چند روز قبل هم ایران و ژاپن به نیمه نهایی راه یافتند تا پس از 14 سال یک مسابقه حساس دیگر را هم داشته باشند. 14 سال پیش تیم ملی با هدایت برانکو ایوانکوویچ در تهران ژاپن را شکست داد تا گام بلندی برای صعود به جام جهانی 2006 بردارد. اما تقابل جذاب دیگر بین ایران و ژاپن، چند ماه قبل در فینال لیگ قهرمانان آسیا رقم خورد؛ جایی که بازهم برانکو در یک سوی آن بود اما این بار تیم ژاپنی پیروز مسابقه شد. آن ها در بازی رفت 2-0 برنده شدند و در بازی برگشت برابر پرسپولیس به تساوی بدون گل رسیدند تا فاتح لیگ قهرمانان آسیا شوند.

نکته جالب توجه درباره جام ملت ها این است که از بین تیم های حاضر در نیمه نهایی، نماینده 3 کشور چند ماه قبل در نیمه نهایی لیگ قهرمانان نیز حضور داشتند! کاشیما آنتلرز ژاپن، پرسپولیس ایران و السد قطر به همراه سوون سامسونگ کره جنوبی تیم های حاضر در نیمه نهایی لیگ قهرمانان آسیا بودند که حالا در جام ملت ها تیم های ملی سه کشور بازهم حضور دارند اما جای نماینده کره را تیم ملی امارات گرفته است.

نتایج لیگ قهرمانان آسیا حاصل چند سال تلاش تیم های باشگاهی یک کشور و نتایج جام ملت های آسیا ثمره چند سال تلاش مداوم فدراسیون فوتبال و کادرفنی تیم ملی است؛ بنابراین نمی توان محصول چنین تلاش هایی را یک اتفاق دانست. این که ایران، قطر و ژاپن هم در لیگ قهرمانان و هم در جام ملت ها به نیمه نهایی می رسند، نکته قابل توجهی است که نکات مختلفی را در بر دارد. همچنین باید توجه کرد که در بین 4 تیم پایانی لیگ قهرمانان 2017 نیز ایران و ژاپن نماینده داشتند.

***

قطر؛ سرمایه گذاری، برنامه ریزی و استعدادیابی

برای بررسی عملکرد فوتبال قطر، کافی است به همین لیگ قهرمانان آسیا و جام ملت های آسیا نگاهی بیندازیم. عنابی ها در مسابقات باشگاهی الدحیلی را داشتند که تا قبل از بازی با پرسپولیس در تمام مسابقات آسیایی پیروز شده بود. تیم نبیل معلول و جمال بالماضی بازی با پرسپولیس را هم در شرایطی واگذار کردند که یک نیمه نمایش سزاوارانه ای داشتند اما در نیمه دوم، مقهور تدبیر برانکو، فشار سکوها و تلاش بازیکنان شدند. با این حال حذف در یک چهارم به معنای واقعی کلمه و جدا از کلیشه ها، هیچ چیزی از شایستگی این تیم کم نکرد.

اما با تیم السد بهتر می توان فوتبال قطر را بررسی کرد و به رفتار شناسی تیم ملی این کشور پرداخت. السدی ها 4 سال پیش با آوردن رائول گونزالس علاقه خود به فوتبال اسپانیا را نمایان کردند، رائول در السد فوتبال خوبی از خود نشان داد اما آنچه قطری ها از این بازیکن می خواستند چیزی فراتر از یک نمایش 90 دقیقه ای و حتی بحث های تبلیغاتی و اسپانسرینگ بود. قطری ها ستاره سابق رئال مادرید را در امر استعداد یابی استفاده و او را نیز جزو برنامه خود برای پرورش یک نسل فوق العاده کردند.

دو سال بعد، السد یک گام بلندتر برداشت و ژاوی ارناندس را مستقیم از شهر بارسلون به دوحه برد. موازی با حضور ژاوی که مهندس تیم گواردیولا و دل بوسکه در تیکی تاکای ماتادورها بود، فلیکس سانچز اسپانیایی هم که در بارسلونا مربیگری را آموخته بود، هدایت تیم های ملی پایه قطر را برعهده داشت. حضور ژاوی در السد، به طور کلی سبک بازی این تیم را تغییر داد و باعث شد آن ها با اتکا به حضور این بازیکن، مدل کوچک شده فوتبال تیم بارسلونا که مبتنی بر پاس های کوتاه و پرتعداد، پرسینگ سریع و فوتبال تکضرب است را به نمایش بگذارند.

عملکرد خوب الدحیل و السد در کنار یک اتفاق دیگر باعث رشد سریع تر فوتبال قطر شد. آکادمی اسپایر که حالا میزبان تیم های بزرگ فوتبال برای اردوهای تدارکاتی است، از اواسط قرن 21 میلادی به راه افتاد تا فوتبالیست های بااستعداد قطری و غیرقطری که فرصت نمایش توانایی های خود را پیدا نکرده اند را شناسایی کرده و برای حضور در تیم های باشگاهی و سپس تیم های ملی پرورش دهد. نتیجه آن حضور اکرم عفیف، حسن الهیدوس، بوعلام خوخی و... است که اکنون همگی مهره های تاثیرگذار تیم ملی قطر به شمار می روند. قطری ها اکنون به نیمه نهایی جام ملت ها رسیده اند و بدون شک تیمی شایسته حتی برای قهرمانی به شمار می روند اما فارغ از تمام این ها نباید فراموش کنیم آن چه انگیزه قطر برای این رشد و نمو شد، جام جهانی 2022 است؛ بنابراین باید منتظر ماند و قطرِ اصلی را در همان تورنمنت دید.

ایران؛ تاثیر شگرف مربیان خارجی

ایران برخلاف قطر و امارات نیازی به آوردن فوتبالیست از کشورهای خارجی برای تیم ملی ندارد، در ایران آنقدر پتانسیل نیروی انسانی وجود دارد که اگر یک «آکادمی اسپایر» وجود داشته باشد، ایران می تواند موفقیت هایی چند برابر پیروزی های کنونی را به دست آورد. با این وجود، به هر حال فوتبال ورزشی سنتی در ایران نیست و این واقعیت که مربیان ایرانی در آموزش فوتبال صاحب سبک نیستند، غیرقابل کتمان است.

فوتبال ایران بیش از 4 دهه است که جام ملت های آسیا را فتح نکرده و بیش از 2 دهه است که بر بام فوتبال باشگاهی قاره نیز نایستاده اما در سال های اخیر به نظر می‌رسد خون تازه ای در رگ های فوتبال ایران تزریق شده و به واسطه همین موضوع عملکرد تیم های ملی و باشگاهی نیز بهبود یافته است. از 8 سال قبل که کارلوس کی‌روش سرمربی تیم ملی شد، فوتبال ایران در مسیر پیشرفت قرار گرفت اما شیب این پیشرفت از 4 سال قبل و با اوج گیری دوباره سرخابی ها سرعت بیشتری گرفت.

بازگشت برانکو ایوانکوویچ، تلاش مستمر او و ثبات در تیم پرسپولیس، جذابیت لیگ ایران را بیشتر کرد و همچنین باعث پیشرفت مستقیم 20 فوتبالیست در این تیم شد. همچنین تیم استقلال نیز با وینفرد شفر علاوه بر موفقیت در فوتبال داخلی، در رقابت های آسیایی نیز به مراحل حذفی راه یافت. در کنار موفقیت سرخابی ها، حضور قدرتمند قطب های دیگر فوتبال ایرانی یعنی تراکتورسازی، سپاهان، ذوب آهن و حتی فولاد باعث شد تا دست کارلوس کی‌روش برای انتخاب بازیکنان ملی پوش باز باشد.

نکته دیگری که باید به آن توجه کرد، ترانسفر فوتبالیست های ایرانی به قاره سبز است. در سال های اخیر به اندازه دو تیم فوتبال، بازیکن انتقال یافته به اروپا وجود دارد و باید این را باور کرد که حتی در لیگ های درجه 2 و 3 اروپا نیز تمرینات بدنسازی و آمادگی جسمانی بهتری نسبت به بعضی از تیم های ایرانی انجام می شود. چنین اتفاقاتی در سال های اخیر دست به دست هم داده اند و فوتبال ایران را در مسیر پیشرفت و موفقیت قرار داده اند؛ قطعا اگر تصمیمات مدیریتی و زیرساخت های فوتبالی نیز همچون قطر بود، اکنون وضعیت فوتبال در ایران در مسیر بهتری قرار می گرفت.

ژاپن؛ سامورایی ها جدا از آسیا

تیم ملی ژاپن در سه دهه اخیر 4 بار قهرمان جام ملت های آسیا شده است. آن ها همچنین در این سال ها 7 بار به فینال مسابقات باشگاهی قاره کهن رسیدند. همچنین ژاپنی ها از سال 1998 پای ثابت جام جهانی بودند و همین سه نکته نشان می دهد که سامورایی ها برخلاف ایران و قطر نیازی به ایجاد تحول در فوتبال خود برای رسیدن به سطح اول فوتبال آسیا را ندارند.

در تمام این سال ها محافل فوتبالی یک گزاره را در خود داشته و آن هم جدایی ژاپن از فوتبال آسیا و شانه به شانه زدن با تیم های اروپایی است. نتایج قابل قبول ژاپن در جام جهانی، با ترانسفر بازیکنان این تیم به قاره سبز همراه شده و باعث شده ملی پوشان ژاپنی بازی در سطح بالای فوتبال جهان تحت فشار زیاد را در طول سال تجربه کنند و انجام بازی برابر تیم های آسیایی کار سختی برایشان نباشد.

کاشیما آنتلرز ژاپن در حالی قهرمان آسیا شد که هیچ نماینده ای در بین 11 بازیکن اصلی تیم ملی ژاپن ندارد. تیم ملی ژاپن نیز در حالی به نیمه نهایی جام ملت های آسیا رسیده که بازیکنانی از اینتراخت فرانکفورت، هامبورگ، تولوز، هانوفر، استراسبورگ، لسترسیتی و نورنبرگ را همراه خود ندارد و همین موضوع نشان می دهد فوتبال ژاپن هم اکنون از لحاظ انسانی، کیفیت فوتبالی و عملکرد مربیان سطحی بالاتر از تیم های آسیایی دارد؛ هرچند که شاید در سال های اخیر قدرت همیشگی اش را نداشته است.