به گزارش خبرنگار شیرازه، درمریخ ریزگرد رویدادی تقریباً همیشگی است که گاه تا ارتفاع ۳۰ کیلومتری (بیش از ۵ برابر ارتفاع کوه دماوند از سطح دریا) بالا می‌رود و در فصل تابستان شدت گرفته و توفان های  شدیدی را ایجاد می‌کند. یکی از دلایل بسیاری ازانقراض های  بزرگ تاریخ - از جمله انقراض دایناسورها پدیدهٔ ریزگرد است، زیرا این پدیده در موارد بحرانی با جلوگیری از تابش نور خورشید به زمین موجب زمستان جهانی  می‌شود. نمونه‌ای از چنین رویدادی در تاریخ بشر در سال 1816 میلادی و به دنبال فوران کوه تامبورا روی داد که سال بی تابستان نام گرفت.

در ایران سرچشمهٔ اصلی ریزگرد باد شمال است. این باد که از خرداد تا شهریور فعال است، در شمال خاورمیانه شکل می‌گیرد و با گذر از کوه‌های ترکیه و شمال عراق، مانند قیفی به بیابان‌های عراق و سوریه سرازیر می‌شود و تا خلیج فارس  و رسیدن به آب‌های آزاد پیش می‌رود. جریان‌های خشک هوای عربستان و عدم توجه به محیط زیست وبیابان زدایی در عراق باعث خشک‌شدن بسیاری از باتلاق‌های عراق و ایجاد نواحی غبارساز شده‌است. در گذشته سه کشور ایران، عراق، و عربستان به‌صورت مشترک هزینه‌های مالچ‌پاشی این زمین‌ها را تأمین می‌کردند و تمام زمین‌ها در فصل خاصی از سال مالچ‌پاشی می‌شدند.مالچ نوعی فرآوردهٔ چسبندهٔ نفتی است که برای تثبیت شن های روان دربیابان ها استفاده می‌شود.جنگ عراق و تغییر رویهٔ این دولت‌ها در دههٔ ۲۰۰۰ میلادی سبب فراموشی این کار، و در نتیجه افزایش ریزگرد درخوزستان، غرب ایران، و سرانجام تقریباً در سراسر ایران شد. توفان اخیر، که به گفتهٔ برخی اهالی بغدادبدترین توفان غبار زندگیشان بوده‌است، سبب بیشترین میزان ریزگرد در سه دههٔ اخیر ایران شد و ترکیب غبار با آلاینده های شهری ریزگرد خطرناکی را تولید کرد که صدها شهروند را به بیمارستان کشاند.

عهده‌دار مسئولیت کنترل پدیده ریزگرد کدام نهاد است؟ این سؤالی است که در سال‌های اخیر با شدت گرفتن پدیده ریزگرد و گردوغبار در ذهن اغلب افراد شکل گرفته است.

شاید اگر مدیریتی واحد برای کنترل این پدیده که نه‌تنها بر محیط‌ زیست انسانی اثرات سو‌ء گذاشته بلکه بر حوزه‌های اقتصادی، آموزشی و ورزشی برخی استان‌های کشور نیز تأثیرات منفی داشته، شکل گرفته بود اکنون شاهد وضعیت بحرانی آلودگی هوا از این منظر نبودیم. اینکه مدیریت منابع طبیعی کشور برعهده وزارت جهادکشاورزی، مدیریت منابع آب کشور برعهده وزارت نیرو و نظارت بر اجرای وظایف در این حوزه‌ها برعهده سازمان محیط‌زیست کشور است، درست، اما اینکه راهکار مقابله با چنین پدیده‌ای در گیرودار اینکه وظیفه چه ارگان و نهادی است قرار بگیرد، نتیجه‌ای نخواهد داشت جز آنچه امروزه شاهد آن هستیم. البته کارگروه ملی مدیریت پدیده گردوغبار داخل کشور با مسئولیت سازمان محیط‌زیست تشکیل شده اما به‌هرحال منبع تولید پدیده گردوغبار آنقدر وسیع است که به‌نظر می‌رسد تلاش‌های خارج از مرزی اهمیت دارد و باید راهکاری بر این مسئله اندیشیده شود.

واقعیت این است که کشور عراق سال‌های سال درگیر جنگ بوده و هنوز در حوزه‌های کلان سیاسی نیز با مشکل مواجه است و این کاملا مشخص است که این کشور نتواند مسائل خشکسالی و کم‌آبی را مدیریت کند. طبق آخرین مطالعات سازمان محیط‌زیست شش‌کانون بحرانی در غرب کشور وجود دارد که چهارکانون در عراق و دوکانون دیگر در سوریه و عربستان هستند. آنطور که آمارها می‌گویند حدود 90درصد گردوغبار موجود از این سه‌کشور وارد ایران می‌شود که 70درصد از این 90درصد (گردوغبار وارداتی) مربوط به عراق بوده و 30درصد مابقی از دوکشور دیگر وارد می‌شود. بنابراین به‌نظر می‌رسد جدا از وظایفی که برای کارگروه ملی کنترل و مدیریت پدیده گردوغبار در داخل کشور تعیین شده، اقدامات دیپلماتیک برای رفع آنچه خارج از کشور مسبب این پدیده است نیز باید به‌طور جدی در دستور کار قرار بگیرد.

تقریبا 90درصد هورها و تالاب‌های عراق به‌ویژه هور الحمار و هورالهویزه خشک شده است و این فیلترهای گردوغبار اکنون ازبین‌رفته‌اند. این در حالی است که عراق می‌تواند از حقابه دجله و فرات تالاب‌های خشک شده خود را احیا کند. از سوی دیگر 28سد در سرشاخه‌های دجله و فرات توسط کشور ترکیه زده شده است و ترکیه و تاحدی سوریه نیز اجازه ورود آب کافی به عراق را نمی‌دهند.

ریزگردها چه خطراتی دارند؟

در هر گرم از ريزگردها 107 باكتري و 106 قارچ وجود دارد كه شايع‌ترين قارچ، آسپيراژيلوس است همچنين مواد آلاينده‌اي مانند فلزات سنگين از ‌جمله سرب در زمان حضور گرد و غبار‌ها مي‌توانند غلظتي سه برابر پيدا كنند.

ريزگردها يا ذرات گرد و غبار، مواد معلق جامد در هوا هستند كه از خاك‌هاي بياباني توليد مي‌شوند, ريزگردها از نظر اندازه و سايز ذرات، مواد ميكروبي همراه و مواد آلاينده همراه ريزگردها حائز اهميت هستند به طوريكه ريزگردهاي موجود در كشور، اندازه‌اي كمتر از يك و نيم ميكرون دارند كه اين سايز كوچك به آن‌ها اجازه مي‌دهد به تمامي قسمت‌هاي ريه نفوذ كنند.

ريزگردها ميزان مرگ و مير را در افرادي كه بيماري زمينه ريوي يا بيماري قلبي عروقي دارند، افزايش مي‌دهد.

ريزگردها در افراد سالم مي‌تواند موجب تنگي نفس، سرفه، ترشحات خلطي، گرفتگي صدا و حتي سينوزيت شود و در افرادي كه بيماري‌هاي زمينه‌اي ريه مانند آسم، COPD دارند، باعث تشديد بيماري شده و در مواردي منجر به بستري مي‌شود.

توصيه مي شود افراد سالم حتماً از ماسك‌هاي فيلتر‌دار استفاده كنند چراكه ماسك‌هاي معمولي كاغذي به علت داشتن منافذ با سايز بزرگتر، به راحتي امكان عبور ريزگردها را فراهم مي‌كنند و مانعي در برابر آن‌ها محسوب نمي شوند.

همچنين به افرادي كه بيماري زمينه‌اي ريوي يا قلبي عروقي دارند توصيه مي‌شود در زمان آلودگي هوا ترجيحاً در منزل بمانند و در صورت لزوم هنگام خروج از منزل از ماسك‌هاي فيلتر‌دار استفاده كنند.در منازل هم براي محافظت به افراد توصيه مي‌شود از پرده‌هاي ضخيم استفاده كنند و درب و پنجره‌ها را به هنگام افزايش غلظت گرد و غبار، ببندند.

در فصل تابستان كولرهاي آبي مي‌توانند وسيله‌اي براي انتقال ذرات گرد وغبار به داخل منازل شوند كه در اينصورت لازم است از تهويه‌هاي مطبوع استفاده كرد و در هنگام نياز به استفاده از كولرهاي آبي حتماً آن‌ها را زير سايه قرار داده و پوشال‌هاي كولر بطور مرتب تعويض شود.

چرا ریزگردها برای کودکان وافراد پیر خطرناک تر است؟

کودکان به علت رشد ناکارآمد ریه ها و نوع تنفس، بیشتر در معرض حملات ریوی هستند و در مقابل این ریزگردها بسیار حساسترند.
افراد بالای 60 سال نیز در مقابل ریزگردها و آلودگی هوا بسیار آسیب پذیرند و باید مراقبت بیشتری از خود کرده و در چنین هوایی در سطح شهر تردد نکنند.
شهروندان به هیچ وجه در هوای آلوده به ریزگرد فعالیت ورزشی نکنند. با تردد در هوای آلوده به ریزگرد ، سرعت تنفس و نیز عمق تنفس افراد بیشتر شده و این امر سبب می شود تا ریزگردها بیشتر وارد ریه های تنفسی آنان شود.

ماسک های فیلتردار موثرند
استفاده از ماسک های معمولی به علت آن که منافذ آن ها درشت تر از دو و نیم میکرون است و ریزگردها به راحتی از آن عبور می کنند، تاثیر چندانی در جلوگیری از ورود ریزگردها به ریه ندارند، اما به کارگیری آن ها بهتر از عدم استفاده است. اما استفاده از ماسک های "N95" با عنوان ماسک های فیلتردار برای جلوگیری از ورود ریزگردها و ذرات معلق به درون ریه های تنفسی در افراد مناسب هستند.

در صورت عدم دسترسی به ماسک های فیلتردار، ‌افراد می توانند با استفاده از دو لایه کردن ماسک های معمولی و قرار دادن یک دستمال مرطوب یا یک ماسک خیس درون آن، از ورود ریزگردها به درون ریه ها جلوگیری کنند.

چند سوال و جواب

استفاده از اسپری های ویژه رفع آسم

آیا استفاده مکرر از اسپری های ویژه آسم و تنگی نفس در هوای آلوده به ریزگرد را به بیماران تنفسی توصیه میشود یا خیر؟: «استفاده بیش از حد از این اسپری های دارویی، سبب لرزش دست و افزایش ضربان قلب بیماران تنفسی می شود که استفاده ی بیش از دو بار در روز آنها بنابر تجویز پزشک به بیماران تنفسی توصیه نمی شود. در هر 20 دقیقه استفاده دو "پاف" از این اسپری ها کافی است و استفاده بیش از حد آن ها اثربخش نخواهد بود. پس از هر بار استفاده از این اسپری ها، 15 دقیقه زمان لازم است تا این دارو اثر خود را نشان دهند.

عوارض درازمدت و کوتاه مدت گرد و غبار

عوارض درازمدت این پدیده بر سلامتی ، ناشی از جایگزین شدن دایمی ذرات معلق و آلوده به ویروس ها در قسمت های تحتانی دستگاه تنفسی می باشد.

از آنجایی که این عارضه می تواند باعث پدیده جهش ژنتیکی در ساختار DNA ویروس ها شود، توانایی ایجاد ویروس های نوپدید یا بازپدید در قسمت های تحتانی دستگاه تنفسی و در نتیجه بالا رفتن خطر ابتلا به سرطان های تنفسی (هنوز ناشناخته است) را نیز در پی دارد.

بروز عفونت های تنفسی، شعله ور شدن آلرژی های قدیمی و ایجاد حملات آسمی در بیماران مبتلا به آسم یا برونشیت از جمله عوارض کوتاه مدت پدیده گرد و غبار بر سلامت افراد است.

انتهای پیام/20