روزهایی که تالاب پر آب بود و مانند سپر طبیعی، از شرق فارس در مقابل ورود کویر از سمت استان کرمان محافظت می کرد. اما طی دهه اخیر تالاب روز به روز کم آب تر شد تا روزی رسید که دیگر از آن تالاب پرآب و زیبا فقط نمکزار باقی مانده است.

دستهای بختگان این روزها برای پذیرایی از پرندگان مهاجر خالی است و سهم اراضی منطقه نیز از این تالاب ، نمکهایی است که باد آنها را از کف دریاچه بلند و در منطقه پخش می کند.

پژوهشگر، زمین شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز به خبرنگار مهر گفت: طشک و بختگان دو دریاچه ای هستند که در زمان ترسالی که سطح آب بالا می آمد به یک دریاچه تبدیل می شدند.

پرفسور عزت الله رئیسی ادامه داد: مساحت دریاچه بختگان 740 کیلومتر مربع و مساحت دریاچه طشک 416 کیلومتر مربع است و در کل این دو دریاچه مساحتشان یک هزار و 156 کیلومتر مربع است.

وی بیان کرد: مساحت حوزه آبگیر دریاچه 31 هزار و 942 کیلومتر مربع است که شامل ارسنجان، سیدان، فاروق، آسپاس، دهبید، قادرآباد و... است.

زمین شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز ادامه داد: عمق این دریاچه بر اساس تصاویر ماهواره ای از 1.5 تا 2.5 است و بر اساس آمار این دریاچه برای پر شدن به یک میلیون و 532 هزار مترمکعب آب نیاز دارد و در سالهایی که دریاچه به طور کامل خشک است باید باید یک میلیون و 592 هزار متر مکعب آب وارد آن شود.

وی با بیان اینکه در زمان تر سالی به دلیل اینکه بخشی از دریاچه پر آب است آب کمتری برای پر شدن آن نیازمند است، گفت: میزان آب تبخیر شده در دریاچه بختگان در سال 1.6 متر است از این رو اگر دریاچه در فصل بهار پر شود به دلیل تبخیری که صورت می گیرد بخشی از دریاچه خشک می شود.

رئیسی بیان کرد: در شرایط طبیعی که برداشتی از آب حوضه صورت نمی گرفت در تر سالی دریاچه بختگان پر و در خشکسالی نیز  بخشی از دریاچه خشک می شد و به طور متوسط سالیانه بیش از یک میلیون مترمکعب آب از دریاچه تبخیر می شد در حالیکه آبی برای جلوگیری از خشک شدن دریاچه وارد آن نمی شد.

وی در خصوص منشا آبهای وارد شده به بختگان گفت: آبهای رودخانه کر و سیوند، آبهای حاصل از سیلاب، آبهای زیرزمینی و... منشا آبهای وارد شده به این دریاچه است.

رئیسی در خصوص علل خشک شدن دریاچه بختگان اظهار داشت: خشکسالی، چاه های پمپاژ در حوزه آبگیر، برداشت مستقیم با پمپ از رودخانه کر و سیوند، سد ملاصدرا و سیوند، برداشت بیش از حد کانالهای منشعب از رودخانه کر، احداث چاه های متعدد در اطراف دریاچه و... از دلایل مهم و تاثیرگذار در خشک شدن این دریاچه است.

زمین شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز اظهار داشت: آمار بارندگی در استان فارس بین سالهای 85 تا 93نشان می دهد که یک دوره خشکسالی هشت ساله در استان داشته ایم که این دوره خشکسالی برای استان طبیعی است.

رئیسی بیان کرد: متوسط بارندگی استان طی 25 سال برابر با313 میلیمتر است اما متوسط بارندگی هشت سال اخیر 218 میلی متر بوده از این رو خشکسالی باعث شده که میزان ورودی آب به دریاچه کاهش یابد البته برداشتهای بی رویه نیز در عدم ورود آب به دریاچه تاثیرگذار بوده است.

وی گفت: آبگیری در ایستگاه حسین آباد خرامه نزدیکترین ایستگاه به دریاچه از سال 76تا 85سال به طور متوسط 462 میلیون متر مکعب بوده و از سال 86 تا 90 به 93 میلیون مترمکعب کاهش داشته و حتی در بعضی سالها صفر بوده است.

زمین شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز با تاکید بر اینکه یکی از منابع آبی دریاچه بارندگی است، بیان کرد: بارندگی متوسط در ایستگاه نی ریز و آباده طشک 250 میلیمتر که حجم بارندگی بر سطح دریاچه 288 میلیون متر مکعب است اما میزان متوسط بارندگی این دو ایستگاه از سال 85 تا 93 برابر با از 58 تا 162 میلیمتر بوده و در سال 93 حجم آب ورودی متوسط بارندگی بر سطح دریاچه برابر با 186 میلیون مترمکعب بوده اما به دلیل خشک بودن دریاچه این میزان آب تبخیر شده است.

وی از برداشت بی رویه از سطح آبهای زیرزمینی به عنوان مهمترین چالش خشک شدن دریاچه یاد کرد و افزود: متاسفانه این میزان برداشت بر اساس سالهای ترسالی برنامه ریزی شده به همین دلیل در خشک شدن دریاچه تاثیر گذار بوده که بر اساس اعلام وزارت نیرو میزان برداشت از سفره آبهای زیرزمینی در یک دوره 15 ساله بیش از سه میلیون مترمکعب بوده است.

رئیسی در خصوص احداث سد درودزن نیز بیان کرد: این سد از سال 51 مورد بهره برداری قرار گرفته که احداث این سد باعث خشک شدن دریاچه نشد زیرا برداشت از رودخانه محدود بود.

زمین شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز در رابطه با سد ملاصدرا نیز اظهار داشت: این سد با حجم آب قابل تنظیم 250میلیون مترمکعب با هدف ایجاد برق احداث شد تا 100مگاوات برق تولید کند.

وی در خصوص سد سیوند نیز گفت: هدف از احداث این سد جلوگیری از خسارت سیلاب به دشت مرودشت و کربال بوده که در این شرایط آب سیلاب در داخل سد سیوند ذخیره و بعد از سیلاب داخل رودخانه کر می شد اما متاسفانه آب آن را مورد استفاده کشاورزی قرار داده اند.

رئیسی با اشاره به چاه های غیرمجاز اطراف دریاچه نیز گفت: در اطراف بختگان چاه های متعددی حفر شده که این چاه ها مقدار زیادی از آب دریاچه را تخلیه می کنند.

زمین شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز گفت: بر این اساس دو عامل خشکسالی و چاه های غیرمجاز تاثیر زیادی در خشک شدن دریاچه داشته و احداث سد نیز تاثیر گذاشته و همچنین تبخیر سالیانه یک میلیون و 222متر مکعب آب در دریاچه بختگان و طشک نیز موثر بوده است.

رئیسی درخصوص روش احیای دریاچه نیز گفت: روش احیا آن دشوار است و باید هماهنگی بین دستگاه ها ایجاد و همچنین مطالعات دقیقی در این خصوص انجام شود.