مرکز اصلی تعزیه شیراز در غبار فراموشی؛ احیای حسینیه تاریخی مشیر با همت خیرین
حسینیه تاریخی مشیر که این روزها به مخروبه‌ای در محله سنگ سیاه واقع شده، از ۲ سال پیش توسط اداره اوقاف مراحل مرمت آن آغاز شده اما روند احیا بسیار کند و لاک‌پشتی است.
در بافت تاریخی شیراز در جایی که نام سنگ سیاه را برای آن برگزیده‌اند، مجموعه‌ای تاریخی با عنوان مشیر وجود دارد که در میان اغلب گردشگران تنها مسجد مشیر شناخته شده است که آن هم در ساعات غیر نماز بسته است.
در دوره قاجار در شیراز خاندان‌های بزرگی وجود داشتند که هر یک از طرف حکومت در منطقه‌ای مستقر و امورات آن منطقه را رتق و فتق می‌کردند. یکی از این خاندان‌ها خاندان مشیر بود که علاوه بر بناهای تاریخی به یادگار مانده امروز یکی دو خیابان نیز به نام این خاندان است.
خاندان مشیر در سنگ سیاه مستقر شدند و در این محله ابوالحسن خان مشیر مجموعه‌ای می‌سازد که به تاسیسات مشیر معروف است. مسجد مشیر شناخته شده‌ترین بنایی است که از خاندان مشیر در شیراز به یادگار مانده و هنوز هم جذابیت خود را برای گردشگران داخلی و خارجی حفظ کرده است.
سقاخانه و حسینیه نیز از دیگر بناهایی است که ابوالحسن خان مشیر در این محله ساخته است. از آن سقاخانه با آن نقاشی قهوه‌خانه‌ای معروف امروزه یک بنای بی‌رونق برجای مانده که طبق گفته محمدرضا احمدی، فعال گردشگری کاشی‌های آن در طول زمان به سرقت رفته است.
مخروبه‌ای به نام حسینیه تاریخی مشیر
بنای دیگری که ابوالحسن خان مشیر در شیراز و در محله سنگ سیاه ساخته است، حسینیه مشیر است که این روزها به مخروبه تبدیل شده است، احمدی در گفتوگو با تسنیم می‌گوید: این حسینیه در ایام محرم و صفر و دیگر مناسبت‌های مذهبی محل اجرای مراسم و مجالس عزا بوده است و یکی از نقاط مهم شیراز بوده که تعزیه در آن اجرا می‌شده است.
به گفته وی در این حسینیه طبق نقل منابع مختلف کاشی‌کاری بی‌نظیری در قسمت سنتوری یا پیشانی بنا وجود داشته که 8 متر طول داشته و روی این سنتوری تصاویری از عاشورا درج شده که جز نخستین نقاشی‌های قهوه‌خانه‌ای و بسیار بی‌نظیر بوده است که امروز هیچ اثری از آن نیست اما کپی از آن نقاشی در امامزاده ابراهیم شیراز وجود دارد.
حسینیه مشیر مانند بیشتر بناهای بجا مانده از دوره قاجار، ویژگی‌های معماری منحصر به فردی دارد. بنای حسینیه مشیر که در قسمت شمالی خانه مسکونی مشیرالملک ساخته شده، مشتمل بر سردر ورودی، هشتی، صحن، ایوان، تالارها، اتاق‌ها و تزئینات مختلف کاشی‌کاری، حجاری و نقاشی است.
سردر ورودی بنا با کاشی‌کاری و کتیبه‌هایی مزین شده است، در چوبی ورودی از آثار قدیمی است و در دو طرف آن دو سکوی سنگی یکپارچه قرار گرفته است. در بالای مدخل ورودی سنگ نوشته‌ای حاوی سوره توحید و تاریخ 1293 هجری قمری نصب شده است.
بعد از ورودی، هشتی گنبدداری وجود دارد که با آجر و کاشی تزئین شده است. صحن حسینیه مستطیل شکل است و در اضلاع آن ایوان یا شاه نشین‌ها و اتاق‌هایی در دو طبقه قرار گرفته است. ایوانی که در قسمت شمالی صحن واقع شده، در جلو دارای دو ستون سنگی یکپارچه است که به زیبایی حجاری شده است.
هم اکنون ضلع شمالی بنا تخریب شده و از آن فقط دو ستون سنگی باقی مانده است. این ستون‌های سنگی به واسطه این که دارای نقوشی نیز هستند بسیار نفیس و کم نظیر محسوب می‌شوند که در حال حاضر بدون هیچ حفاظتی قرار دارند. این بنای تاریخی با شماره 910 در سال 1351 جزء آثار ملی به ثبت رسیده است.
به گفته احمدی بعد از فوت ابوالحسن‌خان مشیر املاکش میان فرزندانش تقسیم می‌شود که حسینیه به یکی از فرزندانش به نام سلطان الحاجیه می‌رسد. سلطان الحاجیه ارثیه پدری را وقف می‌کند که بعد از مدتی با تغییر کاربری به دبیرستان تغییر می‌کند و نام دبیرستان سلطانی بر آن گذاشته می‌شود.
این کارشناس گردشگری می‌گوید:این اتفاق در سال 1306 به همت فردی به نام کرامت‌الله مشیری رخ می‌دهد و بودجه آن از موقوفات سلطان‌الحاجیه تامین می‌شده است. ظاهرا این مدرسه تا دهه 40 یا 50 برقرار بوده اما پس از آن با جابه‌جایی دبیرستان این بنا بلااستفاده شده و امروز نیز به صورت مخروبه در آمده است.
میراث فرهنگی استان فارس مسئولیت این حسینیه تاریخی را به عهده اوقاف می‌داند، الیاس رضایی، معاون بهره‌وری اداره کل اوقاف فارس در گفتوگو با تسنیم در این زمینه توضیحاتی ارائه داد.
درآمد موقوفات حسینیه مشیر کافی نیست
به گفته وی حسینیه شامل 2 قسمت مدرسه و حسینیه است؛ در واقع در این بنا 2 ضلعش مدرسه و یک ضلع هم حسینیه است. آن قسمتی که مدرسه است، هر چند به عنوان مدرسه قابل استفاده نیست اما ساختمانش هم به آن معنا میراثی نیست و مشکلی ندارد با این حال حیاطش و ورود و خروجش با حسینیه یکی است.
رضایی از تخریب بخشی از حسینیه در سال‌های خیلی دور و آتش‌سوزی این بنا سخن می‌گوید که سبب شده حسینیه تاریخی مشیر از حالت انتفاع خارج و غیر قابل استفاده شود.
به گفته معاون بهره‌وری اوقاف استان فارس حسینیه، موقوفاتی هم دارد از جمله بخشی از املاکی است که در جره و بالاده کازرون توسط مرحوم کرامت‌الله مشیری وقف حسینیه شده، به اضافه بخش دیگری از موقوفات مشیر که وقف این مکان شده اما درآمدهایش آنچنان نیست که بتوان این بنا را سامان داد.
احیای حسینیه مشیر از 2 سال پیش
رضایی از تصمیم بر احیای حسینیه از 2 سال پیش خبر می‌دهد که با وجود محدودیت‌های اعتباری آغاز شده و بخشی از حسینیه سال گذشته با مبلغ ناچیزی تعمیر و مرمت شده و در گام نخست هم زباله‌ها و نخاله‌ها به بیرون حمل شده است.
وی امیدوار است که امسال هم بخش دیگری از حسینیه مرمت شود و می‌گوید: پیگیر این هستیم تا خیرین وارد میدان شوند و این بنا را با عنوان حسینیه تعمیر کنند و به عنوان مجموعه فرهنگی استفاده شود.
معاون اوقاف فارس می‌افزاید: ما آمادگی داریم این بنا را به متقاضیانی با عنوان مجموعه فرهنگی بدهیم که با رعایت ضوابط میراث فرهنگی به مکان فرهنگی تبدیل و با کاربری سابق حسینیه استفاده کنند تا بنا نیز این بی‌رونقی خارج شود.
امید است که حسینیه مشیر که روزی خاستگاه و مرکز اصلی اجرای تعزیه در شهر شیراز بوده است، بار دیگر رونق گیرد و از این حالت مخروبه‌ای نجات یابد.
گزارش از حلیمه زارع
نظرات بینندگان
