علیرضا فقیهی راد: آمریکا پس از خروج از برجام، راهبرد فشار حداکثری را جهت به پای میزمذاکره کشاندن و تغییر رفتار جمهوری اسلامی ایران در حوزه های موشکی، منطقه ای و حقوق بشر اعلام و اعمال کرد. در این راستا از هر اقدامی از جمله بی سابقه ترین تحریم ها، فشارهای دیپلماتیک و امنیتی، ترور و خرابکاری علیه ایران دریغ نکرد. اما منطق مقاومت فعال جمهوری اسلامی تا کنون توانسته موضع ایران را تهاجمی و فعال کند و با ارسال 5 نفتکش به حیات خلوت آمریکا در ونزوئلا، توقیف نفتکش انگلیسی، زدن پهباد فوق پیشرفته گلوبال هاوک آمریکا، موشک باران پایگاه تروریست های آمریکایی در عین الاسد و... ضمن بازدارندگی برای کشور، عمق نفوذ خود را گسترش دهد.

این روزها کارزار فشار حداکثری آمریکا علیه ایران به نقاط حساس و اوج خود رسیده است، آمریکا که با اقدامات گذشته خود نتوانسته ایران را مهار و مجبور به تغییر رفتار کند دست به هراقدامی می زند تا بلکه تا نوامبر یعنی انتخابات 2020 آمریکا ایران به پای میزمذاکره بکشاند و ترامپ از آن به عنوان برگ برنده ای استفاده کند.

ترامپ در هسته مرکزی راهبرد فشارحداکثری خود از تحریم ها جهت فشار به ایران استفاده می کند، او پس از اعمال هرگونه تحریم ممکن علیه سیستم مالی، تجاری و بانکی به جایی رسیده که به دنبال تحریم تک تک افراد و در آخرین نمونه تحریم 125 کشتی ایرانی افتاده است. تحریم هایی که دیگر از منظر اقتصادی تاثیر منفی چندانی بر ایران مضاعف نخواهند کرد.

از طرفی براساس برجام تحریم تسلیحاتی ایران در ماه اکتبر منقضی خواهد شد، و آمریکا تمامی راه های ممکن برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران را به کار انداخته است. آمریکا همزمان از طریق فشار به کشورهای اروپایی طرف برجام جهت فعال سازی مکانیسم ماشه، ارائه پیش نویس قطعنامه جدید علیه ایران در شورای امنیت و نهایتا استفاده از خلاء ها و تفسیرپذیری متن قطعنامه 2231 و فعال سازی مکانیسم ماشه توسط خودش تلاش دارد تا مانع از انقضا تحریم تسلیحاتی ایران شود. امری که تا کنون با مخالفت روسیه و چین و عدم همراهی حقوقی کشورهای اروپایی بدلیل خروج آمریکا از برجام ناکام مانده است.

اما درکنار ابزارهای دیگر، آمریکا همانند گذشته از آژانس بین المللی انرژی اتمی به عنوان اهرم فشاری جهت امنیتی کردن و خطرناک جلوه دادن چهره جمهوری اسلامی برای امنیت جهانی استفاده می کند. ماجرا از آنجا آغاز شد که آمریکا برای خروج از برجام نیازمند مشروعیت سازی به اقدام خود بود، در همین راستا چندماه قبل از خروج از برجام، نیکی هیلی نماینده آمریکا در سازمان ملل به دیدار یوکیو آمانو مدیرکل فقید آژانس بین المللی انرژی اتمی رفت تا او را متقاعد کند در گزارش خود در خصوص برجام، عدم پایبندی ایران به مفادی از برجام(همچون ممانعت ایران در خصوص بازرسی از اماکن نظامی) را تایید کند، تا آمریکا خروج خود از برجام را به گزارش آژانس متکی و مشروع جلوه دهد.

اما تمامی گزارش های آژانس موید همکاری کامل و پایبندی دقیق ایران به برجام بود و پس از دیدار نیکی هیلی نیز آمانو در مصاحبه ای حاضر نشد مطابق خواسته های آمریکا، عدم پایبندی ایران به برجام را تایید کند.

پس از بازرسی های بی سابقه آژانس از ایران و گزارش مکرر و متعدد آژانس در پایبندی ایران به برجام، نیکی هیلی رسما به مقامات آمریکا توصیه کرد باید برای حضور فرد دیگری در جایگاه مدیرکلی آژانس تلاش کنند. نهایتا به دلیل زمانبر بودن روند تغییر دبیرکل آژانس، آمریکا در 18 اردیبهشت 97 بطور یکجانبه از برجام خارج شد. هرچند در 10 اردیبهشت ماه یعنی چند روز قبل از خروج آمریکا از برجام، نتانیاهو در یک شوی مضحک تلویزیونی مدعی شد اسناد محرمانه هسته ای از منطقه شورآباد تهران را به سرقت برده و برنامه هسته ای ایران دارای ابعاد ابهام آمیز نظامی است. ترامپ هم که دست خود را از گزارش های آژانس خالی دید با استناد به ادعاهای ترامپ تلاش کرد خروج غیرقانونی خود از برجام را مشروع جلوه دهد و ایران را متهم به فریبکاری کند.

در این مدت آمانو حاضر نشد زیربار تطمیع و رشوه نتانیاهو برود و گزارش های آژانس همگی موید پایبندی ایران به برجام بود و حتی پس از دومین شوی تبلیغاتی نتانیاهو در صحن مجمع عمومی سازمان ملل و ادعاهایی راجع منطقه تورقوزآباد و فعالیت های مخفی هسته ای ایران، آمانو بر استقلال آژانس و رویکرد کارشناسانه بازرسان تاکید کرده بود.

آمانو برای سومین بار در سال 2017 به ریاست آژانس انتخاب شده بود، لذا سناریو حذف فیزیکی آمانو در دستور کار موساد قرار گرفت، و او که تا قبل از این هیچگونه علامتی از بیماری نداشت، ناگهان اعلام شد در اثر بیماری ناشناخته ای فوت کرده و پس از وی، رافائل گروسی آرژانتینی که مورد حمایت آمریکا و اسرائیل بود به دبیرکلی آژانس بین المللی انرژی اتمی انتخاب شد تا پرونده هسته ای ایران مجدد دستخوش فشارهای بیرونی و اغراض سیاسی شود.

آژانس که در 15 گزارش مکررا پایبندی ایران به برجام را تایید کرده بود، و شوی نتانیاهو در مجمع عمومی سازمان ملل را سیاسی دانسته بود، ناگهان پس از تغییر دبیرکل آژانس تغییر رویکرد داد و در اولین گزارش فصلی خود به شورای حکام اعلام کرد آژانس در مکانی که توسط ایران به این سازمان اعلام نشده بود ذرات اورانیوم طبیعی ساخت بشر شناسایی کرده است. این گزارش که ادعا می شد محرمانه است به سرعت در اختیار رسانه ها قرار گرفت.

در این بخش از گزارش آمده بود: «همانطور که در تاریخ ۷ نوامبر ۲۰۱۹ مدیرکل موقت به شورای حکام گزارش کرد، آژانس در مکانی که توسط ایران به این سازمان اظهار نشده بود، ذرات اورانیوم طبیعی ساخت بشر شناسایی کرده است. مهم است که ایران به تعاملات خود با آژانس برای حل و فصل موضوع در اسرع وقت ممکن ادامه دهد. تعاملات ادامه‌دار بین آژانس و ایران در خصوص اجرای موافقتنامه پادمان و پروتکل الحاقی، نیازمند همکاری به موقع و کامل توسط ایران است.»

«میخائیل اولیانوف» نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین نیز با اشاره به انتشار گزارش محرمانه آژانس در رسانه‌ها هشدار داده بود که تلاش‌های جدیدی برای از بین بردن توافق هسته‌ای با ایران در حال انجام است و چنین اقدامی نمونه بارز این تلاش‌هاست. وی در صفحه توئیتر خود نوشت: «این واقعیت که محتوای گزارش محرمانه آژانس در برخی رسانه‌های گروهی درز پیدا کرده، با این هدف بوده تا از این طریق ضربه دیگری به توافق هسته‌ای با ایران وارد شود. ما شاهد هستیم که تلاش مصرانه‌ای برای از بین بردن این توافقنامه مهم بین‌المللی در حال انجام است و برای این منظور از تمامی امکانات استفاده می‌شود و آخرین نمونه از این تلاش‌ها، گزارش محرمانه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره ایران است که تنها چند دقیقه پس از توزیع آن بین اعضای شورای حکام آژانس، در برخی خبرگزاری‌ها منتشر و بلافاصله موضوع تحریف‌های منفی در این باره مطرح شد.»

وی همچنین در تشریح تحریف ادعای کشف ذرات اورانیوم در ایران هم گفت که ادعای طرح شده، مربوط به دو دهه پیش است و ربطی به توافق هسته‌ای ندارد و افزود: «چنین چیزی به دور از واقعیت است، چراکه نگرانی درباره کشف ذرات اورانیوم به دوره‌ای حدودا بین دهه ۱۹۹۰ تا نهایتاً سال ۲۰۰۵ مربوط می‌شود و هیچ ارتباطی به برجام ندارد و نشانگر هیچ‌گونه تخلف فاحش ایران نیست.»

کاظم غریب‌آبادی سفیر و نماینده دائم ایران نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین و نماینده دائم ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز در واکنش به گزارش آژانس در زمینه مسائل پادمانی در ایران اظهار داشت: «متأسفانه یک بار دیگر، آمریکا و رژیم اسرائیل در تلاش هستند تا روابط و همکاری‌های فعال و سازنده بین آژانس و ایران را با اعمال فشار به آژانس برای خروج از وظایف اساسنامه‌ای خود، با اخلال مواجه کنند.»

 نماینده دائم ایران با اشاره به اینکه ایران در حال جلوگیری از ایجاد یک بدعت غیر اصولی و خطرناک در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است که می‌خواهد به مطالب جعلی سرویس‌های جاسوسی اعتباربخشی کند، افزود: «طرح هرگونه درخواست روشنگری یا دسترسی تکمیلی از سوی آژانس مبتنی بر مطالب جعلی سرویس‌های جاسوسی از جمله رژیم صهیونیستی نه تنها در مغایرت با اسناد تاسیسی آژانس و نظام راستی آزمایی قرار دارد، بلکه هیچ تعهدی را نیز برای ایران در جهت اجابت این درخواست‌ها ایجاد نمی‌کند.»

همچنین یادداشت توضیحی متضمن مواضع جمهوری اسلامی ایران در خصوص ادعای آژانس تدوین و برای ثبت به عنوان سند آژانس، روز چهارشنبه ۱۴ اسفند ماه در اختیار این نهاد قرار گرفت.

 در قسمتی از این یادداشت آمده است: «مطابق با ماده بند (ج) ماده ۴ پروتکل الحاقی، در صورت ارائه هر گونه درخواست برای دسترسی از سوی آژانس، «دلایل این دسترسی می بایست مشخص شود.» برخلاف این موضوع، آژانس در درخواست خود برای توضیح و دسترسی به دو مکان، هیچگونه استدلال حقوقی معتبر و موثقی را ارائه نکرد. کپی هایی که توسط آژانس به عنوان مبنای درخواست هایش ارائه شده، نه معتبر بوده و نه حتی مربوط به منابع باز می باشند، بلکه حسب ادعای رژیم اسرائیل، بواسطه به اصطلاح یک عملیات مخفی به دست آمده اند. جمهوری اسلامی ایران معتقد است که ارسال برخی کاغذهایی که مبتنی بر اطلاعات جعلی سرویس های اطلاعاتی هستند، مطابق با اساسنامه آژانس، موافقتنامه جامع پادمان، و پروتکل الحاقی نیست. از این رو، چنین اقدامی نه آژانس را مجاز به ارائه چنین درخواستی می کند و نه تعهدی را برای جمهوری اسلامی ایران جهت بررسی چنین درخواست هایی ایجاد می کند.»

این یادداشت توضیحی همچنین نشان داده که ایران در سال های اخیر همکاری بیش از معمولی نیز با آژانس داشته که در دنیا بی نظیر بوده است. اما با این وجود آژانس با ادعاهای واهی به دنبال ایفای نقشی سیاسی و منفی علیه ایران است. در این یادداشت آمده است: «شایان ذکر است که آژانس دسترسی های تکمیلی متعددی در ایران داشته است، که اغلب آنها در زمان کوتاهی انجام شده اند. بر اساس آخرین آمارها در سال ٢٠١٨، از ١١٢۴ بازرسی انجام شده در بین دولت های دارای موافقتنامه جامع پادمان و پروتکل الحاقی و بدون جمع بندی گسترده (۵٩ کشور)، ٩٨٩ مورد از آنها (حدود ٨٨ درصد) صرفا در ایران انجام شده است. همچنین، از ۶٠ مورد دسترسی تکمیلی انجام شده در میان دولت های گروه مذکور در سال ٢٠١٨، ۴۴ مورد از آنها (حدود ٧٠ درصد) در ایران انجام شده اند، ضمن اینکه همچنین ٢٧ دسترسی تکمیلی در ١٠ ماهه اول ٢٠١٩ در ایران انجام شده اند. واضح است که سهم بازرسی های ایران در بازه زمانی ٢٠٠٩ تا ٢٠١٨، از ٣٨.٩درصد به ٨٧.٩ درصد در بین این گروه از دولت ها افزایش یافته است. در مجموع، ٢٢ درصد بازرسی های انجام شده توسط آژانس در سراسر دنیا، در ایران انجام می شوند. همچنین، به طور متوسط هر روز ۶ بازرس در ایران حضور دارند. بنابراین، موضوع اصلی به همین سادگی مربوط به اعطای یک یا دو دسترسی تکمیلی نمی باشد. بحث بر سر این حقیقت است که چنین درخواست هایی بایستی بر مبنای دلایل شفاف و اصول مطابق با اسناد مرتبط آژانس باشند، که درخصوص دو درخواست اخیر برای دسترسی تکمیلی، صدق نمی کند.»

با این حال آژانس در آخرین گزارش خود در 16 خردادماه امسال، «نگرانی‌های جدی» از ادامه عدم اجازه ایران برای دسترسی به دو محلی ابراز داشته که احتمالا مواد هسته‌ای و فعالیت‌های هسته‌ای اعلام نشده داشته‌اند.

اکنون پس از انجام بی سابقه ترین بازرسی های دنیا از ایران، پذیرش پروتکل الحاقی و انجام تعهدات داوطلبانه فراتر از پروتکل الحاقی، و تاییدهای مکرر آژانس از وضعیت صلح آمیز و شفاف بودن صنعت هسته ای ایران، آژانس بین المللی انرژی اتمی با فشارهای آمریکا، بناست پرونده ایران را آن هم با استناد به جعلیات مخدوش حاصل از جاسوسی رژیم صهیونیستی در شورای حکام بررسی کند.

آمریکا در نشست آتی شورای حکام به دنبال صدور قطعنامه علیه جمهوری اسلامی و ارجاع پرونده هسته ای ایران به شورای امنیت است. امری که خبرنگار وال استریت ژورنال نیز آن را تایید کرد و نوشت: «درک من این است که در وین، در آستانه نشست هفته آتی شورای حکام آشوب محض برقرار است. این را می‌دانم که آمریکایی‌ها خواستار توافق بر سر قطعنامه‌ای جهت محکوم کردن عدم همکاری ایران با آژانس در موضوع توافقات پادمانی هستند.»

از طرفی «میخائیل اولیانوف» نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین این ادعا که ایران مانع دسترسی بازرسان آژانس به برخی مناطق برای بازرسی شده را رد کرد. وی در پیامی در توئیتر نوشت: «ایران دسترسی را رد نکرده بلکه تا کنون این دسترسی را فراهم نکرده است. این تفاوت دارد. ایران حق آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را زیر سوال نبرده است و برای ادامه رایزنی‌ها آماده است.»

نهایتا باتوجه به سابقه سیاسی کاری آژانس و روند توقعات نابجا و بی پایان که بالاخره با دادن امتیازهای متعدد و دسترسی های بی سابقه در برجام تمام شده بود، امروز با ایفای نقش فعال رافائل گروسی دبیر کل آژانس و فشارهای آمریکا و اسرائیل مجددا همان مدل مواجه غیرکارشناسی با اغراض سیاسی آغاز شده است. جمهوری اسلامی ایران نباید در برابر زیاده خواهی های بی مبنا آژانس عقب نشینی کند که قطعا پس از یک گام عقب نشینی، باید گام های بعدی را نیز بردارد. و این احتمال وجود دارد مجددا پرونده هسته ای ایران که طی این سال ها عادی سازی شده مجددا تبدیل به یک مساله تهدید امنیت جهانی شود و ایران درگیر همان روند سال های دهه هشتاد و ابتدای دهه نود در موضع پاسخگویی به سئوالات و اتهامات آژانس قراربگیرد.

از طرفی براساس اساسنامه آژانس، موافقتنامه جامع پادمان و پروتکل الحاقی، ادعاهای آژانس که برمبنای کاغذپاره های جعلی موساد شکل گرفته، کاملا غیرحقوقی و غیرکارشناسی است و برای ایران هیچگونه تعهدی ایجاد نخواهد کرد. ایران نباید وارد بازی سیاسی آژانس بین المللی انرژی اتمی، که قسمتی از پازل راهبرد فشارحداکثری آمریکا علیه ایران است، بشود.