در طول هشت سال دفاع مقدس حماسه‌های زیادی آفریده شد و هر کدام دارای ویژگی‌هایی بوده و در روند جنگ موثر بودند.

یکی از این حماسه‌ها، حماسه هویزه است سوال اصلی مقاله حاضر این است که حماسه هویزه و شهادت شهید علم‌الهدی و تعدادی از دانشجویان پاسدار چه تأثیری در روند جنگ تحمیلی داشت؟ اوضاع سیاسی نظامی ایران از شروع جنگ تا آغاز عملیات هویزه با گذشت یک سال و نیم از پیروزی انقلاب اسلامی و تلاش رهبری نظام در تثبیت پایه‌های رسمی نظام هنوز عوامل آشوب‌ساز در داخل و خارج کشور فعال بودند و جامعه با وجود تصویب قانون اساسی، برگزاری انتخابات مجلس و ریاست جمهوری از ثبات سیاسی لازم برخوردار نبود.

بنی‌صدر به‌عنوان رئیس جمهور و فرمانده کل قوا نیروهای لیبرالی را پشت سر داردو شهید محمدعلی رجایی به‌عنوان نخست وزیر محبوب ملت، نماینده نیرویهای خط امام محسوب شده و اکثریت مجلس شورای اسلامی را در اختیار داشته و رهبری و قوه قضاییه هم از وی حمایت می‌کردند سپاه بازوی نظامی آنها بود و گروه اول و بنی‌صدر به ارتش و بزرگ کردن آن در قبال نیروهای انقلابی گرایش داشت.

در چنین شرایطی که فشارهای سیاسی، نظامی و اقتصادی امریکا آن را تشدید می‌کرد، رژیم عراق تهاجم گسترده‌ خود را آغاز کرد.

ارتش عراق پیشروی سریعی داشت و با در هم شکستن مقاومت‌های کوچک به 15 کیلومتری اهواز رسید. خرمشهر هم پس از یک ماه مقاومت سقوط کرد و محاصره آبادان تنگ‌تر شد تلاش عراق در عبور از بهمن‌شیر به نتیجه نرسید و مقاومت نیروهای انقلابی در سوسنگرد، باعث شد تا حمله عراق از بستان – سوسنگرد – اهواز در وسط راه قطع شده و متجاوزین از پیشروی خود به طرف اهواز عاجز ماندند.

موضوع ابعاد جدیدتری پیدا کرده بود و بنی‌صدر خائن تلاش خود را در نیروهای انقلاب به جبهه‌های جنگ نیز گسترش داده بود وتلاش‌های بنی‌صدر مانع همکاری‌ نیروهای انقلابی (سپاه) با ارتش می‌شد.

در جبهه‌های جنگ به دلیل ضعف‌های موجود در نیروهای کلاسیک در به‌کارگیری نیروها، مقاومت اساسی در برابر تجاوز دشمن با اتکا به نیروهای مردمی و انقلابی شکل گرفت و آنها هر کدام از گوشه‌ای از کشور در جبهه‌های جنگ گرد آمدند.

در مقابل جنگ کلاسیک و تکیه بر تجهیزات و سلاح‌های پیشرفته واژه‌ جنگ مردمی و نیروهای ایثارگر وشهادت‌طلب شکل گرفت.

مقاومت نیروهای مردمی و انقلابی در جبهه‌های آبادان، فارسیان، اهواز، دزفول و سوسنگرد ارتش عراق را به وحشت انداخت، در حالی که در جبهه خودی در طی سه ماه منتهی به دی ماه 59 ارتش تنها یک مورد عملیات منظم در محور دزفول انجام داده بود که آن هم موفقیتی در پی نداشت و لذا جو عمومی جامعه بر این امر تمایل داشت که ارتش از این سکون و رکود خارج شود و همین امیر باعث شد تا بنی‌صدر در جلسه‌ای در قرارگاه عملیاتی جنوب در 26 آذر بر اجرای یک عملیات آفندی گسترده تأکید نماید و از فرمانده نیروی زمینی ارتش خواست تا امکان عملیات آفندی را فراهم کند و به این ترتیب طبق اعلامیه فرماندهی نیروی زمینی ارتش به منظور تأمین اهداف موردنظر، عملیات هویزه (نصر) شکل گرفت.

عملیات نصر (هویزه) پس از 15 دقیقه اجرای آتش تهیه در ساعت 10 صبح روز 15 دی 1359 شروع شد. تیپ سه همدان از لشکر 16 زرهی قزوین به همراه دو گروهان از نیروهای سپاه طی دو ساعت به کرخه رسیده و توانست از کرخه عبور کند ومناطق جنوبی کرخه کور را آزاد کند.

نیروهای عراقی که به شدت غافلگیر شده بودند با به جای گذاشتن توپخانه خود به دو کیلومتری جنوب کرخه کور عقب‌نشینی کردند و در حدود 800 نفر از افراد آنها به اسارت درآمدند.
 

طبق طرح عملیات مرحله دوم حمله روز بعد، ساعت هشت صبح شروع شد نیروهای زرهی و پیاده به سوی پادگان حمید پیشروی کردند و در مقابل تعدادی از تانک‌های دشمن درحوالی ام‌الغفار متمرکز شده و ضدحمله ای را علیه لشکر 16 آغاز کردند. نیروهای خودی که از ثبیت مواضع به دست آمده غافل مانده بودند و سنگر و خاکریز ایجاده نکرده بودند غافلگیر شدند و در همین حین عراق کل نیروهای را زیر آتش شدید توپخانه گرفت تانک‌های عراق به هزار متری محل استقرار تیپ رسیدند و شدیدترین جنگ تانک‌ها در طول جنگ درگرفت و تا ساعت 4 بعدازظهر ادامه داشت. در این ساعت فرمانده گردان زرهی دستور یک خبر عقب‌نشینی را صادر کرد که در همین موقع نیروی هوایی ارتش در آسمان منطقه ظاهر شده و اشتباها به جای مواضع دشمن، نیروهای خودی را بمباران کردند که اوضاع را بدتر کرد.

نیروهای پیاده سپاه که حدود 5/1 کیلومتر جلوتر از تانک‌های مشغول جنگ بودند از دستور عقب‌نشینی خبر نداشتند و به این ترتیب با این عقب‌نشینی نیروهای سپاه در منطقه جا مانده و به محاصره تانک‌های دشمن در آمدند و شهید حسین‌علم الهدی و یارانش مظلومانه به شهادت رسیدند.

مسعود انصاری یکی از بازماندگان این حماسه می‌گوید: «تعداد از تانک‌های در صحنه بودند و ما خیال می‌کردیم که ارتش هنوز دارد مقاومت می‌کند یکی از تانک‌های عراقی به 20 متری ما رسیده، علم‌الهدی به من گفت برجک تانک را بزن من زدم و خود حسین هم زد در این عملیات با آنکه ما بی‌سیم داشتیم ارتش عقب‌نشینی‌اش را به ما خبر نداد من خودم چندین بار معرف لشکر را صدا زدم، که جریان چیست؟ که چیزی نگفت، بعد از چند دقیقه دیگر ارتباط ما قطع شد، تا اینکه محاصره شدیم همه بچه‌ها مقاومت کردند چنانکه در کانال کوچکی کنار جاده بیش از 50 نفر شهید شدند.

از دیگر بازماندگان هویزه محمدرضا باستی است که می‌گوید: حسین و محسن به من گفتند: شما آرپی‌جی ندارید بروید که شهید می‌شوید من حدود 300 متر عقب‌تر آمده بودم که دیدم تانک‌های عراقی از طرف راست جاده (هویزه) به سوی مواضع‌های ما می‌آیند ما محاصره شده بودیم بچه‌ها یکی یکی داشتند تیر مستقیم می‌‌خوردند در این حال مسعود انصاری هم داشت خودش را جلو می‌کشید از او سراغ حسین، محسن و جمال را گرفتم و او گفت آنها را به رگبار بستند وهر سه شهید شدند.

در این حماسه حدود 140 نفر از نیروهای مومن و تحصیل کرده از اعضای سپاه و بسیج و دانشجویان پیرو خط امام به شهادت رسیدند.

بعد از عملیات هویزه ته بن بست جنگ منظم زرهی را در پی داشت، در درون خود حماسه‌ای هم آفرید و آن چیزی جز تداوم راه حماسه زان هویزه نبود نیروهای انقلابی به در قالب سپاه و بسیج سازماندهی شدند آموزش‌های نظامی لازم را دیدند واستراتژی جنگ مردی با تکیه بر ایمان و تعهد نیروهای داوطلبان به بن بست کمبود تجهیزات و جنگ منظم زرهی غلبه کرد.

تأثیر دیگر حماسه هویزه بر رشد، گسترش و تکامل نیروهای انقلابی، سازمان سپاه و رابطه آنها با ارتش در طول جنگ بود.روابط سپاه و ارتش در جبهه‌های جنگ از موضوعاتی است که از حماسه هویزه و پیادمدهای آن بشریت متأثر است نیروهای سپاه به سرعت تجارب لازم را کسب کرده وعملیات‌های بزرگی چون فتح‌المبین، والفجر هشت و ... را آفریدند و یکی از محکم‌ترین خطوط دفاعی معروف جهان را در شرق بصره که توسط کارشناسان نظامی شوروی و امریکا طراحی و ساخته شده بود را فروریختند.

خلق حماسه هویزه به معنای شکست استراتژی نظامی جنگ توسط بنی‌صدر در آن دوره بود که ضلع سلاح نسبی جناح لیبرال در قدرت سیاسی را به همراه داشت که بر عدم کفایت فرماندهی عالی جنگ بنی صدر در هدایت جنگ مهر تأیید زد.

خلق حماسه هویزه از یک طرف هم باعث شد تا عراق به موازات تلاش‌های محدود نظامی در صدد استفاده از امتیازات کسب شده جهت یک صلح پیروزمندانه برآید؛ در عین حال به یک جنگ فرسایشی درازمدت و ادامه اشغال ایران اعلام آمادگی کرد ودر عمل نیز به تهیه لوازم آن پرداخت.
 

بدین ترتیب خلق حماسه هویزه در سه حوزه اشاره شده بالا موثر بود و خون شهید علم الهدی و یاران باوفایش برگی دیگر و جریانی دیگر در دفاع مقدس و انقلاب اسلامی را رقم زد شادی روح شهدا صلوات.

انتهای پیام