطح توسعه و امکانات است که کشورهای توسعه‌یافته معمولاً از امکانات بهتری برای اجرای حقوق بشر برخوردارند، در حالی که کشورهای در حال توسعه با چالش‌هایی مانند فقر و محدودیت منابع مواجه هستند.

 تفاوت دیگری که وجود دارد تفاوت در نظام‌های حقوقی و سیاسی است که برخی کشورها دارای نظام‌های حقوقی و سیاسی متفاوتی هستند که بر نحوه اجرای حقوق بشر تأثیرگذار است.

 تفاوت در فرهنگ و سنت‌های بومی از دیگر این عوامل است؛ لذا برخی کشورها سنت‌ها و فرهنگ‌های خاصی دارند که گاه با برخی اصول جهانی حقوق بشر در تضاد قرار می‌گیرد.

 وجود موانع سیاسی و امنیتی از عمده تفاوت‌های نحوه اجرای حقوق بشر در جوامع مختلف است که در برخی مناطق، مسائلی مانند درگیری‌های سیاسی، جنگ و ناامنی باعث می‌شود تا حقوق بشر به طور کامل اجرا نشود.

 بنابراین علی‌رغم وجود استانداردهای جهانی، اجرای حقوق بشر در عمل در سطح کشورها متفاوت است و تا رسیدن به یک اجرای یکسان، هنوز راه درازی در پیش است.

 شیرازه: برای بهبود وضعیت حقوق بشر در کشورهای در حال توسعه، می‌توان چه موارد را پیشنهاد کرد؟

 روح‌اله رئیسی: 
 
 کمک‌های توسعه‌ای و فنی که در این راستا می‌توان از ارائه کمک‌های اقتصادی و فنی برای ایجاد زیرساخت‌های حقوقی و قضایی مناسب برای حمایت از حقوق بشر استفاده کرد همچنین آموزش و توانمندسازی مقامات دولتی، نهادهای مدنی و جامعه در زمینه حقوق بشر می‌تواند بسیار تأثیرگذار باشد.

 تقویت نهادهای نظارتی و حمایتی و ایجاد و تقویت نهادهای مستقل ملی برای پایش و پیگیری نقض حقوق بشر همچنین تقویت دسترسی شهروندان به این نهادها و افزایش پاسخگویی آنها برای بهبود وضعیت حقوق بشر در کشورهای در حال توسعه بسیار می‌تواند مهم باشد.

 ترویج فرهنگ حقوق بشر و آموزش و اطلاع‌رسانی عمومی در این زمینه و تقویت نقش جامعه مدنی و رسانه‌ها در طرح و پیگیری موضوعات حقوق بشری از موارد مهم دیگر است.

 اعمال فشار سیاسی و دیپلماتیک از سوی جامعه بین‌المللی برای بهبود وضعیت حقوق بشر همچنین پیوستن کشورها به اسناد بین‌المللی حقوق بشر و نظارت بر اجرای تعهدات آن‌ها می‌تواند در مورد قابل توجه قرار گیرد.

 و در پایان حمایت از مدافعان حقوق بشر با ایجاد محیط امن و حمایتی برای فعالان و مدافعان حقوق بشر و لذا تقویت صدای آنها در سطح ملی و بین‌المللی لازم‌الاجرا است.

 در نهایت، همکاری و مشارکت همه ذی‌نفعان در سطوح مختلف، می‌تواند به بهبود تدریجی وضعیت حقوق بشر در کشورهای در حال توسعه کمک کند.

 شیرازه: در حال حاضر، چندین کشور مختلف جهان به‌عنوان الگوهای مثبت برای بهبود وضعیت حقوق بشر را می‌توان نام برد؟

 روح‌اله رئیسی: 
 
 کشورهای اسکاندیناوی مانند نروژ، سوئد و دانمارک به طور سنتی جزو پیشروترین کشورها در زمینه حقوق بشر هستند. این کشورها سطح بالایی از آزادی‌های مدنی و سیاسی، برابری جنسیتی و حمایت از حقوق اقلیت‌ها دارند.

 کانادا به‌عنوان یک کشور چندفرهنگی و چندزبانه، همواره تلاش کرده است تا برای حقوق بشر و برابری اجتماعی ارزش قائل شود. این کشور در زمینه‌های مختلفی مانند حمایت از پناهندگان و اقلیت‌ها، پیشرو است.

 نیوزلند یکی دیگر از کشورهای پیشرو در زمینه حقوق بشر است. این کشور به دلیل تلاش برای برابری اجتماعی، حمایت از حقوق زنان و اقلیت‌ها، شناسایی حقوق بومیان و آزادی مطبوعات، الگوی خوبی محسوب می‌شود.

 آلمان به‌عنوان یکی از اقتصادهای قدرتمند جهان، همواره تلاش کرده است تا حقوق بشر را در سیاست داخلی و خارجی خود ترویج کند. این کشور در زمینه‌های مختلف حقوق بشری از جمله حمایت از پناهندگان و مهاجران، فعال بوده است.

 برخی کشورهای اروپایی در حال توسعه مانند پرتغال و اسپانیا نیز در سالیان اخیر پیشرفت‌های قابل‌توجهی در زمینه حقوق بشر داشته‌اند.

 این کشورها می‌توانند به‌عنوان الگوهای مثبت برای بهبود وضعیت حقوق بشر در سایر نقاط جهان مورد توجه قرار گیرند.

 شیرازه: سازمان‌های بین‌المللی چه نقشی در حفظ و ارتقای حقوق بشر در کشورهای پیشرو در این زمینه ایفا می‌کنند؟
 
 روح‌اله رئیسی: 
 
 سازمان ملل متحد (UN) از جمله سازمان‌های بین‌المللی است که با این هدف تشکیل شده است و به عنوان کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل به عنوان نهاد اصلی پایش و گزارش‌دهی نقض حقوق بشر در سراسر جهان عمل می‌کند همچنین شورای حقوق بشر سازمان ملل به بررسی و اتخاذ تدابیر لازم در مورد نقض حقوق بشر می‌پردازد؛ لذا معاهده‌نامه‌های بین‌المللی حقوق بشر توسط سازمان ملل به تصویب رسیده و کشورها موظف به اجرای آنها هستند.

 شورای اروپا نیز در این زمینه فعال است و کنوانسیون اروپایی حقوق بشر در آن تدوین و اجرا می‌شود و دیوان اروپایی حقوق بشر ناظر بر اجرای این کنوانسیون است و به شکایات شهروندان رسیدگی می‌کند.

 از دیگر این سازمان‌ها سازمان‌های غیردولتی (NGO) هستند و از جمله آن سازمان‌های حقوق بشری مانند عفو بین‌الملل و هیومن رایتس واچ به رصد و گزارش‌دهی نقض حقوق بشر می‌پردازند.

 این سازمان‌ها همچنین در تدوین استانداردها و سیاست‌های حقوق بشری نقش دارند و با ایجاد استانداردها، نظارت بر اجرای آنها و اعمال فشارهای بین‌المللی، نقش مهمی در کمک به کشورهای پیشرو برای ارتقای بیشتر حقوق بشر ایفا می‌کنند.

 شیرازه: سازمان‌های بین‌المللی در حفظ و ارتقای حقوق بشر با چه چالش‌های روبرو هستند؟
 
 
  روح‌اله رئیسی: 
 
  اولین چالش که سازمان‌ها با آن مواجه هستند محدودیت اختیارات و قدرت اجرایی است؛ زیرا این سازمان‌ها عمدتاً توصیه‌ها و استانداردهایی را ارائه می‌دهند، اما امکان اجبار کشورها به رعایت آنها را ندارند و قدرت اجرایی این سازمان‌ها محدود است و آنها علاوه بر دیپلماسی، به همکاری و همراهی کشورها نیاز دارند.

 مورد دوم مقاومت حاکمیت‌های ملی در برابر آن‌ها است همان‌طور که مستحضر هستید برخی کشورها به دخالت سازمان‌های بین‌المللی در امور داخلی خود واکنش منفی نشان می‌دهند؛ لذا این سازمان‌ها باید تعادل بین حاکمیت ملی و اولویت‌های حقوق بشری را حفظ کنند.

 مورد سوم که می‌توان از آن نام برد، بودجه و نیروی انسانی این سازمان‌ها محدود است و نمی‌توانند به طور کامل نظارت و پایش جهانی را انجام دهند.

 بعضاً موضوعات حقوق بشری به ابزاری برای سیاست‌ورزی و فشار بر برخی کشورها تبدیل می‌شود و از این مورد می‌توان به عنوان چالش بعدی در این زمینه نام برد که این امر اعتبار و مشروعیت این سازمان‌ها را تضعیف می‌کند.

 
 در مجموع، نیاز به افزایش اختیارات اجرایی، همکاری بیشتر کشورها و منابع مالی و نیروی انسانی بیشتر، از چالش‌های اصلی این سازمان‌ها در راستای ارتقای حقوق بشر است.

انتهای خبر/224224