زاهدانی عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز:
سبک زندگی غربی محصول اقتصاد سرمایه داری است/عده ای تلاش می کنند حتی صنایع کوچک داخلی را به خارج وابسته کنند
واحدهای کوچک صنعتی، به لحاظ محدود بودن نیازمند و وابسته به سرمایه های کلان و خارجی نیستند و مردمی ایجاد و اداره می شوند و خصلت بارز آنها این است که علاوه بر اشتغالزایی، در حوزه های مختلف به افزایش تولید ملی کمک می کنند.
به گزارش شیرازه، اقتصاد مقاومتی و نسبت
سیاستهای اقتصادی دولت با آن، موضوعی بود که برای بررسی ابعاد و جزئیاتش،
به گفتگو با دکتر زاهد زاهدانی استاد دانشگاه و مسئول پژوهشکده تحول و
ارتقای علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه شیراز پرداختیم.
در این گفتگو، دکتر زاهدانی از چرایی مقاومت و مخالفت دولتهای پس از انقلاب در اجرای سیاستهای اقتصاد مقاومتی در عرصه عمل سخن گفت و در ادامه، تنها راه استمرار انقلاب اسلامی را در عملیاتی شدن سیاستهای اقتصاد مقاومتی جستجو کرد و زوایای بازگو نشده آن را برشمرد.
پیش از این بخش اول گفتگوی شیرازه با این استاد دانشگاه شیراز با عنوان«سرمایه خارجی امروز نیاز اصلی کشور نیست/ الگوی اقتصادی حاکم بر کشور نیاز به اصلاح دارد»منتشر شد و آنچه که در ادامه آمده بخش دوم این گفتگو است:
آیا ما در کشورمان در حال اجرای نظام اقتصادی سرمایه داری هستیم؟ اگر اینطور است چرا نرخ تورم، بیکاری، فقر و رکود صنایع در کشور ما بسیار بیشتر از کشورهایی چون انگلیس و یا آمریکاست؟
بله البته این هم هست. ما همان اقتصاد سرمایه داری غربی را هم در کشور به درستی اجرا نمی کنیم بنابراین برخی از کارشناسانمان این گونه فکر می کنند که ریشه مشکلات اقتصادی این است که الگوی سرمایه داری اجرایی نمی شود اما ما معتقدیم اگر این الگو اجرایی نیز شود مشکلات کشور حل نمی شود. کشورهای انگلیس و آمریکا بر منابع غارت شدۀ جهان سوارند و مسائل خود را این گونه حل می کنند.
چرا اینگونه فکر می کنید؟
به این دلیل که سیستم اقتصاد سرمایه داری ظالمانه است و نوعی از سبک زندگی که با آموزه های ایرانی و اسلامی مغایرت دارد را به ارمغان می آورد. لذا ما خواهان این امر هستیم که امکان اسلامی زیستن فراهم شود؛ الگوی اقتصاد سرمایه داری امکانات متناسب با خود را تعیین می کند و نه اسلامی زیستن را و همانگونه که شاهد هستید سبک زندگی جامعه ما روز به روز غربی تر می شود که مطلوب مسئولان و حاکمیت هم نیست اما این اتفاق می افتد زیرا الگوی اقتصادی ما اینگونه تنظیم شده و از همین جهت و خواسته و نخواسته به این سمت کشیده می شویم، پدر و مادرها از تغییر رفتار فرزندان خود ناراحت هستند اما چاره ای نیست و کاری هم نمی توان انجام داد زیرا این الگو خط می دهد و راه هایی که باز است همین است و راه های اسلامی زیستن بسته و مسدود است.
هم اکنون یک جوان نمی تواند با همسر خود در خانه پدری و در یک اتاق زندگی کند زیرا الگوی اقتصاد سرمایه داری، تجمل گرایی و حرص را به همراه می آورد و این الگوست که او را به این سمت کشانده که نمی تواند به چنین وضعی قناعت کند. اما 30 سال پیش هنوز به این شدت تحت تاثیر این الگوی اقتصادی غربی قرار نگرفته بودیم. یعنی در آن زمان، علیرغم اینکه این مدل طراحی شده بود و اسقرار نیز یافته بود اما تمام ارکان اقتصادی و فرهنگی ما را تصاحب نکرده بود. اما پس از انقلاب و با گذشت چند دهه، این اتفاق افتاده و این الگو در همه ساختارهای حاکمیتی نفوذ کرده است.
بنابراین، اجرای الگو اقتصاد مقاومتی برای بقای انقلاب اسلامی حیاتی است و راه اصلی انقلاب و ادامه انقلاب، از طریق اقتصاد مقاومتی امکانپذیر است.
آیا با تداوم چنین وضعی، می توان به اجرای اقتصاد مقاومتی امید داشت؟
اینکه رهبر انقلاب تاکید می کنند شخصیت ها و مسئولین کشور باید انقلابی باشند و انقلابی عمل کنند به همین دلیل است که اگر انقلابی نباشند حاضر به این ساختار شکنی نیستند. بنابراین باید به آن ساختار شکنی تن بدهند و اگر دستگاه های دولتی مقاومت می کنند به این دلیل است که ساختار آنها بر این اساس است و کارمندان و کارشناسشان که در دستگاه دولتی حقوق می گیرند، با وجود این ساختار حقوق می گیرند و اگر این ساختار شکسته شود، ممکن است بعضی از کارشناسان این سیستم از دریافت حقوق و مزایای خود محروم شوند. پس طبیعتا در برابر این تغییر، مقاومت می کنند.
اما گویا رهبر انقلاب اصرار دارند که این ساختار شکنی اتفاق بیفتد؟
بله، علیرغم مخالفت های موجود، از این طرف با اصرار مقام معظم رهبری مواجه هستیم و همان گونه که دیدیم ابتدای امسال ایشان با شدت از لزوم ایجاد قرارگاه اقتصاد مقاومتی سخن گفتند زیرا حیات اقتصاد اسلامی وابسته این کار است و از آن طرف هم دولت های غربی نهایت تلاش خود را برای کارشکنی می کنند و از طریق عوامل نفوذی و از طریق شکستن مسیرهایی که اقتصاد مقاومتی قصد باز کردن آنها را دارد مانع از این امر می شوند.
یکی از اهداف اقتصاد مقاومتی، استقلال و خودکفایی در تولید محصولات وملزومات مصرفی جامعه است حال آنکه به گفته برخی کارشناسان، این اصرار بر خودکفایی در همه عرصه ها طی سالهای گذشته به کشور صدماتی وارد کرده است. در این باره چه نظری دارید؟
حداقل در آن موارد فهمیده ایم که می توانیم. یکی از الزامات اقتصاد مقاومتی تکمیل کردن زنجیره تولید کالاهایی است که اولویت و مزیت نسبی دارند. طبیعتا کسانی هستند که سعی بر شکست این زنجیره دارند به عنوان مثال ما در پوشاک می توانیم زنجیره تولید را کامل کنیم یعنی از نخ مورد نیاز را خودمان تولید کنیم، طراحی لباس را خودمان بر اساس معیارهای اسلامی و ایرانی و البته نیاز روز انجام دهیم و لباس ها در داخل کشور تولید شود و در ادامه، سهم قابل توجهی از بازار را نیز به خودمان اختصاص دهیم.
آیا مزیت اقتصادی و صرفه اقتصادی داشتن نیز در اقتصاد مقاومتی مهم است؟
بله، مسلما صرفه اقتصادی داشتن در این زمینه بسیار مهم است و کالایی که به لحاظ اقصادی تولید آن صرفه و توجیه نداشته باشد به نفع ما نیست که زنجیره اش کامل شود.
اما در زمینه کالاهایی که توجیه اقتصادی دارد، در کشور ما غفلت بزرگی صورت گرفته است. هم اکنون در کشور ما، در عرصه تولید و عرضه محصولات پتروشیمی و مشتقات نفتی، هرکدام که به صورت جدی مورد توجه قرار گیرد برای کشور ما مزیت نسبی دارد حال سوال این است که چرا باید خام فروشی کنیم؟
علاوه بر این یکی از وجوه مورد غفلت قرار گرفته اقتصاد مقاومتی این است که شرکت های دانش بنیان باید در تولید محصولات نقش کلیدی و محوری داشته باشند. به این معنا که باید کالای مرغوب تولید شود، با تکنولوژی و تکنیک بالا و به صورت اقتصادی به نحوی که قدرت رقابت در سطح جهانی داشته باشد.
بنابراین، محصول دانش بنیان یعنی محصولی که بر اساس فرمول های جدید و استفاده بهینه از امکانات موجود تولید شده و همه موارد از جمله افزایش بازدهی در خطوط تولید نیز مد نظر است. بنابراین در منشور اقتصاد مقاومتی همه این موارد پیش بینی شده و فقط کافی است که در این زمینه فرهنگ سازی لازم انجام شود و مردم و مسئولین از مزیت های این برنامه اقتصادی جدید اطلاع پیدا کنند و عزمشان بر انجام این کار قرار گیرد.
اگر بخواهید در زمینه راه های عملیاتی شدن اقتصاد مقاومتی، چند توصیه عینی عنوان کنید چه می گویید؟
ابتدایی ترین اقدام و در واقع نخستین گام، توسط مسئولین دولتی برداشته می شود. باید مسئولین دولت در حمایت از کارگاه ها و بنگاه های زودبازده و کوچک و متوسط عزم جدی داشته باشند. این واحدهای کوچک صنعتی، به لحاظ محدود بودن نیازمند و وابسته به سرمایه های کلان و خارجی نیستند و مردمی ایجاد و اداره می شوند و خصلت بارز آنها این است که علاوه بر اشتغالزایی، در حوزه های مختلف به افزایش تولید ملی کمک می کنند و در اقصی نقاط کشور، به سهم خود به تولید ثروت می پردازند. لذا بهبود فضای کسب و کار برای چنین مشاغل و واحدهایی نخستین راه عملیاتی شدن اقتصاد مقاومتی است.
اما امروزه متاسفانه یک عده ای در داخل کشور و در دستگاه های مختلف در تلاش هستند همین بنگاه ها و صنایع کوچک را نیز به سرمایه خارجی وابسته کنند! به عنوان مثال چندی پیش در اخبار شنیدم که طی قراردادی، قطعه سازان خودرو که کسب و کار متوسط و حتی کوچکی محسوب می شود را در ارتباط با سرمایه گذاری خارجی تعریف می کرد! سرمایه گذاری خارجی یعنی مشارکت سود و سرمایه با طرف خارجی و از طرفی، تعیین سیاستگزاریها از خارج از کشور و موارد متعدد دیگر که معادلات اقتصادی را در ارتباط با خارج گره می زند. این از جمله مواردیست که ضد اقتصاد مقاومتی و افزایش منطقی تولید ناخالص ملی محسوب می شود. بنابراین، یک راهکار اساسی در راه عملیاتی شدن اقتصاد مقاومتی، این است که با سرمایه ملی و با نیروی متخصص در زمینه هایی که امکان و توجیه اقتصادی دارد به سمت خودکفایی و استقلال حرکت کنیم و البته چشم انداز تولید ملی، باید با هدف صادرات هدف گذاری شود.
نیروی تحصیل کرده کشور نیز استفاده شود. در واقع، خیل عظیم فارغ التحصیلان دانشگاهی نویدی جدی است تا به وسیله کارهای پژوهشی و تحقیقاتی، بتوان با دانش جدید و تکنولوژی روز در بسیاری از تولیدات صنعتی خود کفا شویم و به تولید بیشتر، کیفیت مرغوب تر و نهایتا ارزش افزوده و بهره وری بیشتر برسیم.
در این گفتگو، دکتر زاهدانی از چرایی مقاومت و مخالفت دولتهای پس از انقلاب در اجرای سیاستهای اقتصاد مقاومتی در عرصه عمل سخن گفت و در ادامه، تنها راه استمرار انقلاب اسلامی را در عملیاتی شدن سیاستهای اقتصاد مقاومتی جستجو کرد و زوایای بازگو نشده آن را برشمرد.
پیش از این بخش اول گفتگوی شیرازه با این استاد دانشگاه شیراز با عنوان«سرمایه خارجی امروز نیاز اصلی کشور نیست/ الگوی اقتصادی حاکم بر کشور نیاز به اصلاح دارد»منتشر شد و آنچه که در ادامه آمده بخش دوم این گفتگو است:
آیا ما در کشورمان در حال اجرای نظام اقتصادی سرمایه داری هستیم؟ اگر اینطور است چرا نرخ تورم، بیکاری، فقر و رکود صنایع در کشور ما بسیار بیشتر از کشورهایی چون انگلیس و یا آمریکاست؟
بله البته این هم هست. ما همان اقتصاد سرمایه داری غربی را هم در کشور به درستی اجرا نمی کنیم بنابراین برخی از کارشناسانمان این گونه فکر می کنند که ریشه مشکلات اقتصادی این است که الگوی سرمایه داری اجرایی نمی شود اما ما معتقدیم اگر این الگو اجرایی نیز شود مشکلات کشور حل نمی شود. کشورهای انگلیس و آمریکا بر منابع غارت شدۀ جهان سوارند و مسائل خود را این گونه حل می کنند.
چرا اینگونه فکر می کنید؟
به این دلیل که سیستم اقتصاد سرمایه داری ظالمانه است و نوعی از سبک زندگی که با آموزه های ایرانی و اسلامی مغایرت دارد را به ارمغان می آورد. لذا ما خواهان این امر هستیم که امکان اسلامی زیستن فراهم شود؛ الگوی اقتصاد سرمایه داری امکانات متناسب با خود را تعیین می کند و نه اسلامی زیستن را و همانگونه که شاهد هستید سبک زندگی جامعه ما روز به روز غربی تر می شود که مطلوب مسئولان و حاکمیت هم نیست اما این اتفاق می افتد زیرا الگوی اقتصادی ما اینگونه تنظیم شده و از همین جهت و خواسته و نخواسته به این سمت کشیده می شویم، پدر و مادرها از تغییر رفتار فرزندان خود ناراحت هستند اما چاره ای نیست و کاری هم نمی توان انجام داد زیرا این الگو خط می دهد و راه هایی که باز است همین است و راه های اسلامی زیستن بسته و مسدود است.
هم اکنون یک جوان نمی تواند با همسر خود در خانه پدری و در یک اتاق زندگی کند زیرا الگوی اقتصاد سرمایه داری، تجمل گرایی و حرص را به همراه می آورد و این الگوست که او را به این سمت کشانده که نمی تواند به چنین وضعی قناعت کند. اما 30 سال پیش هنوز به این شدت تحت تاثیر این الگوی اقتصادی غربی قرار نگرفته بودیم. یعنی در آن زمان، علیرغم اینکه این مدل طراحی شده بود و اسقرار نیز یافته بود اما تمام ارکان اقتصادی و فرهنگی ما را تصاحب نکرده بود. اما پس از انقلاب و با گذشت چند دهه، این اتفاق افتاده و این الگو در همه ساختارهای حاکمیتی نفوذ کرده است.
بنابراین، اجرای الگو اقتصاد مقاومتی برای بقای انقلاب اسلامی حیاتی است و راه اصلی انقلاب و ادامه انقلاب، از طریق اقتصاد مقاومتی امکانپذیر است.
آیا با تداوم چنین وضعی، می توان به اجرای اقتصاد مقاومتی امید داشت؟
اینکه رهبر انقلاب تاکید می کنند شخصیت ها و مسئولین کشور باید انقلابی باشند و انقلابی عمل کنند به همین دلیل است که اگر انقلابی نباشند حاضر به این ساختار شکنی نیستند. بنابراین باید به آن ساختار شکنی تن بدهند و اگر دستگاه های دولتی مقاومت می کنند به این دلیل است که ساختار آنها بر این اساس است و کارمندان و کارشناسشان که در دستگاه دولتی حقوق می گیرند، با وجود این ساختار حقوق می گیرند و اگر این ساختار شکسته شود، ممکن است بعضی از کارشناسان این سیستم از دریافت حقوق و مزایای خود محروم شوند. پس طبیعتا در برابر این تغییر، مقاومت می کنند.
اما گویا رهبر انقلاب اصرار دارند که این ساختار شکنی اتفاق بیفتد؟
بله، علیرغم مخالفت های موجود، از این طرف با اصرار مقام معظم رهبری مواجه هستیم و همان گونه که دیدیم ابتدای امسال ایشان با شدت از لزوم ایجاد قرارگاه اقتصاد مقاومتی سخن گفتند زیرا حیات اقتصاد اسلامی وابسته این کار است و از آن طرف هم دولت های غربی نهایت تلاش خود را برای کارشکنی می کنند و از طریق عوامل نفوذی و از طریق شکستن مسیرهایی که اقتصاد مقاومتی قصد باز کردن آنها را دارد مانع از این امر می شوند.
یکی از اهداف اقتصاد مقاومتی، استقلال و خودکفایی در تولید محصولات وملزومات مصرفی جامعه است حال آنکه به گفته برخی کارشناسان، این اصرار بر خودکفایی در همه عرصه ها طی سالهای گذشته به کشور صدماتی وارد کرده است. در این باره چه نظری دارید؟
حداقل در آن موارد فهمیده ایم که می توانیم. یکی از الزامات اقتصاد مقاومتی تکمیل کردن زنجیره تولید کالاهایی است که اولویت و مزیت نسبی دارند. طبیعتا کسانی هستند که سعی بر شکست این زنجیره دارند به عنوان مثال ما در پوشاک می توانیم زنجیره تولید را کامل کنیم یعنی از نخ مورد نیاز را خودمان تولید کنیم، طراحی لباس را خودمان بر اساس معیارهای اسلامی و ایرانی و البته نیاز روز انجام دهیم و لباس ها در داخل کشور تولید شود و در ادامه، سهم قابل توجهی از بازار را نیز به خودمان اختصاص دهیم.
آیا مزیت اقتصادی و صرفه اقتصادی داشتن نیز در اقتصاد مقاومتی مهم است؟
بله، مسلما صرفه اقتصادی داشتن در این زمینه بسیار مهم است و کالایی که به لحاظ اقصادی تولید آن صرفه و توجیه نداشته باشد به نفع ما نیست که زنجیره اش کامل شود.
اما در زمینه کالاهایی که توجیه اقتصادی دارد، در کشور ما غفلت بزرگی صورت گرفته است. هم اکنون در کشور ما، در عرصه تولید و عرضه محصولات پتروشیمی و مشتقات نفتی، هرکدام که به صورت جدی مورد توجه قرار گیرد برای کشور ما مزیت نسبی دارد حال سوال این است که چرا باید خام فروشی کنیم؟
علاوه بر این یکی از وجوه مورد غفلت قرار گرفته اقتصاد مقاومتی این است که شرکت های دانش بنیان باید در تولید محصولات نقش کلیدی و محوری داشته باشند. به این معنا که باید کالای مرغوب تولید شود، با تکنولوژی و تکنیک بالا و به صورت اقتصادی به نحوی که قدرت رقابت در سطح جهانی داشته باشد.
بنابراین، محصول دانش بنیان یعنی محصولی که بر اساس فرمول های جدید و استفاده بهینه از امکانات موجود تولید شده و همه موارد از جمله افزایش بازدهی در خطوط تولید نیز مد نظر است. بنابراین در منشور اقتصاد مقاومتی همه این موارد پیش بینی شده و فقط کافی است که در این زمینه فرهنگ سازی لازم انجام شود و مردم و مسئولین از مزیت های این برنامه اقتصادی جدید اطلاع پیدا کنند و عزمشان بر انجام این کار قرار گیرد.
اگر بخواهید در زمینه راه های عملیاتی شدن اقتصاد مقاومتی، چند توصیه عینی عنوان کنید چه می گویید؟
ابتدایی ترین اقدام و در واقع نخستین گام، توسط مسئولین دولتی برداشته می شود. باید مسئولین دولت در حمایت از کارگاه ها و بنگاه های زودبازده و کوچک و متوسط عزم جدی داشته باشند. این واحدهای کوچک صنعتی، به لحاظ محدود بودن نیازمند و وابسته به سرمایه های کلان و خارجی نیستند و مردمی ایجاد و اداره می شوند و خصلت بارز آنها این است که علاوه بر اشتغالزایی، در حوزه های مختلف به افزایش تولید ملی کمک می کنند و در اقصی نقاط کشور، به سهم خود به تولید ثروت می پردازند. لذا بهبود فضای کسب و کار برای چنین مشاغل و واحدهایی نخستین راه عملیاتی شدن اقتصاد مقاومتی است.
اما امروزه متاسفانه یک عده ای در داخل کشور و در دستگاه های مختلف در تلاش هستند همین بنگاه ها و صنایع کوچک را نیز به سرمایه خارجی وابسته کنند! به عنوان مثال چندی پیش در اخبار شنیدم که طی قراردادی، قطعه سازان خودرو که کسب و کار متوسط و حتی کوچکی محسوب می شود را در ارتباط با سرمایه گذاری خارجی تعریف می کرد! سرمایه گذاری خارجی یعنی مشارکت سود و سرمایه با طرف خارجی و از طرفی، تعیین سیاستگزاریها از خارج از کشور و موارد متعدد دیگر که معادلات اقتصادی را در ارتباط با خارج گره می زند. این از جمله مواردیست که ضد اقتصاد مقاومتی و افزایش منطقی تولید ناخالص ملی محسوب می شود. بنابراین، یک راهکار اساسی در راه عملیاتی شدن اقتصاد مقاومتی، این است که با سرمایه ملی و با نیروی متخصص در زمینه هایی که امکان و توجیه اقتصادی دارد به سمت خودکفایی و استقلال حرکت کنیم و البته چشم انداز تولید ملی، باید با هدف صادرات هدف گذاری شود.
نیروی تحصیل کرده کشور نیز استفاده شود. در واقع، خیل عظیم فارغ التحصیلان دانشگاهی نویدی جدی است تا به وسیله کارهای پژوهشی و تحقیقاتی، بتوان با دانش جدید و تکنولوژی روز در بسیاری از تولیدات صنعتی خود کفا شویم و به تولید بیشتر، کیفیت مرغوب تر و نهایتا ارزش افزوده و بهره وری بیشتر برسیم.
نظرات بینندگان
