دومین فیلم توقیفی دولت تدبیر و امید هم مشخص شد
نمایی از فیلم «شیفتگی»
از طرفی، شخصیت اصلی فیلم -«حاجیشاه» با بازی «رویا تیموریان»- یک زن مرد پوش است که در بسیاری از سکانسهای فیلم به بهانهی کوتاه بودن موی سر، هیچ گونه حجابی ندارد. به همین دلیل، شورای پروانهی نمایش برای اکران این فیلم در جشنوارهی فجر، مجبور شد تا با کمک رایانه، یک کلاه گرافیکی برای «حاجیشاه» طراحی کند. جالبتر آنکه در بسیاری از لحظات فیلم، ناگهان صفحه تاریک میشد و فقط دیالوگها به گوش میرسید تا مخاطبان نوع جدیدی از ممیزی در سینمای ایران را تجربه کنند.
نمایی از فیلم «اوریون»
البته این نخستین فیلم «علی زمانی عصمتی» نیست که مشکلات اخلاقی عدیده دارد. چرا که او پیش از این هم با ساخت فیلم زیرزمینی و بدون مجوز «اوریون» نشان داده بود که به ساخت فیلمهای با موضوعات غیراخلاقی و سیاحت در جشنوارههای خارجی به واسطهی این مضامین علاقهمند است. «اوریون» که از شبکهی «بیبیسی فارسی» هم پخش شده است، داستان «از دست دادن بکارت یک دختر در یک جامعه بسته و سنتی» را روایت میکند: «دختر دانشجویی به نام الهام در ارتباط با جوانی به نام امیر، باکرگی خود را از دست میدهد و برای حل این مشکل به روشهای غیرقانونی متوسل میشود. او دیگر باعث سرافکندگی و مایه شرم خانواده است و لکه ننگی که باید هرچه زودتر از بین برود و خانوادهی سنتی او قصد کشتن او را دارند.»
جالب آنکه منتقد «بیبیسی فارسی» بعد از پخش «اوریون» اعتراف کرد که: «اوریون از نظر سینمایی فیلم چشمگیری نیست و تنها علت پذیرش آن در جشنواره فیلم لندن، میتواند موضوع جنجالی آن باشد. به ویژه اینکه فیلمهای دیگری که از نظر سینمایی بهتر و قوی تری بودند امسال به این جشنواره ارسال شدند اما مورد توجه هیئت انتخاب آن قرار نگرفتند.»
با این توصیفات، عجیب نیست که «شیفتگی» با اعلام رسمی دبیر شورای پروانهی نمایش توقیف شود. چنانکه دبیر شورای پروانه نمایش فیلمهای سینمایی در گفتگو با ایسنا در مورد این فیلم میگوید: «طبق نظر این شورا فیلم «شیفتگی» به دلیل موهای تراشیده بازیگر زن خود از نظر قانونی و شرعی نمیتواندبه این شکل مجوز اکران بگیرد. نظر اعضای شورای پروانه نمایش بر این است که براساس مستندات و باورها، نمایش تصویر بازیگران زن بدون پوشش سر و با موی تراشیده حرمت شرعی دارد و به همین دلیل امکان اکران «شیفتگی»با وجود شرایطی فعلی فیلم فراهم نیست.»
او در پاسخ به اینکه پیش از این فیلمهای مختلفی ساخته شدهاند که بازیگران زن آنها با موی تراشیده در فیلم بازی کرده بودند (مانند فیلم «زندان زنان») و مشکلی برای اکرانشان پیش نیامده است، گفت: «اعضای شورای پروانه نمایش معتقدند که تصمیم دوستان در شورای دورههای قبلی دارای اشکال بوده و درست نبوده است. در واقع برای اعضای فعلی شورای پروانه ساخت این قضیه کاملا واضح است و بسیاری از علما و مراجع هم نظر خود را به صراحت در این باره مشخص کردهاند و معلوم نیست چطور دوستان در دورههای قبل به چنین فیلمهایی مجوز نمایش دادهاند.»
«نادری» با تأکید بر اینکه شورای فعلی پروانه نمایش اقدامی را که در گذشته انجام شده، دارای اشکال میداند، گفت: «اگر پیش از این هر تصمیمی بر مبنای سند یا فتوایی صورت گرفته، فعلا ما آنها را در دسترس نداریم، به همین دلیل نباید فقط به استناد اینکه قبلا فیلمهایی با چنین تصاویری پروانه نمایش گرفتهاند، نظر خود را عوض کنیم. بنابراین از نظر قانونی حکم شورا مبنی بر عدم نمایش این فیلم با شرایط فعلی لازمالاجراست و «شیفتگی» به لحاظ قانونی و شرعی نمیتواند به این شکل مجوز اکران بگیرد.»
البته چنانکه از خلاصه داستان «شیفتگی» هم پیداست، فقدان حجاب بازیگر فیلم «شیفتگی»، تنها یکی از مشکلات فیلم است و علاوه بر آن، برخی قبحشکنیهای فیلم و بحث باردار شدن یک دختر استثنایی نوجوان در اثر تجاوز، از حیث پرداخت در سینمای ایران بیسابقه به نظر میرسد. گزارهای که خود کارگردان هم به صدق آن صحه میگذارد و به پیشبینی خود بر احتمال توقیف فیلم به دلیل موضوعش اذعان میکند: «همیشه این تصور را داشتم که شاید فیلم به دلیل موضوعی که مطرح میکند، در زمان اکران به مشکل بربخورد، اما اصلاً فکرش را هم نمیکردم برای موهای تراشیده شده بازیگر امکان نمایش فیلم وجود نداشته باشد.»
از سوی دیگر، مدتی قبل در رسانهها اعلام شده بود که همین «علی زمانی عصمتی» قصد دارد تا فیلمی با موضوع انتخابات 88 بسازد. اما روز گذشته بنابر اعلام خود کارگردان، مشخص شد که شورای پروانهی ساخت، با اعطای مجوز به این فیلمنامه مخالفت کرده است: «فیلمنامهای که ارائه کردم، به دلیل اینکه اتفاقات آن در یک شب مانده به انتخابات ریاست جمهوری رخ میدهد، مجوز ساخت نگرفت که البته فکر میکنم این اتفاق، فقط به دلیل نبود اعتماد است.»
از همین رو و به جمیع جهات، اقدام قاطع وزارت ارشاد در توقیف این فیلم و جلوگیری از ساخت یک فیلم حامی فتنهی دیگر را باید ستود و آن را گام مثبتی در جهت اعتمادسازی برای مخاطب و به ویژه خانوادههای ایرانی علاقهمند به سینما ارزیابی نمود.
اما با این وجود، گرچه جای تقدیر از اقدام به موقع سازمان سینمایی در برخورد با فیلمهای ساختارشکن محفوظ است، جای این سوال باقی میماند که چرا سازمان سینمایی همین حساسیت را در مورد فیلمهای حامی فتنه همچون «قصهها» و «عصبانی نیستم» اعمال نمیکند؟ آیا همان طور که «رخشان بنیاعتماد» در جشنوارهی فیلم فجر گفت از مادر زاده نشده کسی که جلوی فیلمهای او را بگیرد؟ یا آنکه این تناقض حکایت از درجه یک و دو شدن سینماگران ایرانی و مثلاً ارجحیت فیلمسازی مثل «رضا درمیشیان» بر دیگران دارد؟ باید صبر کرد و منتظر ماند. هم مردم، هم رسانهها و هم سینماگران منتظر برخورد عادلانه و یکسان سازمان سینمایی با فیلمها هستند و در مورد عملکرد «ایوبی» و «احسانی» قضاوت خواهند کرد.