بر اساس آخرین آمارهای بانک مرکزی، قیمت هر کیلو برنج داخلی درجه یک در سطح تهران به 12500 تومان و برنج داخلی درجه دو به 9500 تومان رسیده است که رشد 54 درصدی نسبت به یک سال قبل نشان می‌دهد.

این در حالی است که قیمت برنج وارداتی در سطح بازار حدودا 5500 تومان است.

سالانه حدود 3 میلیون تن برنج در کشور مصرف می‌شود که بیش از دو سوم آن در داخل تولید و یک سوم آن یعنی رقم بین 800 هزار تا 1 میلیون تن با واردات تأمین می‌شود.

اما گرانی ناگهانی برنج داخلی، سبب شده مردم به ناچار به خرید برنج خارجی روی بیاورند؛ آن هم در شرایطی که کیفیت برنج خارجی با برنج ایرانی، قابل مقایسه نیست.

معادله فعلی بازار برنج سبب کاهش تقاضا برای برنج داخلی خواهد شد و سهم برنج وارداتی از سفره مردم را افزایش خواهد داد. این مسئله سبب زیان برنج‌کاران داخلی در بلندمدت خواهد شد.

اما در حالی که انتظار می‌رفت دولت یازدهم با هدف حمایت از تولیدکنندگان داخلی به دنبال مهار گرانی غیرمنطقی برنج داخلی باشد، راهکار تنظیم بازار را در واردات دیده است. بررسی بازار برنج از گران‌فروشی 3-2 هزار تومانی برنج داخلی حکایت دارد.

* دلیل گرانی برنج داخلی

مسئولان صنفی دلیل گران‌فروشی برنج داخلی را عدم نظارت و کنترل می‌دانند. به عنوان نمونه، جمیل علیزاده شایق دبیر انجمن برنج با بیان اینکه دلیل گران‌فروشی برنج در تهران عدم نظارت و کنترل است، گفت: مسئولان باید پاسخگو باشند که چرا اجازه می‌دهند این همه در حق مصرف‌کنندگان اجحاف شود.

وی با بیان اینکه سالیان سال است که در اوایل مردادماه و با آغاز فصل برداشت قیمت برنج کاهش پیدا می‌کند، اضافه کرد: حدود ۹۰ درصد از سطح زیرکشت برنج (۵۰۰ هزار هکتار) در دو استان گیلان و مازندران است و بنابراین با آغاز فصل برداشت و عرضه محصول به بازار قیمت‌ها افت می‌کند چراکه همه تولید این مناطق در محدوده زمانی کوتاهی وارد بازار می‌شود و آن را اشباع می‌کند.

دبیر انجمن برنج کشور تصریح کرد: بنابراین باید سؤال کرد چرا در شهرهای بزرگی مانند شیراز، اصفهان، مشهد، تبریز و تهران چنین اتفاقی رخ داده و نرخ‌ها افزایش چشمگیری یافته است؟

به گفته شایق تا عید امسال، تفاوت قیمت بین مراکز تولید و عرضه چندان زیاد نبوده و حدود ۱۰ درصد بوده اما از نوروز ۹۵ این اختلاف بسیار چشمگیر شده است.

وی با بیان اینکه در حال حاضر شرایط قیمت در تهران بدتر از سایر نقاط کشور و غیرطبیعی است، گفت: نباید شرایطی ایجاد کرد یا حرفی زد که این قیمت‌ها برای فروشندگان تهرانی، طبیعی و منطقی به نظر برسد.

دبیر انجمن برنج کشور با اشاره به اینکه سازمان‌های نظارتی خواب هستند، افزود: یکی باید پاسخگوی این مسئله باشد که چرا قیمت برنج در شمال گران نیست اما در تهران این همه افزایش یافته است؟

شایق ادامه داد: بالاخره باید یک دلیل منطقی برای این مسئله بیاورند که چرا قیمت را این همه بالا برده‌اند که البته هیچ دلیلی ندارند و این امر به هزینه حمل و نقل نیز مربوط نیست چون هزینه‌های حمل آنقدر نیست که این همه بر نرخ برنج در تهران تاثیر داشته باشد.

وی سود عادلانه برای فروشندگان را بین ۱۰ تا ۱۵ درصد اعلام و اضافه کرد: دلیل گران‌فروشی برنج در تهران عدم نظارت است، مسئولان باید پاسخگوی این مسئله باشند که چرا اجازه می‌دهند این همه در حق مصرف‌کنندگان اجحاف شود؟

دبیر انجمن برنج کشور به این پرسش که در حال حاضر قیمت این محصول در شمال کشور چقدر است؟ پاسخ داد: قیمت بهترین نوع برنج با حداقل خرده (۲ تا ۳ درصد) و بدون حتی یک دانه ناخالصی در شمال ۹۴۰۰ تومان است.

شایق با اشاره به اینکه این قیمت بهترین نوع برنج و سقف آن است، تصریح کرد: نرخ ارقام پرمحصول در شمال کشور حدود ۴ تا ۵ هزار تومان است.

اظهارات دبیر انجمن برنج نشان می‌دهد که اگر دولت در چند ماه اخیر، همت می‌کرد و با دلالان بازار برنج مقابله می‌کرد، تاکنون گرانی برنج مهار شده بود.

* راهکار واردات است؟

اما در حالی که دولت، بازار برنج داخلی را کاملاً رها کرده، در جریان سفر اخیر حسن روحانی به تایلند، بحث واردات برنج تایلندی مطرح شد. آنطور که سخنگوی دولت تایلند اظهار داشته، روحانی در سفر اخیر به این کشور نسبت به واردات برنج تایلندی ابراز تمایل کرده است. رقم این واردات هم 700 هزار تن عنوان شده است. علاوه بر این، آنطور که منابع تایلندی خبر داده‌اند تایلند اوایل سال جاری یادداشت تفاهمی با ایران برای فروش 300 هزار تن برنج به ارزش 4.3 میلیارد بات (بیش از 123 میلیون دلار) به این کشور خاورمیانه امضا کرده است.

 

ابراز تمایل روحانی به واردات برنج تایلندی در حالی است که به گفته فعالان بازار، برنج تایلندی آن قدر کیفیت پایینی دارد که جامعه ایران از این محصول استقبال نخواند کرد، بنابراین واردات آن هیچ مزیتی حتی برای مصرف‌کننده نیز نخواهد داشت.

این در حالی است که با اصلاح اقلام برنج و جایگزینی اقلام پر محصول می‌توان تولید برنج در داخل را افزایش داد و به سمت خودکفایی این کالای استراتژیک گام برداشت، اما به دلیل سود کلانی که در واردات برنج وجود دارد کسی به فکر حل مشکل برنج داخلی نیست.

یکی دیگر از مشکلات صنعت برنج داخلی ضعف صنایع تبدیلی و شالی‌کوبی است که متاسفانه در این بخش نیز به دلیل بی‌توجهی مسئولان مشکلات فراوانی وجود دارد و برنج خرد یا آسیب‌دیده ایران در شالی‌کوبی‌ها از استاندارد جهانی بالاتر است.

کیفیت برنج‌های وارداتی نیز مورد تردید است. به گفته مسیح کشاورز دبیر انجمن واردکنندگان برنج، سالانه بیش از 200 هزار تن برنج خارجی به کشور قاچاق می‌شود که قاچاقچیان برای افزایش سود اقدام به مخلوط کردن ارقام مختلف نیز می‌کنند به عنوان مثال برنج هر تن 800 دلاری را با برنج 500 دلاری مخلوط می‌کند و سپس در بازار این برنج در بسته‌بندی‌های متنوع عرضه می‌کنند.