برنامه پزشک خانواده که از آخرین ماههای وزارت بهداشت دکتر مسعود پزشکیان در دولت هشتم کلید خورد، حالا پس از سپری شدن دولتهای نهم و دهم، می توان به جرات گفت که در همان نقطه ابتدایی شروع برنامه قرار دارد. زیرا، در حال حاضر تنها در شهرهای ساری و شیراز این برنامه اجرا شده است که البته همین اجرا نیز با مشکلات عدیده ای مواجه بوده است که باعث شده تا وزیر بهداشت دولت یازدهم فعلا نخواهد درباره ادامه اجرای آن در سایر شهرهای کشور اظهارنظر کند.

تنها وجه اشتراک وزرای بهداشت

شاید تنها وجه اشتراک که در اظهارات وزرای بهداشت دیده می شود، این است که همگی بر اجرای آن به عنوان تنها برنامه ای که می تواند حوزه سلامت را از مشکلات و چالشها رها سازد، تاکید دارند. به طوریکه از وزارت بهداشت دکتر لنکرانی در دولت نهم تا دکتر هاشمی در وزارت بهداشت دولت روحانی، هرکسی بر مسند وزارت بهداشت قرار گرفته است، معتقدند که این برنامه و طرح ملی در حوزه سلامت باید اجرا شود. اما، اینکه چرا در این 8 سال و اندی که از اجرای این برنامه در کشور می گذرد، هنوز در ابتدای راه هستیم، سئوالی است که هر کدام از وزرای مربوطه به نوعی پاسخی را برای آن دارند.

شاید اولین اقدام دکتر کامران باقری لنکرانی بعد از اینکه بر مسند وزارت بهداشت دولت نهم قرار گرفت، اجرای این برنامه در روستاهای کشور بود. در واقع، پزشک خانواده روستایی همان بیمه روستایی بود که با اسم و عنوان دیگری اجرا می شد. دو سال اول وزارت بهداشت لنکرانی، مربوط بود به اجرای این برنامه در سطح روستاهای کشور که تا حدودی نیز توانست پای پزشک خانواده را به روستاها و بعضا مناطق صعب العبور و محروم کشور باز کند. اما بعد از آن، قرار شد پزشک خانواده در شهرهای زیر 20 هزار نفر اجرا شود و در بعد از در شهرهای کمتر از 50 هزار نفر نیز در دستور کار وزارت بهداشت قرار گرفت.

اما این تمام ماجرای پزشک خانواده نبود. زیرا، پزشک خانواده در دولت نهم نتوانست به شهرها برسد و این ماموریت به وزیر بهداشت دولت دهم واگذار شد که دکتر مرضیه وحیددستجردی بود.

وزیر بهداشت دولت دهم اما، پا را فراتر از آنچه در دستور کار وزارت بهداشت دولت نهم قرار داشت، نهاد و ادعا کرد که پزشک خانواده را به شهرهای 100 هزار نفر جمعیت و بالاتر می رساند. وعده ای که هیچ وقت در وزارت خانم دستجردی محقق نشد. به طوریکه کارشناسان و دست اندرکاران حوزه سلامت، مشکلات اجرای پزشک خانواده در شهرها را متوجه تندروی خانم وزیر دانستند.

دومین وزیر بهداشت دولت دهم

بعد از اینکه وحیددستجردی بر سر ماجرای دارو برکنار شد و دکتر محمدحسن طریقت منفرد بر مسند وزارت بهداشت قرار گرفت، برنامه پزشک خانواده نیز شکل و رنگ تازه ای به خود گرفت. به طوریکه طریقت منفرد بیشترین وقت و توجه خود را بر روی اجرای این برنامه گذاشته بود. به طوریکه می خواست در 6 ماه از عمر باقی مانده دولت دهم، پزشک خانواده را به تهران بیاورد و حتی به دستور او، ثبت نام از پزشکان عمومی برای همکاری با وزارت بهداشت در برنامه پزشک خانواده در تهران، آغاز شد. اما عمر دولت دهم به ورود پزشک خانواده به تهران کفاف نداد و این برنامه پشت دروازه های تهران متوقف ماند.

طریقت منفرد وزیر سابق بهداشت در پاسخ به این سئوال که چرا تاکید بر اجرای برنامه پزشک خانواده در تهران دارد، گفته بود "برنامه من این است که اجرای این برنامه در تهران در همین دولت دهم آغاز شود بنابراین حداکثر تا آخر تیر اجرای برنامه پزشک خانواده را در تهران شروع می‌کنیم."

اما این چنین نشد و برنامه پزشک خانواده با تمام شتابی که در وزارت طریقت منفرد به خود گرفته بود، به دلیل اشکالاتی که بر شیوه اجرای آن وارد بود، متوقف ماند و هنوز نیز خبر جدیدی از اصلاح این برنامه نیست. در حالی که دکتر سیدحسن هاشمی وزیر بهداشت دولت یازدهم در آغازین روزهای شروع به کار خودش گفته بود که کمیته ای از کارشناسان را به منظور بررسی اشکالات برنامه تشکیل داده و تا آن زمان، پزشک خانواده وارد تهران نمی شود.

اشکالاتی که وزیر بهداشت دولت یازدهم عنوان کرد

هاشمی با تایید این مطلب که قطعا اشکالاتی بر شیوه اجرای این طرح وارد است، گفته بود که مهمترین اشکال آن، تعجیل در اجرای برنامه به صورت فراگیر است. قانون حکم می کند که اول به صورت آزمایشی اجرا کنیم تا اشکالات را ببینیم و بعد آن را توسعه دهیم. به نظر می رسد این شتابی که در اجرای برنامه هست خودش باعث شده که به چنین طرح مترقی خدشه وارد کنیم. البته جدای از آن، بحث تامین منابع مالی و پوشش بیمه ای طرح نیز مطرح است.

وزیر بهداشت گفته بود "ما موظفیم پزشک خانواده را اجرا کنیم و بنده هم معتقدم این برنامه به نظام سلامت کشور خیلی کمک می کند و موثر است. اما اینکه عجله داشته باشیم و فکر کنیم ظرف یک یا دو سال می توانیم آن را به صورت فراگیر، آنطور که در بسته خدمتی دیده شده است، عملیاتی کنیم حتی اگر منابع هم داشته باشیم، بعید می دانم این کار به نفع کشور باشد".

وی با طرح این موضوع که پزشک خانواده طرحی بوده که ابتدا گفتند 5 ساله و بعد فرمودند 2 ساله و بعد قرار شد یک ساله اجرا کنند، تاکید کرد: در نگاه من، یک طرحی است که ممکن است 10 تا 15 سال طول بکشد و انتظار هم غیر از این نیست. چون فقط هدف پزشک خانواده نیست بلکه نظام مراقبتهای بهداشتی و درمانی کشور بایستی اول تقویت شود و بعد توسعه پیدا کند که یکی از اجزای آن، پزشک خانواده است. بنابراین بایستی نگاه جامع به این طرح داشته باشیم و بتوانیم کل زیرساختهای این بسته خدمتی را با هم فراهم کنیم. و بعد آن را در سراسر کشور توسعه دهیم.

پزشک خانواده در هیاهوی دارو فراموش شد

حالا پس از گذشت بیش از دو ماه از اظهارات هاشمی در مورد پزشک خانواده، هیچ خبری از مهمترین طرح ملی حوزه سلامت به گوش نمی رسد و گویی پزشک خانواده در هیاهوی دارو، فراموش شده است. زیرا، مشکلات و کمبودهای دارویی را می توان اولین بحران و چالش پیش روی وزارت بهداشت دولت یازدهم دانست که در همان ابتدای کار با آن مواجه شد. بنابراین، در روزهای پشت سر گذاشته از وزارت بهداشت دولت یازدهم، هنوز خبری از نتایج کمیته ای که وزیر بهداشت وعده اش را داده بود، نیست.