به گزارش شیرازه، رشد و توسعه اقتصادی، نیازمند برخورداری از بازار‌های مالی گسترده و کارا است. بازار‌های مالی از دیدگاه اقتصادی به دو بخش بازار پول و بازار سرمایه تقسیم می‌شوند. بازار پول، بازار مبادله منابع کوتاه‌مدت و بازار سرمایه مختص منابع بلندمدت است. رشد و توسعه اقتصادی نیازمند ایجاد سرمایه‌گذاری‌های کلان است و چون این سرمایه‌گذاری‌ها هیچ‌گاه نمی‌توانند براساس بازار منابع کوتاه‌مدت (بازارپول) تامین مالی شوند، ایجاد یک بازار سرمایه قوی و کارآمد زیرساخت اساسی تامین مالی بلندمدت طرح‌های اساسی هر کشور را تشکیل می‌دهد. بازار سرمایه مکانیزمی را فراهم می‌آورد تا براساس آن امکان تجهیز پس‌انداز‌های اندک به سرمایه‌گذاری‌های کلان اقتصادی فراهم شود و این اقدام براساس تخصیص بهینه منابع امکان‌پذیر می‌شود. بورس از جمله مهم‌ترین نهادهای بازار سرمایه است که نقش مهمی در تجهیز منابع پس‌انداز در جهت سرمایه‌گذاری و تامین نیازهای مالی واحدهای تولیدی دارد. اما از نظر کارشناسان؛ نهاد بورس در ایران به دلیل ضعف ساختار تشکیلاتی ، نفوذ و دخالت مستقیم دولت، شفاف نبودن و کمبود اطلاعات مهم‌ترین عامل ناکارآمدی این نهاد و نوسانات بازار سرمایه است. از همین رو شیرازه در گفتگویی با مرتضی نوشاد، کارشناس اقتصاد به بررسی جایگاه این نهاد در اقتصاد ایران پرداخته است.

 نوشاد در گفتگو با شیرازه در مورد جایگاه بورس در اقتصاد ایران، می گوید: بازار بورس در سال 46 در ایران راه‌اندازی شد و سازمان بورس در سال 1384 بوجود آمد. به همین دلیل نهادی نوپا محسوب می‌شود که قدمت زیادی ندارد. بورس بعنوان یک نهاد اقتصادی با ایفای نقش در حوزه سرمایه‌گذاری، سرمایه‌های خرد را جمع کرده و با جهت دادن سرمایه‌ به سوی شرکت‌هایی که در عرصه اقتصادی فعالیت دارند بخشی از ساز و کار اقتصاد را رقم می‌زند.


جهت دادن به سرمایه‌های خرد و راکد
این کارشناس اقتصادی افزود:  برای هر فعالیت در عرصه اقتصادی به سرمایه نیاز است و  بورس، بازار سرمایه است. بورس می‌تواند از طریق تعریف ارتباط عرضه و تقاضا، بسیاری از سرمایه‌های راکد را وارد بازار سرمایه کرده و به فعالیت‌های اقتصادی شکل دهد. برای ورود شرکت‌ها به بازار بورس قواعدی تعریف شده است. مثلا شرکت‌ها باید سه سال متوالی سودده باشند تا بتوانند در بورس فعالیت کنند. به همین دلیل بعضی شرکت‌ها به دلیل نداشتن شرایط لازم در فرابورس فعالیت دارند. همچنین شرکت‌هایی که نمی‌توانند سهام خود را در بورس عرضه کنند در فرابورس ارائه می‌دهند. اما همه شرکت‌های فعال در بورس و فرا بورس به دنبال سرمایه برای فعالیت اقتصادی هستند.

بورس؛ تمرین مردم سالاری در اقتصاد
نوشاد با بیان جایگاه بورس در اقتصاد مقاومتی تصریح کرد: از نظر اسلام راکد ماندن سرمایه صحیح نیست زیرا هر فرد می‌تواند با وارد کردن دارایی‌های خود در سهام شرکت‌ها ضمن پس‌انداز به بهبود اقتصاد کمک کند. در کشور ما جایگاه و ساز و کار بورس به خوبی تعریف و مورد توجه قرار نگرفته است. مثلا هر ایرانی می‌تواند یک کد بورس انحصاری داشته باشد و از طریق آن در فعالیت‌های اقتصادی کشور شرکت کند. در حالی‌که این مسئله از جمله حقوق شهروندی هر ایرانی محسوب می‌شود ولی اطلاع‌رسانی و استفاده از کد بورس بسیار پایین است. با استفاده از این ظرفیت می‌توان گفت؛ بورس به نوعی تمرین مردم سالاری است زیرا هر فرد با خرید یک سهم می‌تواند در مدیریت شرکت‌ و اداره اقتصاد کشور فعالیت کرده و اثر گذار باشد. ضمن اینکه، اصل مشارکت همگانی اقتصاد مقاومتی به مردمی کردن اقتصاد اشاره دارد و بازار بورس از طریق مردم سالاری در اقتصاد می‌تواند نقش‌آفرینی ویژه‌ای در این زمینه داشته باشد.

دو مؤلفه مهم در بورس: اطلاعات و تجزیه و تحلیل اطلاعات
وی ادامه داد: متاسفانه اطلاعات عموم جامعه در مورد بورس به عنوان یک نهاد اقتصادی پایین است و تحلیلی از ساز و کار حاکم بر آن ندارند و به همین دلیل نسبت به این بازار میل و رغبت لازم وجود ندارد. در بازار بورس دو مسئله مهم است؛ اطلاعات-تجزیه و تحلیل اطلاعات؛ هر فرد فعال در بازار بورس باید به این دو مؤلفه توجه داشته باشد تا در سرمایه‌گذاری موفق شود. علاوه بر این سرمایه‌گذاری در بازار بورس نیازمند توجه به مؤلفه‌های دیگری از جمله؛ میزان سود پیش بینی شده، میزان سود عملیاتی، سابقه شرکت‌ها، اطلاعات عرضه شده و . . . است که باید همه این موارد را مدنظر داشت.

بورس و شفافیت اقتصادی
مرتضی نوشاد خاطر نشان کرد: همچنین بازار بورس دارای یک مزیت ویژه‌ و قابل توجهی است که می‌تواند به شفافیت اقتصاد کشور کمک کند. زیرا شرکت‌ها موظفند عملکرد شرکت‌های خود را اعلام کرده و با توجه به گزارش عملکرد شرکت‌ها، صاحبان سرمایه برای خرید سهام و سرمایه‌گذاری تصمیم‌گیری می‌کنند. سرمایه به امنیت نیاز دارد و در ساختار بورس با اطلاعاتی که ارائه می‌گردد تا حدود زیادی امنیت سرمایه تامین می‌شود. زیرا ثبات اقتصادی، رشد سرمایه تضمین می‌شود.

چرایی سقوط و صعود شاخص‌های بورس
این کارشناس اقتصادی افزود: به طور کلی بورس یک ساز و کار خوب برای بکارگیری سرمایه‌ است. برای افرادی که با بازار بورس و قواعد حاکم بر آن آشنا هستند سرمایه‌گذاری در این بازار بهتر از سپرده‌گذاری در بانک است. البته بازار بورس ایران نسبت به بورس سایر کشورها نوسانات بیشتری را تجربه می‌کند. سقوط و سعود شاخص‌های بورس دلایل مختلفی دارد که از آن جمله می‌توان به عدم ثبات قوانین، نامشخص بودن رویه اقتصاد، افزایش یا کاهش تعرفه واردات اشاره کرد. به طور مثال وقتی تعرفه واردات کاهش پیدا می‌کند فروش تولیدات داخل با مشکل مواجه خواهند شد و زمانی که تعرفه واردات افزایش یابد تمام شرکت‌هایی که مواد اولیه وارد می‌کنند با مشکل مواجه خواهند شد و هزینه تولید افزایش می‌یابد. البته بالا رفتن تعرفه واردات در بعضی مواقع می‌تواند تاثیرات مثبتی بر اقتصاد داشته باشد زیرا با گران‌تر شدن کالای جانشین که همان کالای خارجی است کالای داخلی تقویت خواهد شد.

خرید و فروش "آینده" در بورس
مرتضی نوشاد متذکر شد: در واقع در بازاربورس "آینده" خرید و فروش می‌شود و هر مسئله‌ای که در آینده تاثیر‌گذار باشد این بازار را تحت تاثیر قرار می‌دهد. مثلا نرخ ارز از جمله مواردی است که بر بازار بورس تاثیر دارد. بازار بورس مربوط به سرمایه داخلی است که بخشی از آن متاثر از نرخ جهانی دلار است. با بالا و پایین شدن نرخ ارز، بورس کارآیی خود در اقتصاد را از دست می‌دهد و ممکن است نقدینگی از بورس خارج شده و در بازارهای رقیب از جمله بازار مسکن و طلا و ...سرمایه‌گذاری شود. بنابراین تا زمانی که اصلاح نظام بانکی صورت نگیرد بورس نمی‌تواند نقش آفرینی لازم را در اقتصاد داشته باشد.

جایگاه تعاونی در نظام اقتصادی اسلام
نوشاد در پایان یادآور شد:  در اسلام یک نظام اقتصادی به اسم تعاونی تعریف شده  که شباهت کمی به بورس دارد. زیرا تعاونی به عنوان یک ساز و کار می‌تواند با جمع‌آوری سرمایه‌های خرد انسانی، مالی و اجتماعی در راستای رشد اقتصادی فعالیت کند. سیستم اقتصادی ایران فشل است و به همین دلیل اقتصاد تعاونی حاکم بر کشور ضعیف عمل می‌کند اگر چه عملکرد شرکت‌های تعاونی با تعاونی مورد نظر اسلام تفاوت زیادی دارد. اما اگر شرکت‌های تعاونی تقویت شود می‌تواند نقش قابل توجهی در پیشرفت اقتصادی کشور ایفا کند و به سیستم به اقتصادی اسلام نزدیک است.