به گزارش شیرازه درباره افزایش گرایش جوانان به استفاده از مواد آرایش، جامعه‌شناسان معتقدند گاه آرایش بیش از حد و غیرمتعارف در دختران و پسران، جدای از دلایل شخصیتی و رفتاری فردی تبدیل به ابزاری برای کسب قدرت اجتماعی و لجبازی می شود.

ایالات متحده در صدر جدول صادرکنندگان محصولات آرایشی
بر اساس تحقیقاتی که مرکز گلوبال استادی در سال 2008 انجام داده است،‌ سهم ایالات متحده از بازار جهانی محصولات آرایشی در حدود 38.2 میلیارد یورو بوده است. لازم به ذکر است که شرکت پراکتر و گمبل که بزرگ‌ترین شرکت تولیدکننده محصولات آرایشی دنیا است، آمریکایی است.

نتایج به دست آمده از این تحقیقات حاکی از آن است که سهم ژاپن و چین از بازار محصولات آرایشی به ترتیب 23.7 و 8.2 میلیارد یورو است. اروپا با سهم کلی 63.5 میلیارد یورو، بیشترین سهم را داراست. در بین کشورهای اروپایی، کشور آلمان با سهم 11.7 میلیارد یورویی بیشترین سهم را داراست و کشورهای فرانسه (10.4 میلیارد یورو)، انگلستان (10 میلیارد یورو)، ایتالیا (8.8 میلیارد یورو) و اسپانیا (7.4 میلیارد یورو) در رتبه‌های بعدی هستند.

ایران هفتمین مصرف کننده لوازم آرایشی دنیا
ایران بعد از عربستان، بیشترین میزان مصرف لوازم آرایشی را در خاورمیانه دارد. کل مصرف لوازم آرایشی در خاورمیانه در سال 2008 در حدود 7.2 میلیارد دلار است که با میانگین رشد حدود هشت درصد در سال، بعد از کشورهای اروپای شرقی بالاترین رشد را دارد و این بدان علت است که تقریبا نیمی از جمعیت منطقه زیر 30 سال هستند. در این حال 14 میلیون خانم ایرانی از نظر مصرف لوازم آرایشی گوی سبقت را تقریبا ازکل کشورها منطقه ربوده اند به نحوی که تقریبا 29 درصد کل مصرف کنندگان منطقه خاورمیانه را تشکیل می دهند. به عبارت دیگر اگر جمعیت زنان خاورمیانه 155 میلیون نفر باشد، 9 درصد این زنان یعنی 14 میلیون نفر زنان ایرانی حدود یک سوم یعنی 2.1 میلیارد دلار هزینه لوازم آرایشی از 7.2 میلیارد دلار بازار لوازم آرایشی خاورمیانه را پرداخت می کنند.

اغلب اجناس در بازار ایران تقلبی، نامرغوب و چینی هستند و لوازم آرایشی قاچاق بدون هیچ گونه نظارت و مجوزی در فروشگاه‌ها و حتی کنار خیابان به فروش می رسند. در سطح جهانی ایران رتبه هفتم را به لحاظ مصرف لوازم آرایش به خود اختصاص است.

رقابت در بازار محصولات آرایشی
ده کشور برتر در زمینه لوازم آرایشی بیش از نیمی از بازار این محصولات را در اختیار دارند. این شرکت‌ها با ایجاد مافیایی قدرتمند، از تصویب قانون‌ها و انجام اقداماتی که با منافع شرکت‌های تولیدی مواد آرایشی سازگار نباشند، جلوگیری می‌کنند.

لوازم آرایشی، سمومی زیبا و خوشبو
مقاله­ های زیادی درباره خطر استفاده از برخی روان­سازها در مواد آرایشی منتشر شده است. سدیم لوریل سولفات (SLS) استفاده شده در این مواد سبب مشکلات پوستی متعددی می­‌شود که آماس پوستی شایع­‌ترین آنهاست. از مواد رایجی که در بعضی محصول ها یافت می شود، می توان به ماده ای اشاره کرد که به ویژه در محصولات حاوی سورفاکتانت یافت می شود و از طریق پوست، تنفس و گوارش قابل جذب بوده و گفته می شود، علاوه بر خشکی و التهاب پوست و مخاط ها، درصورت مصرف زیاد آثار سرطان‌زایی نیز دارد. ایزوپروپیل الکل و الکل های مشابه که به وفور در این محصولات یافت می شود، می تواند باعث خشکی، التهاب و درماتیت آلرژیک و چروک خوردگی سریع‌تر پوست شود.

سدیم لوریل سولفات و آمونیوم لوریل سولفات که در بسیاری از مواد آرایشی و بهداشتی یافت می شود، در دسته سورفاکتانت های آنیونی قرار می گیرند و در اکثر مواد شوینده و کف‌کننده استفاده می شوند. سورفاکتانت های کاتیونی نیز که بار الکتریکی مثبت دارند، در محصول هایی از قبیل نرم‌کننده‌ها و صاف کننده‌های مو و لباس به عنوان ضدالکتریسته ساکن وجود دارند. مصرف این مواد علاوه بر آثار التهابی و آلرژیک بر پوست و چشم، درصورت جذب سیستمیک یا خورده شدن به طور اشتباهی می تواند آثار داخلی متعددی داشته باشد.

کلروفورم های حاوی آئروسل در ترکیبات عطرها و ماده ای به اسم "دی متابروسالان وتری متابروسالان" و "تتراکللوروسال دئودرانت‌ها سی لانیلید" در دئودورانت ها زمانی که در مواجه با نور آفتاب قرار می گیرند، حساسیت‌زا هستند.

پارابن که به عنوان ماده نگهدارنده در لوازم آرایشی مورد استفاده قرار می­‌گیرد در افراد دارای حساسیت به پارابن، سبب خارش و آماس پوستی می­‌شود. همچنین آزمایشات انجام شده بر روی حیوانات حاکی از فعالیت استروژنی ضعیف این مواد است. این ماده شیمیایی می تواند فعالیت های غددی را کمی مختل کند یعنی به عبارت ساده‌تر می تواند وضعیت هورمون ها را در بدن شما به هم زند. این ماده به طور وسیعی در مواد آرایشی استفاده می شود و در واقع یک ماده نگهدارنده است که از رشد میکروب ها جلوگیری می کند. این ماده همچنین در ریمل، کرم های صورت، ضدآفتاب ها، دئودورانت ها و… وجود دارد.

فرمالدئید که در خیلی از محصول ها مثل رژ لب، لاک ناخن و... یافت می شود، می‌تواند باعث التهاب و تحریک پوستی شده و در صورت تماس مزمن باعث ضعف عمومی شود. رنگ های شیمیایی متعددی که در محصول های مختلف، به ویژه در محصول های زیبایی و آرایشی مصرف می شود، می تواند در صورت رعایت نکردن استانداردهای خاص، مشکل‌ساز باشد. گاهی این رنگ ها برای ایجاد رنگ خاصی با هم ترکیب می شوند که علاوه بر عوارض پوستی، می تواند عوارض متعدد داخلی نیز داشته باشد. به ویژه در مورد رژ لب که در طول روز چند بار تکرار شده و احتمال دارد با خوردن هر نوع ماده غذایی مقداری از آن مستقیما نیز وارد بدن شود. همچنین استفاده بلندمدت از مواد آرایشی سبب نازک شدن پلک می­‌شود.

استفاده از مواد خوشبو کننده در محصولات آرایشی بسیار مرسوم است. تحقیقات انجام گرفته درباره این مواد بیان‌گر آن است که این خوشبوکننده‌­ها از مواد افزودنی متعددی تشکیل شده‌­اند که اغلب آنها حساسیت­‌زا هستند.

بسیاری از صاحب‌نظران در زمینه مواد آرایشی شرکت‌های بزرگ در این زمینه را به دلیل ادعاهای علمی دروغ خود مورد انتقاد قرار می‌دهند؛ زیرا این شرکت‌ها با این ادعاهای علمی سبب گمراه شدن مردم و استفاده از این مواد بدون آگاهی از عوارض جانبی آنها می‌شوند.

آزمایش بر روی حیوانات
یکی از بحث‌برانگیزترین اقدامات انجام گرفته در صنعت لوازم آرایشی، انجام آزمایش‌ها بر روی حیوانات در آزمایشگاه‌های شرکت‌های تولیدکننده مواد آرایشی است. این تست‌ها که همچنان در ایالات متحده در حال انجام شدن هستند، عبارتند از: مسمومیت کلی، خارش پوست و چشم و مسمومیت به هنگام قرار گرفتن در معرض نور خورشید.

آزمایش بر روی حیوانات در کشورهای هلند، بلژیک و انگلستان ممنوع شده است و پس از 13 سال بحث و مشاجره و اعمال فشار از سوی گروه‌های حامی حقوق حیوانات، اتحادیه اروپا در سال 2002 قانونی تصویب کرد که طبق آن فروش آن دسته از لوازم آرایشی که بر روی حیوانات آزمایش شده‌اند، از سال 2009 به بعد در کشورهای عضو این اتحایده ممنوع است. فرانسه که شرکت "لورآل"، بزرگ‌ترین شرکت سازنده مواد آرایشی در آن قرار دارد، با طرح دعوا در دیوان عدالت اروپا در لوکزامبورگ، خواستار لغو این محدودیت شد. این قانون همچنین از سوی فدراسیون افزودنی‌های آرایشی اروپا که نماینده بیش از 70 شرکت در بلژیک، فرانسه، سوئد، آلمان و ایتالیا است، مورد مخالفت قرار گرفت.

علاقه غیرمسلمانان به لوازم آرایشی حلال
به‌دنبال نخستین همایش بین المللی شکل‌گیری خطوط تولید لوازم آرایشی حلال بسیاری از شرکت‌های بزرگ لوازم آرایشی حلال اقدام به ارائه محصولات طبیعی خود در این عرصه کرده و با استقبال خوبی مواجه شده است.

"اهلام مومین"، مالک شرکت لوازم آرایشی شفا به عنوان یک شرکت دارای مجوز محصولات آرایشی حلال که زمانی تنها در بازار خاورمیانه کار می کرد، گفت: «در حال حاضر تقاضا برای محصولات حلال در حال افزایش است، تمام محصولات ما دارای گواهی تأییدیه حلال هستند و در ساخت آنها از هیچ محصول حیوانی یا الکلی استفاده نمی شود، این محصولات کاملا طبیعی و گیاهی هستند.»

در اکثر لوازم آرایشی از محصولات طبیعی استفاده می شود، اما در برخی از محصولات ترکیبی از محتویات برای مصرف کنندگان حلال چالش برانگیز است که در این میان می‌توان به محصولاتی اشاره کرد که از منابع حیوانی گرفته می شود و در ساخت آنها از کلاژن، اسید هیالورونیک، کارمین سدیم و گلیسیرین استفاده می شود.

براساس اظهارات مومین، درحال حاضر برای این مواد جایگزین حلال پیدا شده است و ما راهی یافته‌ایم تا برای مثال یک ماده گیاهی را جایگزین گلیسیرین کنیم که کارکرد آن درست به همان شکل است.

اگرچه برخی از استانداردهای منطقه ای برای شرکت‌هایی که خود را حلال معرفی می کند، وجود دارد، اما براساس اظهارات مومین شرکت لوازم آرایشی شفا تنها شرکت آمریکایی در این عرصه بوده که دارای گواهی تأیید محصولات حلال خود است.

در سال 2005 بخش لوازم آرایشی و بهداشتی 9 درصد بازار جهانی محصولات حلال را در اختیار داشت، اما اکنون براساس آمارهای موجود این بخش سهم بزرگی از بازار در حال رشد حلال را که محصولات آن را 8.1 میلیارد نفر در سراسر جهان استفاده می کنند در اختیار دارد.

"ماه حسین گمبلز"، بنیانگذار شرکت محصولات مراقبت از پوست صاف پیور به عنوان یکی از شرکت‌های دارای گوای حلال اظهار داشت: «بسیاری از غیر مسلمانانی که از ماهیت این نوع محصولات آگاه هستند، نیز سهم به‌سزای در رشد بازار محصولات حلال آرایشی و بهداشتی ایفا می کنند.»

معضلی به نام قاچاق
طبق اظهارات مقامات ایرانی سالانه 800 میلیون دلار لوازم آرایشی قاچاق وارد کشور می شود. واردات قانونی کشور ما در لوازم آرایشی بهداشتی به طور متوسط 150 میلیون دلار است که تولیدات ما در داخل جوابگوی 10 درصد از این مقدار هم نیست و حداقل 800 میلیون دلار از نیاز ما از طریق قاچاق وارد می‌شود.

به دلیل عوارض پوستی استفاده از لوازم آرایشی از یک سو و استفاده از نوع نامرغوب و غیربهداشتی آن از سوی دیگر سلامت مصرف‌کنندگان به شدت به مخاطره افتاده است. در حال حاضر ایران فقط درصد کمی از نیاز خود به محصولات آرایشی و بهداشتی را تولید می‌کند و بیشتر این محصولات از کشورهای چین، ترکیه، کره و امارات وارد یا قاچاق می‌شوند.

آمار سرانه یک خانم ایرانی حدود 150 دلار است که اغلب آنها از مواد آرایشی و بهداشتی غیراستاندارد را با مارک‌های متفاوت خریداری می‌کنند. درصدی از اقلام آرایشی و بهداشتی وارد شده به کشور به صورت قاچاق و بدون مجوز صادره از گمرک و وزارت بهداشت است و همچنین 90 درصد از آنها به صورت غیربهداشتی ساخته می‌شوند. اغلب قاچاق کالاها از طریق شبکه‌های ماهواره به افراد تبلیغ شده و بسیاری از مردم که اطلاع کافی از پخش و عرضه آن را ندارند و به صورت تلفنی و پیک موتوری خریداری می‌کنند.

براساس تحقیقی که در موسسه تحقیقاتی TMBA انجام شده، حدود 14 میلیون دختر و زن بین 15 تا 45سال ساکن شهرهای بزرگ ایران، به‌طور متوسط ماهانه 7.5 یورو برای خرید لوازم آرایشی هزینه می‌کنند و این درحالی است که متوسط حقوق بین 490 تا 570 یورو است.

اگر در اروپا مردم ترجیح می‌دهند طبیعی باشند، در ایران جوانان ترجیح می‌دهند آرایش کنند. زنان و دختران ایرانی سالانه حدود 1630 میلیون یورو برای کالای آرایشی هزینه می‌کنند و بیشتر محصولات آرایشی وارداتی هستند، ولی قسمت اعظم این واردات خارج از شیوه قانونی انجام می‌شود و اکثر کار‌شناسان معتقدند که حجم محصولات وارداتی غیرقانونی بین  570 تا 610 میلیون یورو است.

در گزارشی دیگر 14 میلیون نفر زن ایرانی در برابر 140 میلیون نفر زن در خاورمیانه به میزان 1.2 میلیارد دلار از بازار 2.7 میلیارد دلار بازار فروش لوازم آرایشی در خاورمیانه و بازار 160 میلیارد دلاری محصولات آرایشی در جهان را به خود اختصاص داده اند. این آمار حاکی از آن است که نزدیک به پنجاه درصد مصرف لوازم آرایشی در خاورمیانه از سوی تنها ده درصد زنان این منطقه صورت می پذیرد.

این ارقام نشان‌دهنده آن است که هر زن ایرانی در سال 150 دلار یا به عبارتی بیش از 150 هزار تومان و هر زن در خاورمیانه تقریبا 36 دلار یا به عبارتی بیش از 36 هزارتومان لوازم آرایشی مصرف می‌کند. ضمن آن که زنان ایرانی اغلب از اجناس چینی استفاده می‌کنند و در این زمینه شاید حجم بیشتری از لوازم آرایشی را مصرف کنند. سهم برندهای معتبر اروپایی و آمریکایی که دارای کیفیت و ترکیبات قابل اعتمادتری هستند، به دلیل قیمت‌های بالایی که در ایران دارند، کمتر از یک درصد بازار تخمین زده می‌شود. متاسفانه سهم تولیدکننده‌های ایرانی از این بازار بزرگ و رو به گسترش بسیار ناچیز است و حداکثر در حدود پنج درصد تخمین زده می‌شود.

نکته جالب این گزارش این است مصرف لوازم آرایش در ایران صرفا در انحصار زنان نیست. در همین زمینه "مجید ابهری"، کار‌شناس علوم رفتاری دانشگاه شهید بهشتی، از تحقیقی خبر می‌دهد که بر مبنای نتایج آن، مردان ایرانی، مصرف‌کننده 12 درصد از لوازم آرایش موجود در بازار هستند.

درباره افزایش گرایش جوانان به استفاده از مواد آرایش، جامعه شناسان معتقدند گاه آرایش بیش از حد و غیرمتعارف در دختران و پسران، جدای از دلایل شخصیتی و رفتاری فردی (از جمله به عدم اعتماد به نفس، اختلالات شخصیتی و...)، تبدیل به ابزاری برای کسب قدرت اجتماعی و لجبازی می شود، آنها کج‌دهنی خود به برخوردهای نسنجیده خانواده و اجتماع را با رنگ‌های تند صورت‌هایشان یا هر نوع هنجارشکنی ممکن نشان می دهند. روش های پرورشی نسنجیده، تعصبات کور و بی‌منطق جوانان را عصیان زده خواهد کرد که بی احترامی به عرف جامعه از پیامدهای آن است.

همچنین بالاتر بودن تعداد دختران نسبت به پسران و تغییر ملاک های ازدواج از دیگر علل علاقه‌مندی آنها به متفاوت بودن است. به گفته بسیاری از جوانان، اولین ملاک ها برای ازدواج، ثروت و زیبایی هستند و قابلیت فرد برای درآمدزایی و رشته و مدرک تحصیلی در درجه دوم قرار دارند. به این ترتیب زمانی که چهره اولین عامل انتخاب محسوب شود، طبیعی است که فرد از بابت ظاهرش نگران باشد.

به هر حال، استفاده از لوازم آرایشی در ایران دیگر نه سن خاصی دارد و نه قشر خاصی. امروزه برخی از دختران و زنان ایرانی استفاده از لوازم آرایشی را جزء لاینفک زندگی خود می دانند. از سوی دیگر سن مصرف لوازم آرایشی نیز به 15 سال رسیده و این در حالی است که در کشورهای توسعه یافته تمایل به آرایش بیشتر در بین زنان مسن دیده می شود که طراوت و شادابی پوست خود را از دست داده اند. همه این موارد نشان‌دهنده یک مشکل ساختاری فرهنگی در کشور ماست. مشکلی که اگر برای آن چاره اندیشی نشود چه بسا می‌تواند به بحرانی برای سلامت و هنجارهای جامعه ما تبدیل شود.

استفاده از مواد آرایشی از دیرباز مرسوم بوده است و شرکت‌های زیادی در این زمینه فعالیت می‌کنند، اما در سال‌های اخیر میزان استفاده از این مواد رشد چشمگیری داشته است و صنایع فعال در این حوزه بازار بسیار وسیعی را در پیش روی خود مشاهده می‌کنند.

منبع: جام نیوز

انتهای گزارش/ص