امیرالمومنین(ع) در لحظات آخر عمر ما را به چه سفارش نمودند؟
همانا تو را ای حسن جان و همه فرزندانم را و اهل بیتم را و هر کسی از مؤمنین که این وصیّت‌نامه به او می‌رسد، وصیّت می‌کنم به رعایت تقوای الهی. و اینکه نمیرید مگر آنکه مسلمان باشید و ...
به گزارش شیرازه، سحرگاه نوزدهم رمضان سال 40 هجری قمری پس
از آنکه تیغ کین شقی الاشقیا فرق امیرالمومنین علی علیه السلام را شکافت و
ندای فزت و رب الکعبه مولا به آسمان بلند شد، تا آن ساعت که علی(ع) جان به
جان آفرین تسلیم کرد، کمتر از چهل و هشت ساعت به طول انجامید. اما علی(ع)
در این زمان هم دست از پند و نصیحت و راهنمایی نکشید و چون پدر دلسوز و
مهربان وصایای خویش را بیان نمود، توصیه هایی که چراغ راه مومنین تا همیشه
تاریخ خواهد بود.
امام حسن عليه السّلام در این باره نقل می‌کند:
لَمَّا حَضَرَتأَبِيَ الْوَفَاةُ أَقْبَلَ يُوصِي فَقَال:
آنگاه که هنگامه شهادت پدرم فرا رسید آن حضرت شروع به وصيّت کردن نموده و فرمودند:
هَذَا
مَا أَوْصَى بِهِ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ (علیهما السلام) أَخُو
مُحَمَّدٍ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ ابْنُ عَمِّهِ وَ
صَاحِبُهُ.
اينها مطالبى است كه علىّ بن ابى طالب برادر حضرت محمّد، رسول خدا و پسر عمو و وصى و همدم و همراه او بدان وصيّت و سفارش نموده است.
أَوَّلُ
وَصِيَّتِي أَنِّي أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَّ
مُحَمَّداً رَسُولُهُ وَ خِيَرَتُهُ اخْتَارَهُ بِعِلْمِهِ وَ ارْتَضَاهُ
بِخِيَرَتِهِ أَرْسَلَهُ بِالْهُدى وَ دِينِ الْحَقِّ، لِيُظْهِرَهُ
عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَ لَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ. [صلّی اللهُ
عَلَیهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّم]
آغاز
وصيّتم اين است كه گواهى می‌دهم معبودى جز اللَّه نيست، و اینکه، حضرت
محمّد [صلّی الله علیه و آله] فرستاده خدا و برگزيده اوست، خداوند او را با
علم خود، اختيار كرد، و او را براى اختيار و انتخاب خود برگزيد. خداوند او
را برای هدايت و دين حق فرستاده تا بر همه اديان، غالب گرداند اگر چه
مشركين را خوش نيايد.
ثُمَ
إِنَّ صَلاتِي وَ نُسُكِي وَ مَحْيايَ وَ مَماتِي لِلَّهِ رَبِّ
الْعالَمِينَ، لا شَرِيكَ لَهُ وَ بِذلِكَ أُمِرْتُ وَ أَنَا مِنَ
الْمُسْلِمِينَ.
شهادت
می‌دهم که نمازم و عبادتم؛ همچنین زندگى و مرگم از آن خداى رب العالمين است
و اینکه او، شريكى ندارد و به اين مطلب دستور داده شده ام و من از تسلیم
شدگانم.
وَ أَنَّ اللَّهَ بَاعِثُ مَنْ فِي الْقُبُورِ وَ سَائِلُ النَّاسِ عَنْ أَعْمَالِهِمْ عَالِمٌ بِمَا فِي الصُّدُورِ.
همچنین
گواهى می‌دهم به اینکه خداوند، مردگان را از قبرها بر می‌انگيزاند، و
اوست که از مردم در مورد اعمالشان بازخواست میكند، و بدان چه در سينهها
نهانست آگاهست.
ثُمَّ
إِنِّي أُوصِيكَ يَا حَسَنُ وَ جَمِيعَ وُلْدِي وَ أَهْلَ بَيْتِي وَ مَنْ
بَلَغَهُ كِتَابِي مِنَ الْمُؤْمِنِينَ بِتَقْوَى اللَّهِ رَبِّكُمْ فَلا
تَمُوتُنَّ إِلَّا وَ أَنْتُمْ مُسْلِمُونَ
همانا
تو را ای حسن جان و همه فرزندانم را و اهل بیتم را و هر کسی از مؤمنین که
این وصیّت‌نامه به او می‌رسد، وصیّت می‌کنم به رعایت تقوای الهی. و اینکه
نمیرید مگر آنکه مسلمان باشید.
وَ
إِقَامِ الصَّلَاةِ لِوَقْتِهَا وَ إِيتَاءِ الزَّكَاةِ عِنْدَ مَحِلِّهَا
فَإِنَّهُ لَا صَلَاةَ إِلَّا بِطَهُورٍ وَ لَا يُقْبَلُ الصَّلَاةُ
مِمَّنْ مَنَعَ الزَّكَاة.
همچنین
شما را وصیّت می‌کنم به اقامه نماز در وقتش و پرداخت زکات در موارد مشخص
شده خودش، زیرا که هیچ نمازی نیست مگر آنکه مشروط به طهارت باشد و از کسی
که ممانعت در پرداخت زکات می‌کند، هیچ نمازی پذیرفته نمی‌شود.
وَ
أُوصِيكَ بِعَفْوِ الذَّنْبِ وَ كَظْمِ الْغَيْظِ وَ صِلَةِ الرَّحِمِ وَ
الْحِلْمِ عَنِ الْجَاهِلِ وَ التَّفَقُّهِ فِي الدِّينِ.
وصیّت
می‌کنم به گذشتن از خطای دیگران و فرو خوردن خشم، و صله و سرکشی از ارحام و
بردباری نمودن در مقابل رفتار جاهلین، و سعی در پیدا کردن فهم عمیق در
دین.
وَ مُوَاسَاةِ الْإِخْوَانِ، وَ السَّعْيِ فِي حَوَائِجِهِمْ فِي الْعُسْرِ وَ الْيُسْر.
همچنین
شما را وصیّت می‌کنم به یاری رساندن به برادران و دوستان، و اینکه در هر
حالی که هستید چه در حال نداری و سختی و چه در حال توانگری و آسانی در رفع
حوائج مؤمنین، کوشش کنید.
وَ
التَّثَبُّتِ فِي الْأَمْرِ وَ التَّعَاهُدِ لِلْقُرْآنِ وَ حُسْنِ
الْجِوَارِ وَ الْأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْيِ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ
اجْتِنَابِ الْفَوَاحِش.
همچنین
سعی کنید در امور زندگی، شتاب‌زده نباشید. توصیه می‌کنم شما را به مواظبت و
هم عهدی با قرآن کریم. و خوش همسایه و خوش جوار بودن و امر به معروف و نهی
از منکر کردن و دوری نمودن از زشتی‌ها و فواحش.
وَ
قالَ علیه السلام: إِنَ أَوْلَى النَّاسِ بِالْأَنْبِيَاءِ
أَعْلَمُهُمْ بِمَا جَاءُوا بِهِ قالَ اللهُ تعالی: "إِنَّ أَوْلَى
النَّاسِ بِإِبْراهِيمَ لَلَّذِينَ اتَّبَعُوهُ وَ هذَا النَّبِيُّ وَ
الَّذِينَ آمَنُوا وَ اللَّهُ وَلِيُّ الْمُؤْمِنِين"
آن
حضرت فرمودند: شايستهترين مردم به پيامبران كسانى هستند كه به گفتههاى
آن‌ها داناتر باشند، خدای متعال می‌فرماید: همانا نزديكترين مردم به حضرت
ابراهيم علیه السلام، همان كسانى هستند كه او را و اين پيامبر را و كسانى
كه به آيين او ايمان آوردهاند پيروى كردهاند ؛ و خدا سرور مؤمنان است.
إِنَّ
وَلِيَّ مُحَمَّدٍ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه وَ سَلّم مَنْ أَطَاعَ
اللَّهَ وَ إِنْ بَعُدَتْ لُحْمَتُهُ وَ إِنَّ عَدُوَّ مُحَمَّدٍ صلی الله
علیه و آله و سلّم مَنْ عَصَى اللَّهَ وَ إِنْ قَرُبَتْ قَرَابَتُه.
همانا
کسی به حضرت محمد صلی الله علیه و آله محبّت دارد و با ایشان دوست است که
خدای متعال را اطاعت كند هر چند نَسَبَش به آن حضرت نرسد، و دشمن ایشان كسى
است كه خدا را نافرمانى كند هر چند با آن حضرت، خويشاوندی نزديك داشته
باشد.
"وَ
اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعاً وَ لا تَفَرَّقُوا" وَ لَا
تَخْتَلِفُوا فَإِنِّي سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ
وَ آلِهِ يَقُولُ: «صَلَاحُ ذَاتِ الْبَيْنِ أَفْضَلُ مِنْ عَامَّةِ
الصَّلَاةِ وَ الصَّوْمِ وَ إِنَّ الْبِغْضَةَ حَالِقَةُ الدِّينِ وَ
فَسَادُ ذَاتِ الْبَيْنِ».
همگى
به ريسمان خدا چنگ زنيد و متفرّق نشويد و اختلاف نكنيد. همانا خودم از
زبان مبارک حضرت رسول صلی الله علیه و آله شنیدم که می‌فرمودند: آشتی و
مصالحه میان دو تن یا دو قوم، افضل است از یک سال نماز و روزه به جا آوردن و
همانا کینه و دشمنی ورزیدن مایه نابودی دین و فساد قوم است.
وَ لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ انْظُرُوا ذَوِي أَرْحَامِكُمْ فَصِلُوهُمْ يُهَوِّنِ اللَّهُ عَلَيْكُمُ الْحِسَاب.
و لا قوة الا باللَّه، مراقب خويشانتان باشيد، با آن‌ها پيوند و محبّت كنيد تا حساب قيامت بر شما آسان گردد.
وَ
اللَّهَ اللَّهَ فِي الْأَيْتَامِ فَلَا تُغَيِّرُوا أَفْوَاهَهُمْ وَ لَا
تُضَيِّعُوا مَنْ بِحَضْرَتِكُم فَإنّی سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلی
الله علیه و آله و سلّم يَقُولُ مَنْ عَالَ يَتِيماً حَتَّى يَسْتَغْنِي
َأَوْجَبَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ بِذَلِكَ الْجَنَّةَ كَمَا أَوْجَبَ
لآِكِلِ مَالِ الْيَتِيمِ النَّارَ.
خدا
را خدا را راجع به ایتام در نظر گیرید، مبادا غذاى آنان در اثر
بیسرپرستى تغيير نكند و غذاى پستتر نشود. و مراقب باشید که آن عده از
يتيمان كه نزد شما هستند ضايع نشوند. از پيامبر صلى اللَّه عليه و آله
شنيدم كه میفرمود: «هر كس مخارج يتيمى را بر عهده بگيرد تا او مستغنى شود
خداوند در مقابل آن بهشت را بر او واجب میكند همان طور كه به خورنده مال
يتيم، آتش را واجب نموده است».
وَ
اللَّهَ اللَّهَ فِي جِيرَانِكُم ْ فَإِنَّه وصیّة نبیّکم صلی الله علیه و
آله و مَا زَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله و سلّم يُوصِي
بِهِمْ حَتَّى ظَنَنَّا أَنَّهُ سَيُوَرِّثُهُمْ.
خدا
را خدا را درباره همسايگانتان در نظر بگيريد. كه این سفارش پيامبرتان
است. آن حضرت چنان به رعایت حال همسایه سفارش می‌نمود که ما گمان می‌بردیم
همسایه از همسایه ارث خواهد برد.
وَ اللَّهَ اللَّهَ فِي الْقُرْآنِ، فلَا يَسْبِقُنَّكُم بِالْعَمَلِ بِهِ أحدٌ غَيْرُكُم.
خدا را! خدا را! درباره قرآن در نظر آورید، مبادا دیگران در فهم و عمل به آن بر شما سبقت گيرند.
وَ اللَّهَ اللَّهَ فِي الصَّلَاةِ، فَإِنَّهَا خَيْرُ الْعَمَلِ وَ هیَ عَمُودُ دِينِكُمْ.
خدا را! خدا را! درباره نماز در نظر آورید، زیرا که نماز بهترین عمل و عمود دینتان اسلام است.
وَ
اللَّهَ اللَّهَ فِي الزَّكَاةِ، فَإِنِّي سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ
صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ يَقُولُ: الزَّكَاةُ
قَنْطَرَةُ الْإِسْلَامِ فَمَنْ أَدَّاهَا جَازَ الْقَنْطَرَةَ وَ مَنْ
مَنَعَهَا احْتَبَسَ دُونَهَا، وَ هِيَ تُطْفِئُ غَضَبَ الرَّب.
خدا
را! خدا را! درباره زکات در نظر آورید، همانا من شنیدم از رسول خدا صلی
الله علیه و آله که میفرمود: زکات، پل اسلام است پس هر کس که آن را اداء
کند از آن پل عبور نموده و وارد بر اسلام شده است و هر کس که در پرداخت
زکات خودداری کند در پیش از پل، محبوس و زندانی می‌شود و وارد بر اسلام
نمی‌شود. همانا زکات، غضب پروردگار را خاموش می‌سازد.
وَ اللَّهَ اللَّهَ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ، فَإِنَّ صِيَامَهُ جُنَّةٌ حَصِینَةٌ مِنَ النَّارِ.
خدا را! خدا را! درباره ماه مبارک رمضان در نظر آورید، که روزه آن سپری نگهدارنده است که جسم و جان شما از آتش جهنّم، محفوظ می‌دارد.
وَ اللَّهَ اللَّهَ فِي فُقَرَاءِ المسلمین وَ الْمَسَاكِينِ، فَأشرِکوهُمْ فِي مَعايشِكُمْ.
خدا را! خدا را! درباره فقراء و مساکین مسلمین در نظر آورید، پس آن‌ها را در معایشتان شریک کنید.
وَ
اللَّهَ اللَّهَ فِي حج بَيْتِ رَبِّكُمْ، فَلَا يَخْلُوَنّ مِنْكُمْ مَا
بَقِيتُمْ؛ فَإِنَّهُ إِنْ تُرِكَ لَمْ تُنَاظَرُوا، إنّ أَدْنى مَا
يَرْجِعُ بِهِ مَنْ أتاهُ أَنْ يُغْفَرَ لَهُ مَا سَلَفَ مِن ذَنبِه.
خدا
را! خدا را! درباره حج خانه پروردگارتان در نظر آورید، و مواظب باشید که
تا زنده هستيد از شما خالى نماند، كه اگر خانه خدا، ترك شود و خالی بماند
دشمنانتان لحظه‌ای به شما مهلت نداده شما را نابود خواهند کرد. همانا
کمترين چيزى كه قاصد بيت اللَّه با آن بر مىگردد آن است كه گناهان گذشته
او آمرزيده می‌شود.
وَ
اللَّهَ اللَّهَ فِي الْجِهَادِ بِأَمْوَالِكُمْ وَ أَنْفُسِكُمْ وَ
ألسنَتِکُم فی سبیلِ الله، فَإِنَّمَا يُجَاهِدُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ
رَجُلَانِ: إِمَامُ هُدًى، وَ مُطِيعٌ لَهُ مُقْتَدٍ بِهُدَاهُ.
خدا
را! خدا را در نظر بگيريد درباره جهاد در راه او به اموال و جان‌ها و
زبان‌هايتان. مراقب باشید که فقط دو گروه هستند که در راه خدا، جهاد
می‌كنند: امام هدایت‌گر، و مطيع او كه به هدايت او اقتداء میكند.
وَ
اللَّهَ اللَّهَ فِي ذُرِّيَّةِ نَبِيِّكُمْ، فَلَا يُظْلَمُنَّ
بِحَضْرَتِكُمْ وَ بَيْنَ ظَهْرَانِیِّكُمْ وَ أَنْتُمْ تَقْدِرُونَ
عَلَى الدَّفْعِ عَنْهُمْ.
خدا
را خدا را در نظر بگيريد درباره فرزندان پيامبرتان. مراقب باشید و از خدا
بترسید از اینکه در بين شما مورد ظلم قرار گيرند در حالى شما كه قدرت بر
دفاع از آنان داشته باشيد.
وَ
اللَّهَ اللَّهَ فِي أَصْحَابِ نَبِيِّكُمُ الَّذِينَ لَمْ يُحْدِثُوا
بعدهُ حَدَثاً وَ لَمْ يُؤْوُوا مُحْدِثاً، فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى
اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ و سلّم أَوْصَى بِهِمْ وَ لَعَنَ الْمُحْدِثَ
مِنْهُمْ وَ مِنْ غَيْرِهِمْ وَ الْمُؤْوِيَ لِلْمُحْدِث.
خدا
را! خدا را! درباره اصحاب پيامبرتان، آن‌ها كه بدعتى نگذاردند و
بدعت‌گذارى را پناه ندادند، همانا پيغمبر صلی الله علیه و آله درباره
اصحابش سفارش كرد و بدعت‌گذار را چه از اصحابش، چه از ديگران لعنت نمود و
همچنين هر کسی كه بدعت‌گذاران را پناه دهند.
و
اللَّهَ اللَّهَ فِي النِّسَاءِکم، وَ فِيمَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ؛
فَإِنَّ آخِرَ مَا تَكَلَّمَ بِهِ نَبِيُّكُمْ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ
آلِهِ وَ سَلَّمَ أَنْ قَالَ: "أُوصِيكُمْ بِالضَّعِيفَيْنِ: النِّسَاءِ،
وَ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ."
خدا
را! خدا را! درباره زنان و هر کسی که مثل فرزند، تحت سلطه و مدیریّت شماست
كه آخرين سخن پيغمبر شما اين بود: شما را درباره دو گروه ناتوان، توصيه
میكنم: زنان و آنانی که تحت سلطه شمایند.
الصَّلَاةَ
الصَّلَاةَ الصَّلَاةَ لَا تَخَافُوا فِي اللَّهِ لَوْمَةَ لَائِمٍ
يَكْفِكُمُ اللَّهُ مَنْ آذَاكُمْ وَ بَغَى عَلَيْكُمْ.
نماز،
نماز، نماز، در راه خدا از ملامت هيچ كس نهراسيد، زیرا خدای متعال هر كس
که شما را بیازارد يا به تجاوز و ستم نمودن با شما برخيزد سرکوب خواهد کرد.
قُولُوا
لِلنَّاسِ حُسْناً كَمَا أَمَرَكُمُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَا
تَتْرُكُوا الْأَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْيَ عَنِ الْمُنْكَرِ
فَيُوَلِّيَ اللَّهُ أَمْرَكُمْ شِرَارَكُمْ ثُمَّ تَدْعُونَ فَلَا
يُسْتَجَابُ لَكُمْ عَلَيْهِمْ.
با
مردم طبق دستور خدا با زبان خوش، سخن گوئيد، امر بمعروف و نهى از منكر را
ترك نكنيد كه بدترين افرادتان بر شما مسلّط خواهند شد، در آن وقت هر چه دعا
كنيد كه از شرشان نجات يابيد مستجاب نشود.
وَ
عَلَيْكُمْ يَا بَنِيَّ بِالتَّوَاصُلِ وَ التَّبَاذُلِ وَ التَّبَارِّ وَ
إِيَّاكُمْ وَ التَّقَاطُعَ وَ التَّدَابُرَ وَ التَّفَرُّق. "وَ
تَعاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَ التَّقْوى وَ لا تَعاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ
وَ الْعُدْوانِ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقابِ"
بر
شما باد ای پسر عزیزم به پيوند با يكديگر، بذل و بخشش و پيش‌دستى در احسان
و محبّت با یکدیگر. و بر حذر باشید از جدائى، پشت به هم كردن و اختلاف؛ در
كارهاى خير و تقوا همكارى كنيد، و هرگز یکدیگر را در گناه و تجاوز، یاری
نكنيد، از خدا بترسيد كه عقوبتش دشوار است.
قالَ
علیٌ علیه السلام: لِيَتَأَسَّ صَغِيرُكُمْ بِكَبِيرِكُمْ وَ لْيَرْأَفْ
كَبِيرُكُمْ بِصَغِيرِكُمْ وَ لَا تَكُونُوا كَجُفَاةِ الْجَاهِلِيَّةِ
لَا فِي الدِّينِ يَتَفَقَّهُونَ وَ لَا عَنِ اللَّهِ يَعْقِلُونَ كَقَيْضِ
بَيْضٍ فِي أَدَاحٍ يَكُونُ كَسْرُهَا وِزْراً وَ يُخْرِجُ حِضَانُهَا
شَرّاً.
امیر مؤمنان علی
علیه السلام فرمودند: كوچكتران شما بايد به بزرگتران اقتدا كنند، و
بزرگترهاى شما بايد به كوچكترها مهربان باشند. همچون ستمكاران دوره جاهليّت
نباشيد كه نه دنبال فهم دين بودند، و نه براى شناخت خداوند، تعقّل
مىكردند، مَثَل مردم جاهليت چون تخمى است كه در محل تخم گذارى شتر مرغان
پيدا شود، شكستنش گناه است، و وانهادنش از آن جهت که ممکن است تخم مار سياه
باشد و باعث بيرون آمدن جوجه زيان‌رسان، شر باشد.
أَلَا
وَيْحَ لِلْفِرَاخِ فِرَاخِ آلِ مُحَمَّدٍ مِنْ خَلِيفَةٍ
يُسْتَخْلَفُ [جَبَّارٍ] عِتْرِيفٍ مُتْرَفٍ يَقْتُلُ خَلَفِي وَ خَلَفَ
الْخَلَفِ بَعْدِي.
ای وای
بر ضعفاء و فرزندان آل محمّد صلی الله علیه و آله از شرّ خليفهاى كه به
خلافت می‌رسد. که او جبّار و پلید و بدکار و خوش گذران است. او جانشين مرا
و جانشين جانشين بعد از مرا میكشد.
أَمَا
وَ اللَّهِ لَقَدْ عُلِّمْتُ تَبْلِيغَ الرِّسَالاتِ وَ تَنْجِيزَ
الْعِدَاتِ وَ تَمَامَ الْكَلِمَاتِ وَ فُتِّحَتْ لِيَ الْأَسْبَابُ وَ
عُلِّمْتُ الْأَنْسَابَ وَ أُجْرِيَ لِيَ السَّحَابُ وَ نَظَرْتُ فِي
الْمَلَكُوتِ فَلَمْ يَعْزُبْ عَنِّي شَيْءٌ فَاتَ وَ لَمْ يَفُتْنِي مَا
سَبَقَنِي وَ لَمْ يَشْرَكْنِي أَحَدٌ فِيمَا أَشْهَدَنِي رَبِّي يَوْمَ
يَقُومُ الْأَشْهادُ.
بدانيد
و شاهد باشید به خدا قسم كه رساندن رسالتها و انجام وعدهها و كامل
بودن كلمات را دانسته و اسباب برايم گشوده شد و انساب را دانستم و ابر
برايم جارى گشت و در ملكوت نظر كردم و چيزى بر من پوشيده نماند كه از نظرم
مخفى بماند و آنچه پيش از من بوده از نظرم مخفى نماند، و هيچ كس در آنچه
پروردگارم در روزى كه شاهدان بپا میخيزند درباره آن از من گواهى گرفته
شريك من نيست.
وَ
بِي يُتِمُّ اللَّهُ مَوْعِدَهُ وَ يُكْمِلُ كَلِمَاتِهِ وَ أَنَا
النِّعْمَةُ الَّتِي أَنْعَمَهَا اللَّهُ عَلَى خَلْقِهِ وَ أَنَا
الْإِسْلَامُ الَّذِي ارْتَضَاهُ لِنَفْسِهِ كُلُّ ذَلِكَ مَنٌّ مَنَّ
اللَّهُ بِهِ عَلَيَّ وَ أَذَلَّ بِهِ مَنْكِبِي.
خداوند
به وسيله من وعده خود را تمام میكند و كلماتش را به كمال می‌رساند. من
نعمتى هستم كه خداوند تعالى بر خلقش ارزانى داشته، و من همان اسلامى هستم
كه براى خود پسنديده است. همه اينها منّتى است كه خداوند بر من نهاده و
شانهام را با آن خم كرده است.
وَ
كَانَ فِي آخِرِ وَصِيَّتِهِ: يَا بَنِيَّ، عَاشِرُوا النَّاسَ عِشْرَةً
إِنْ غِبْتُمْ حَنُّوا إِلَيْكُمْ، وَ إِنْ فُقِدْتُمْ بَكَوْا عَلَيْكُمْ.
حضرت
در آخر وصیّتشان فرمودند: ای فرزند عزیزم! جوری با مردم زندگی کن که هرگاه
در میانشان نبودی و غائب گشتی مشتاق دیدارت گردند و هرگاه تو را از دست
دادند در فقدانت گریه کنند.
يَا
بَنِيَّ، إِنَ الْقُلُوبَ جُنُودٌ مُجَنَّدَةٌ، تَتَلَاحَظُ
بِالْمَوَدَّةِ، وَ تَتَنَاجَى بِهَا، وَ كَذَلِكَ هِيَ فِي الْبُغْضِ،
فَإِذَا أَحْبَبْتُمُ الرَّجُلَ مِنْ غَيْرِ خَيْرٍ سَبَقَ مِنْهُ
إِلَيْكُمْ فَارْجُوهُ، وَ إِذَا أَبْغَضْتُمُ الرَّجُلَ مِنْ غَيْرِ سُوءٍ
سَبَقَ مِنْهُ إِلَيْكُمْ فَاحْذَرُوهُ.
اى
پسرانم راستى كه دل‌ها چون لشكرهاى آمادهاند که به دوستى به هم چشم
دارند و بدان با هم راز گويند، و در دشمنى هم، چنين باشند، چون مردى را بى
اينكه از او نيكى ببینید دوست داريد بدو اميد بنديد، و چون مردى بى اينكه
از او بدى ببینید دشمن داريد از او حذر كنيد.
ثُمَّ
قَالَ يَا بَنِي عَبْدِ الْمُطَّلِبِ لَا أُلْفِيَنَّكُمْ تَخُوضُونَ
دِمَاءَ الْمُسْلِمِينَ خَوْضاً تَقُولُونَ قُتِلَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ
قُتِلَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ أَلَا لَا تَقْتُلُنَّ بِي إِلَّا
قَاتِلِي انْظُرُوا إِذَا أَنَا مِتُّ مِنْ ضَرْبَتِهِ هَذِهِ فَاضْرِبُوهُ
ضَرْبَةً بِضَرْبَةٍ وَ لَا تُمَثِّلُوا بِالرَّجُلِ فَإِنِّي سَمِعْتُ
رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله يَقُولُ: إِيَّاكُمْ وَ الْمُثْلَةَ
وَ لَوْ بِالْكَلْبِ الْعَقُور.
اى
فرزندان عبد المطلّب! مبادا پس از من، دست به خون مسلمين فرو بريد و دست
به كشتار بزنيد و شعار دهید: امير مؤمنان را کشتند! امیر مؤمنان را کشتند،
بدانيد به جز، كشنده من، كسى ديگر نبايد كشته شود. درست بنگريد! اگر من از
ضربت او مُردم، او را تنها يك ضربه بزنيد، و دست و پا و ديگر اعضاء او را
مبُريد، من از رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم شنيدم كه فرمود:
«بپرهيزيد از بريدن اعضاى مُرده، هر چند سگ ديوانه باشد.»
حَفِظَكُمُ
اللَّهُ مِنْ أَهْلِ بَيْتٍ وَ حَفِظَ فِيكُمْ نَبِيَّكُمْ
أَسْتَوْدِعُكُمُ اللَّهَ وَ أَقْرَأُ عَلَيْكُمُ السَّلَامَ و رحمة الله و
برکاته.
خداوند شما اهل
بيت را حفظ كند، و رسالت و سنّت پيامبرتان را در ميان شما حفظ نمايد. شما
را به خدا میسپارم و با شما خداحافظى مىكنم.
ثُمَّ
لَمْ يَزَلْ يَقُولُ «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ» حَتَّى قُبِضَ
عَلَيْهِ السَّلَامُ فِي أَوَّلِ لَيْلَةٍ مِنَ الْعَشْرِ الْأَوَاخِرِ
مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ لَيْلَةَ إِحْدَى وَ عِشْرِينَ، لَيْلَةَ
الْجُمُعَةِ، سَنَةَ أَرْبَعِينَ مِنَ الْهِجْرَة.
سپس
امير المؤمنين عليه السّلام همچنان «لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ» میفرمود تا
از دنيا رفت. و اين در اوّلين شب از دهه آخر ماه رمضان يعنى شب بيست و
يكم، شب جمعه از سال چهلم هجرت بود.
کافی، ج 7، ص 51
نهج البلاغه، نامه 47
شرح ابن ابی الحدید، ج 6، ص 120
تحف العقول، ص 197
تاریخ طبری، ج 6، ص 85
بحار الانوار، ج 42، ص 248.
*فرهنگ نیوز
نظرات بینندگان
