به گزارش شیرازه به نقل از حوزه، عزاداری و برپایی مجالس سالار شهیدان ابا عبدالله الحسین علیه السلام از امور مستحب و مؤکد اسلام می باشد. در این خصوص روایات فراوانی از پیامبر اسلام و ائمه اطهار علیهم السلام وارد شده است. ولی نحوه و کیفیت برپایی عزاداری، به عرف سالم انسان ها واگذار شده است. به همین دلیل با توجه به عرف هر جامعه ای، نوع عزاداری متفاوت است. سینه زنی، زنجیر زنی، مدیحه سرایی هر شهری، با شهر دیگر تفاوت دارد. افراد بعضی از کشورها مثل هندوستان، در مجالس عزا، لباس سفید می پوشند و در ایران اسلامی لباس مشکی. در نتیجه، تا زمانی که عزاداری، ضرر مهم و قابل توجهی بر بدن نداشته باشد و یا تبعاتی مثل عدم رضا به رضای الاهی و یا وهن دین نباشد و منافات با عقل سالم هم نداشته باشد؛ اسلام با آن عمل مخالفتی ندارد. اما قمه زنی در عزاداری امام حسین علیه السلام به دلیل مضرات قابل توجه بر بدن، ایجاد رعب و وحشت برای کودکان و زنان و وهن مکتب تشیع باطل و حرام می باشد. با توجه به صنعت تکنولوژی روز و قدرت پیشرفته فضاهای مجازی، دشمن در صدد بد جلوه دادن قمه زنی و معرفی آن به عنوان یک عمل خشونت آمیز برآمده و به مکتب حقه تشیع حمله می کند و شبهاتی را به صورت جدل وارد می کند. قمه زنی با توجه به آثار و تبعات مذکور، و وارد نشدن دستوری از جانب اسلام در خصوص جواز قمه زنی، عملی غیر مشروع می باشد.

رفتار یک مسلمان باید مطابق دستورات قرآن کریم و روایات اهل بیت علیهم السلام باشد. اگر عملی با دستورات دین مخالفت داشت؛ باطل است و دفاع از آن جایز نیست. و اگر عملی مطابق با دین باشد؛ اگر چنانچه تمام دنیا با آن مخالفت کنند و عامل آن را به تمسخر بگیرند؛ نباید از حکم شرعی دست بکشد.

پس اگر دشمن، ما را برای گریه کردن بر سالار شهیدان مسخره کند، توجه نمی کنیم؛ زیرا اصل عزاداری و گریه کردن برای امام حسین(ع) از دین است و در خود دین به آنها توصیه شده است.

ما از ریشخند دشمن نمی ترسیم، از بد نمایاندن اسلام به ملت ها در هراسیم. ما از آن می ترسیم که پافشاری ما بر برخی از اعمال بی ریشه و ابداعی، بهانه ای به دست دشمنان بدهد و آنها با استفاده از آن، ملت هایی را که تشنه اسلام هستند از آن بیزار کنند.

شبهاتی در جواز قمه زنی و پاسخی به این شبهات

شبهه اول:

برخی قمه زنی را با آداب و رسوم اقوام و ملل دیگر مقایسه کرده اند و گفته اند همانطور که هر قومی به آداب و سنن ویژه خود پایبند است و اقوام دیگر حق اعتراض و استهزای آن قوم را به واسطه عمل به آن سنّت ندارند؛ ملّت های دیگر هم حق ندارند؛ شیعیان را به جهت قمه زنی مسخره یا مذمّت کنند.

در پاسخ باید گفت: آداب و رسوم غلط بسیاری از ملّت ها به دین آنها مستند نیست تا منجر به وهن دینشان شود. بسیاری از سنت های ملی و قومی نادرست صرفاً برای تفریح و خوش گذرانی است. اگر کسانی که قمه می زنند قبول کنند که صرفاً می خواهند خوش باشند؛ مشکلی نیست. اما مشکل از آنجا شروع می شود که کارشان را مستند به دین می کنند.

مقام معظم رهبری می فرماید: «من در دو سه سال قبل از این، راجع به قمه زدن مطلبی را گفتم و مردم عزیز ما، آن مطلب را با همه وجود پذیرفتند و عمل کردند. اخیراً مطلبی را کسی به من گفت که خیلی برایم جالب و عجیب بود. برای شما هم آن مطلب را نقل می کنم. کسی که با مسائل کشور شوروی سابق و این بخشی که شیعه نشین است(جمهوری آذربایجان) آشنا بود؛ می گفت: آن زمان که کمونیست ها بر منطقه آذربایجان شوروی سابق مسلّط شدند؛ همه آثار اسلامی را از آن جا محو کردند. مثلًا مساجد را به انبار تبدیل کردند. سالنهای دینی و حسینیه ها را به چیزهای دیگری تبدیل کردند و هیچ نشانه ای از اسلام و دین و تشیع باقی نگذاشتند. فقط یک چیز را اجازه دادند و آن، قمه زدن بود! دستورالعمل رؤسای کمونیستی به زیردستان خودشان این بود که مسلمانان حق ندارند؛ نماز بخوانند. نماز جماعت برگزار کنند. قرآن بخوانند. عزاداری کنند. هیچ کار دینی نباید بکنند. اما اجازه دارند قمه بزنند! چرا؟ چون قمه زدن، برای آنها یک وسیله تبلیغ بر ضدّ دین و بر ضدّ تشیع بود. بنابراین، گاهی دشمن از بعضی چیزها، این گونه علیه دین استفاده می کند. هرجا خرافات به میان آید، دین خالص بدنام خواهد شد.

مبلّغان دینی، علمای دینی، متفکران دینی، عشّاق گسترش اسلام، علاقه مندان به اسلام و اهل بیت- علیهم السّلام- باید توجّه کنند که اسلام و قرآن، با استدلال و منطق همراه است. مکتب اهل بیت، با منطق و استدلال همراه است. اگر استدلال را از آن جدا کردند و به جای استدلال، خدای نکرده چیزی را وارد کردند که از منطق دور است و جنبه خرافی دارد؛ این درست ضدّ استدلال عمل خواهد کرد. پس، یک ابزار اسلام برای گسترش و غلبه بر همه ادیان و جماعات و ملل و کشورها، عبارت از منطق است و دیگری، عبارت از عدالت اجتماعی است.»

(بیانات مقام معظّم رهبری در اجتماع بزرگ مردم در صحن امام خمینی، مشهد مقدّس رضوی 1/1/1376)

شبهه دوم:

برخی مدعی شده اند: چیزی وهن است که ذاتاً وهن باشد، نه اینکه به سبب تمسخر دیگران و امور عرضی، وهن شده باشد.

در پاسخ می گوییم: آیا اگر خداوند متعال از گفتن کلمه "راعنا" نهی می کند، به جهت آن است که این کلمه ذاتاً کلمه بدی است، یا به سبب این است که یهود از آن سوء استفاده می کردند.

شبهه سوم:

اگر کسی از مرجعی تقلید کند که قمه زنی را جایز می داند، آیا با نهی صریح حکومتی برای او جایز است که در این مسئله طبق نظر مرجع خود عمل کند و قمه بزند؟

مراجع معظم تقلید تبعیت از ولی امر را در مسائل سیاسی و اجتماعی، واجب می دانند. به عنوان مثال حضرت آیت اللّٰه فاضل لنکرانی بعد از حکم به تحریم قمه زنی می فرمایند: «گذشته از این ها، اعمال فوق مورد نهی مقام معظم ولایت امر مسلمین قرار گرفته و حکم معظمٌ له واجب الاتّباع است. خداوند بر ملت معتقد و هوشیار و سیاست فهم ایران، توفیق تبعیت از احکام الهی و عزاداری مورد رضایت حضرت بقیة اللّٰه عنایت فرماید.»

نظرات برخی از مراجع معظّم تقلید پیرامون قمه زنی در مراسم عزاداری حضرت سید الشهدا(ع)

آیت الله خامنه ای

قمه زنی علاوه براینکه از نظر عرفی از مظاهر حزن و اندوه محسوب نمی شود و سابقه ای در عصر ائمه علیهم السلام و زمان های بعد از آن ندارد و تأییدی هم به شکل خاص یا عام از معصوم علیهم السلام، در مورد آن نرسیده است؛ در زمان حاضر موجب وهن و بدنام شدن مذهب می شود. بنابراین در هیچ حالتی جایز نیست و چنانچه در این مورد نذری وجود داشته باشد؛ نذر واجد شرایط صحّت و انعقاد نیست.( أجوبة الاستفتاءات فارسی، ص: 326)

آیت الله مکارم شیرازی:

عزاداری خامس آل عبا از مهمترین شعائر دینی و رمز بقای تشیع می باشد ولی بر عزاداران عزیز لازم است از کارهایی که موجب وهن مذهب می گردد و یا آسیبی به بدن آنها وارد می کند خودداری کنند.(پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی)

آیت الله سیستانی:

باید از کارهایی که عزاداری را خدشه‌دار می‌کند اجتناب شود.روشن است که قمه‎زنی در حال حاضر تبعات منفی فراوانی از جمله وهن دین را در پی دارد. این فتوا وجه دیگری نیز دارد: اگر قمه زدن ضرر معتدٌ به و یا تبعات منفی داشته باشد جایز نیست.(مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید، سید محسن محمودی، جلد 3، ص34)

آیة اللّٰه نوری همدانی:

از آن جا که مکتب سالار شهیدان حضرت ابی عبداللّٰه علیه السلام مکتب امر به معروف و نهی از منکر و چشمه جوشان ارزش های اسلامی است و تاریخ خون بار عاشورا همیشه با آفریدن حماسه ها و موج ها و با به حرکت درآوردن احساسات و عواطف الهام بخش کلیه نهضت ها و قیام هایی که علیه ظالمان و جباران روزگار صورت گرفته بود و همواره مجاهدین اسلام با قیام هایی علیه ظلم و ستم به جا آوردند- که نمونه ی آن را در زمان خود دیدیم- نام حسین بر لب و اشک حسینی در چشم و هوای کربلا و عاشورا در سر داشتند تا موفق شدند که پیروزی خون بر شمشیر را ثابت و بیان بلند حضرت رسول اکرم(ص) «حسین منّی و أنا من حسین» را معنا کنند و ایام محرم و عاشورا همیشه زنده کننده آن خاطره و به جوش آورنده خون هایی است که در دل علاقه مندان این مکتب موج می زند. لذا لازم است مخصوصاً در جهان کنونی که دشمن اسلام از اسلام سیلی خورده و منافع نامشروع خود را از دست رفته می بینند و در فکر انتقام گرفتن از اسلام ناب محمدی هستند مراسم عزاداری کار زینبی بکند؛ یعنی با منطق اسلام، توأم و از هرگونه حرکتی که این دین مقدس را بی منطق قلمداد نماید منزه باشد وعزاداران محترم و متعهد به جای این که قمه را بر فرق خود بکوبند در فکر آن باشند که قمه را بر سر دشمنان اسلام که سرزمینهای آنان را اشغال و در فکر تضعیف آن می باشند و منابع آنان را غارت و بالاخره هر روزی با ترفند جدید حیات اسلامی آنهارابه مخاطره می اندازند بکوبند. خداوند توفیق بیشتری برای پیمودن این راه به همه مسلمانان عنایت بفرماید.(کتاب استفتائات، ج 2، س 597)

آیة اللّٰه جوادی آملی:

چیزی که مایه وهن اسلام و پایه هتک حرمت عزاداری است جایز نیست. انتظار می رود از قمه زنی و مانند آن پرهیز شود.(پایگاه اطلاع رسانی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم)

آیة اللّٰه فاضل لنکرانی(ره):

با توجه به گرایشی که نسبت به اسلام و تشیع بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در اکثر نقاط جهان پیدا شده و ایران اسلامی به عنوان ام القرای جهان اسلام شناخته می شود و اعمال و رفتار ملت ایران به عنوان الگو و بیان گر اسلام مطرح است لازم است در رابطه با مسائل سوگواری و عزاداری سالار شهیدان حضرت ابی عبدالله الحسین علیه السلام به گونه ای عمل شود که موجب گرایش بیشتر و علاقمندی شدیدتر به آن حضرت و هدف مقدس وی گردد. پیدا است در این شرائط مسئله قمه زدن نه تنها چنین نقشی ندارد بلکه به علت عدم قابلیت پذیرش و نداشتن هیچ گونه توجیهی نتیجه سوء بر آن مترتب خواهد شد لذا لازم است شیعیان علاقمند به مکتب امام حسین علیه السلام از آن خودداری نمایند و چنانچه در این مورد نذری وجود داشته باشد نذر واجد شرائط صحت و انعقاد نیست.(پایگاه اطلاع رسانی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم)

آیت الله العظمی خویی(ه)

اگر قمه زنی و زنجیر زنی با قلاب های فلزی که در ماه محرم انجام می گیرد؛ منجر به ضرر و زیان قابل توجهی شده و یا هتک، تمسخر و توهین به دین و مذهب را به دنبال آورد؛ جایز نیست.(المسائل الشرعیه، استفتاء‌ات الامام الخویی، العبادات؛ و الطریق النجاة، ج 2، ص 455)

آیت الله العظمی اراکی(ره)

دستور ولی امر مسلمین مبنی بر جلوگیری از اعمال خرافی در عزاداری محرم لازم الاطاعه است.(رجوع کنید به کتاب «پیرامون عزاداری عاشورا»، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه  قم، ص 37)

شهید آیت الله مرتضی مطهری(ره)

قمه زنی در شرایط فعلی هیچ دلیل عقلی و نقلی بر آن نداریم و یکی از مصادیق بارز تحریف محسوب می گردد و حداقل اینکه در زمان فعلی، باعث زیر سوال رفتن تشیع می گردد. از برنامه هایی که هیچ ارتباطی با اهداف امام حسین علیه السلام ندارند، تیغ، قمه و قفل زدن است. قمه زدن هم همین طور است. این کار، کار غلطی است. یک عده قمه ها را بگیرند؛ به سرهای خودشان بزنند و خون ها را بریزند که چه شود؟ کجای این حرکت، عزاداری است؟( حوزه و روحانیت، ج 2، ص 173)

/ک