به گزارش شیرازه، با برنامه های غذایی سالم مطابق "دستورات اسلامی" و توصیه های "طب سنتی ایرانی" در این "ماه خدا"، طبق حدیث "صوموا تصحوا"، علاوه بر کسب فضائل معنوی، بیماری ها نیز، در پایان ماه مبارک رمضان، از جسم و روح شما، روزه داران گرامی، رخت بربندد.

مهمترین نکته، همان خوردن سحری است. سحری خوردن را فدای دیر خوابیدن تان، نکنید. زیرا سحری خوردن، برکت است و غذای آن مبارک.

شام، جای سحری را نمی گیرد. سحری را حتما میل کنید، اگرچه چند لقمه باشد. نخوردن سحری باعث تحلیل قوا در طول روز، می شود. نخوردن سحری، ممكن است اثرات مفید روزه را از بین ببرد، چون باعث تامین نشدن نیازهای تغذیه‌ ای ضروری روزه ‌دار می ‌شود و در نتیجه بدن به "سوخت ناقص" چربی ‌ها متوسل می ‌شود و سوخت ناقص چربی ‌ها در بدن، "تركیبات كتونی" را به وجود می آورد كه تنها یکی از عوارض آن، "بوی بد" دهان روزه ‌دار است. عوارض دیگر مصرف نكردن سحری شامل: سردردها، دردهای عضلانی، بی حالی مفرط ناشی از افت قند خون، كاهش یادگیری، بی حوصلگی و خستگی است. بنابراین حتما به روزه داران توصیه می‌ شود که برای خوردن سحری، بیدار شوند. بویژه، "روزه‌اولی ها"، مطلقا، نباید بدون صرف سحری، روزه بگیرند.

نیم ساعت قبل از غذا، شربت های همچون شربت عسل، شربت گلاب و خاکشیر، شربت سکنجبین، حتما میل شود. تا به اجبار و برای رفع تشنگی، در کنار وعده غذایی سحر، مجبور به نوشیدن آب، نشوید. نوشیدن کمی عرق کاسنی به تنهایی یا همراه با یک قاشق چای‌خوری تخم خرفه، نیم ساعت قبل از وعده سحری هم برای کاهش تشنگی در طول روز به شما کمک می‌کند. همچنین ترکیب شربت "آب، خاکشیر، تخم شربتی با گلاب"، معجزه میکند. زیرا، خاکشیر و مانند آن، آب را در خودشان جمع می‌کنند و در مسیر دستگاه گوارش، حالت "ژله‌ای" به خود می‌گیرند. و در طول روز، به‌تدریج، آب خود را آزاد می‌کنند و نمی‌گذارند که بدنتان بیش از اندازه کم‌آب بشود. گلاب، نیز خاصیت سم زدایی و ضدا سوداء دارد.

در سحری، باید وعده غذای سنگین، پرانرژی و "دیر هضم" میل شود، مثل: برنج و خورشت قیمه و سبزی، تخم مرغ آب پز، کوبیده آبگوشت، تمامی خورشتها با گوشت گوسفندی، حلیم با گوشت و تقریبا همان غذاهایی که در وعده ناهار، معمولا میخوردید. چرا که غذاهای "چرب طبیعی" که از روغن های صنعتی "مایع و جامد"، ترکیب نشده اند، و به علت صرف زمانی طولانی برای هضم آنها در معده، از احساس گرسنگی مضاعف در طول روز، جلوگیری میشود.

به همراه غذا در سحر، می توانید، ماست (در صورتیکه غذا در وعده سحر، غذای گوشتی و سالاد، نباشد)، ترشیجات طبیعی مثل آب لیمو (در صورتیکه غذا، برنج نباشد)، سبزی خوردن تازه، و زیتون، میل نمایید. و نیز اگر قرار است سالاد به همراه وعده سحر، میل شود، حتما سالادی از ترکیب (خیار، گوجه، کاهو، هویج به همراه جوانه گندم و روغن زیتون) در کنار وعده سحر، باشد.

البته کسانی که مبتلا به دیابت هستند، می توانند با مشورت پزشک حاذق و متعهد، شیرینی های مثل عسل یا توت خشک را در سحر، میل کنند؛ در مورد عسل مانند مربا با عسل، کمپوت با عسل، شربت و حلوا با عسل و حتی فسنجان با عسل. در مورد توت مانند توت، شیره توت، حلوای توت و مربای توت.

خوردن "آب همراه غذا و نیز بلافاصله بعد از غذا و میوه" مضر و باعث سوءهاضمه و فساد غذا و تولید مواد سمی، است. از امام رضا نقل شده است که فرمودند:

مَن أرادَ أن لا تُؤذِیهُ مَعِدَتُهُ فَلا یشرَب عَلى طَعامِهِ ماءً حَتّى یفرُغَ مِنهُ ، ومَن فَعَلَ ذلِكَ رَطِبَ بَدَنُهُ ، وضَعُفَت مَعِدَتُهُ ، ولَم تَأخُذِ العُروقُ قُوَّةَ الطَّعامِ ؛ لِأنـَّهُ یصیرُ فِی المَعِدَةِ فِجّا إذا صُبَّ الماءُ عَلَى الطَّعامِ أوَّلاً فَأَوَّلاً. (دانشنامه احادیث پزشكی : 1 / 426)

هر كس مى خواهد معده اش او را آزار ندهد ، میان غذا خوردن ، آب ننوشد تا آن را به پایان برساند ؛ زیرا كه هر كس چنین كند ، رطوبت در بدنش مى نشیند و معده اش ضعیف مى شود و رگ ها نمى توانند نیروى موجود در غذا را بگیرند ؛ چه ، اگر پى درپى آب به معده ریخته شود ، معده ، فراخ مى گردد .

و از دیدگاه طب سنتی و پزشکی جدید، نیز مصرف آب به مقدار زیاد در وعده سحری و مخصوصاً بین غذا، توصیه نمی‌شود، چون موجب رقیق شدن شیره معده و آنزیم‌های گوارشی شده و روند هضم غذا مختل می شود. همچنین "آب یخ" در هنگام ناشتا، باعث ضعف معده شده و از طرفی حرارات و گرمی معده را از بین می برد. بنابراین، نیم ساعت قبل از وعده سحر، بهترین زمان نوشیدن آب، می باشد.

چای، قهوه و کاکائو هم به دلیل خاصیت ادرارآوری، خود می توانند با کاهش مایعات بدن، تشنگی را تشدید کنند. پس از نوشیدن چای بلافاصله بعد از اتمام سحری اجتناب کنید، زیرا باعث افزایش دفع ادرار و از دست رفتن "نمک‌های معدنی" مورد نیاز بدن در طول روز و "کاهش جذب آهن" غذا، می‌شود .بهتر است از میوه های آبدر مثل هلو، شربت آبلیمو عسل، بیشتر بهره ببرید تا خوردن چای.

در وعده سحر، غذاهایی مثل ماهی با ادویه تند و گرم همچون زنجبیل، سیرداغ و پیاز، نخورید تا دچار عطش و تشنگی در طول روز، نشوید. علاوه بر آن، بوی دهانتان برای اطرافیان آزار دهنده می شود.

هرگز در هنگام سحری،  ماهی، نخورید و کلاً گوشت های با "مزاج سرد" را مصرف نکنید که عامل ضعف در طول روز، هستند. از اغذیه تند و شور، با نمک فراوان، مثل غذاهای کنسروی، نیز بپرهیزید. حتی افراد دارای معده ضعیف، بهتر است "کشک همراه آش" را در وعده سحری، نخورند.

در سحری از مصرف غذاهایی مثل: کوکو سبزی، کوکو سیب زمینی، کتلت، ماهی، کباب، کله پاچه و سیرابی، و همچنین غذاهایی که ادویه زیاد، دارند، خودداری شود، زیرا این غذاها موجب تشنگی در طول روز می‌شوند. و برای هضم، نیاز به جذب آب زیادی دارد، اگر آب مورد نیاز خود را از "ذخیره آب بدن" تامین کنند، موجب بروز تشنگی شدید در روزه‌داری می‌شود و فرد را کم‌طاقت و کم‌حوصله می‌کند . بنابراین، این تصور،که هنگام سحر، باید غذاهای "سرخ شده و پرچرب" خورد، که در طول روز احساس گرسنگی، نکنید، اشتباه است. البته میتوانید، همین غذاها را، به وعده شام، منتقل کنید.

بهتر است، به دلیل کم آبی بدن در ایام روزه داری، که لینت مزاج و دستگاه گوارش، کمتر شده و بیماری "یبوست"، شایع می شود، از خوردن چای پررنگ، غذاهای "خشک و قابض" مثل: عدسی، قهوه، سماق، موز و نان بدون سبوس در وعده سحری، بپرهیزند.

از همه مهمتر، از مصرف ماکارونی، سویا، سوسیس، کالباس، چیپس، پفک، فست فودها، نوشابه ها و نوشیدنی های صنعتی، آب میوه های بسته بندی و کنسروها، روغن های جامد و مایع نباتی، مرغ های ماشینی، غذاهای کنسروی با نمک فراوان و گوشت گاو و سرخ کردنی که مولد "خون غلیظ" و خلط سوداء، می باشد، در ماه مبارک رمضان، بویژه در وعده افطار و شام، حتما پرهیز کنید تا به یکی از اهداف این ماه، که همانا، سلامتی جسم، است، برسید.

خوردن ماست در کنار هرگونه غذای دارای گوشت قرمز یا سفید، نیز ممنوع است. چرا که ماست،گوشت را فاسد و روده ها را ضعیف می کند. همانگونه که میوه، شیر را فاسد و معده را ضعیف می کند.

عمده در وعده سحر، چنین است که: در فاصله مناسب و حدود "یک و نیم ساعت" قبل از آغاز اذان صبح، بیدار شوید. ابتدا دهان را شستشو داده و مسواک، فراموش نشود. بعد مقداری نمک طبیعی دریا را مزه مزه کرده و در سرتاسر فضای دهان بچرخانید. بعد، ضمن حمد و ثنای الهی و گفتن "بسم الله"، سوره "قدر" را تلاوت کنید، که هر شخصی، قبل از سحر و افطار، سوره انا انزلناه، را قرائت کند، ثواب شهید را دارد. نیم ساعت قبل از سحر، آب و شربت های مخصوص سحر، را که معرفی کردیم، میل بفرمائید. آنگاه سحری، را طبق آداب و رعایت و پرهیز از غذاهای ممنوعه و ناسازگار، تناول بفرمائید.

عادت بسیار اشتباهی که باعث می گردد تمام زحمات کدبانوی خانه از بین برود و متاسفانه در بین ما فراگیر است و روزه داران گرامی را هنگام برخواستن از خواب در صبح روز بعد با ناراحتی های گوارشی مواجه می کند، خوابیدن با "شکم پر" بعد از خوردن سحری می باشد. بنابراین، با معده پر از غذا، نخوابید که عوارض زیادی دارد. و باعث فشار به دهانه معده و عدم قرار گیری غذا در انتهای معده برای هضم کامل می شود و لذا عواقبی مثل ریفلاکس، نفخ معده و سوءهاضمه را به دنبال خواهد داشت. پس حداقل، باید "دو ساعت" بین سحری و خوابیدن، فاصله شود تا غذا از معده عبور کند. زیرا مطابق مبانی طب سنتی ایرانی، در هنگام خواب، فعالیت معده، تقریبا متوقف، میشود. بنابراین همانطور که احادیث نیز تاکید دارند. ترجیحا از سحر تا طلوع آفتاب (بین الطلوعین)، نباید خوابید. همچنین، اگر میتوانید از فعالیت بدنی شدید، مثل شنا، دویدن و ... بلافاصله پس از صرف سحری یا شام بپرهیزید.

اگر در ماه رمضان غذاهای ادویه‌دار گرم و خشک، خوراک‌های چرب و سرخ‌کردنی بخورید، شک نکنید که طی روز تشنگی امان‌تان را می‌برد. پس علاوه بر آنچه که در توصیه های وعده سحر، ذکر کردیم، در طول ساعات روزه‌داری هم می‌توانید عطش خود را با بوییدن سیب گلاب، خیار یا لیمو،  شست‌وشوی سر و گردن و سینه با آب ولرم و تنفس هوا و نسیم خنک که حرارت زاید قلب را کم می‌کند، کاهش دهید. همچنین بعد از خوردن سحری و در طول روز، بهتر است هنگام مسواک زدن برای کاهش تشنگی و خشکی دهان، از حجم کمتری خمیر دندان استفاده کنید.

افرادی که دارای مشاغل سخت هستند مانند کشاورزان، کارگران ساختمانی، و کسانی که در معرض شدید نور آفتاب، قرار می گیرند، نکاتی را باید در روزه گرفتن رعایت کنند. این افراد باید نوشیدنی های ضد صفرا مانند: شربت خاکشیبر، لیمو، انگور، آب انار،  و ... مصرف نمایند تا عطش کمتری احساس کنند و از خوردن غذاهایی صفراآور مانند غذاهای تند و پرادویه، و فلفلی، اجتناب کنند و از انواع غذاهای مرطوب مانند سوپ و خورشت های آبدار، استفاده کنند. و در فاصله بین افطار تا سحر، از انواع میوه های آبدار مثل: هندوانه، طالبی، خربزه، زردآلو، گیلاس، هلو، سیب، گلابی، انار شیرین استفاده بیشتری کنند.

در طی روز و روزه داری به علت گرسنگی، "حرارت بدن"، بالا می رود (به علت خالی بودن شکم، حرارت به خارج بدن،کشیده می شود) و این حرارت در ذوب چربیها، بسیار مفید و دوای درد چاقهاست! البته این گرما، برای روماتیسمی ها نیز مفید است. اما برای لاغرها، شرایط متفاوت است. لاغرها باید مراقب باشند، چرا که بدن ایشان گرم می شود و در نتیجه شاید لاغرتر شوند؛ برای جلوگیری از این روند باید از هر چیز که آنها را گرمتر می کند دوری کنند. ازجمله، در معرض آفتاب شدید قرار نگیرند، غذای پر ادویه نخورند، برای مهزولین (لاغران) حتی دوش سرد و گرم هم ممنوع است ولی دوش ملایم و ولرم، خوب است. غذاها باید آبدار، رطوبی و ملایم باشند. میوه های مصرفی هم در ماه مبارک رمضان نباید خشک باشد مثل برگه هلو بلکه میوه و سبزی تازه استفاده کنند. همچنین بخورهای سرد برای لاغراندام ها، بسیار خوب و مناسب است. خوردن سحری برای افراد لاغر اجباری است! چون گرسنگی زیاد، باعث گرمی بیشتر می شود و این گرما معده را مجبور می کند که رطوبات و اخلاط مفید بدن را پخش کرده و موجب بروز عوارض و بیماری در بدن شود!

در صورت امکان از "یک ساعت خواب قیلوله"، در طول روزه داری، غافل نشوید. این خواب ،کمک زیادی به کم کردن گرسنگی و ضعف روزه دار می کند. و و ازدیدگاه طب سنتی ایرانی، باعث برگشت رطوبت به بدن و تقویت حرارت غریزی، می‌شود. همچنین خواب عصر و بعد از نماز ظهر نیز، منجر به تقویت قوای جسمانی روزه دار، میشود. مطالعات جدید، نیز نشان می دهند که خواب قیلوله باعث کاهش فشارخون، کم کردن استرس، تقویت ذهن و بهبود عملکرد شناختی مغز و حافظه شده و مرگ و میر ناشی از بیماری های عروق کرونر را کاهش می دهد.

عمده در فاصله بین سحر تا افطار: نخوابیدن بعد از سحری، و رعایت حداقل "دوساعت" فاصله بین سحری و خواب، می باشد. با توجه به اینکه برکت، در سحرگاهان و صبحگاه، است، توصیه میشود استراحت و خواب روزانه را به بعد از نماز ظهر و عصر، منتقل کنید. در فاصله بین سحری و طلوع آفتاب، تلاوت قرآن و خواندن ادعیه ماه مبارک رمضان و ادعیه چون دعای عهد و ...، فراموش نشود. آنگاه، کار و تلاش و انجام امور روزمره، را آغاز کنید.

در فاصله بین سحری تا افطار و در طول روز، مواردی چون: مسواک، استعمال بوی خوش (اما بوئیدن گل، مکروه است)، خواب قیلوله و نیم روز، بسیار سفارش شده است.

طبق احادیث و روایات اسلامی، بعد از چند دقیقه از شنیدن و اتمام اذان مغرب و قبل از شروع افطار، ابتدا دعا کنید که دعای روزه دار هنگام اذان و قبل از افطار، مستجاب است، آنگاه، در دقایقی کوتاه، این ادعیه، قبل از افطار، خوانده شود: بِاسمِ اللّهِ، اللّهُمَّ لَكَ صُمنا و عَلى رِزقِكَ أفطَرنا، فَتَقَبَّل مِنّا إنَّكَ أنتَ السَّمیعُ العَلیمُ. (بحار الأنوار: 40/ 339/ 24)، اللّهُمَّ لَكَ صُمتُ و عَلى رِزقِكَ أفطَرتُ و عَلَیكَ تَوَكَّلتُ. (بحار الأنوار: 98/ 15/ 2)، بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحیم  یا واسِعَ المَغفِرَةِ اغفِر لی. (بحار الأنوار: 98/ 14/ 2)

آنگاه سوره قدر، إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیلَةِ الْقَدْرِ ... را تلاوت کرده که ثواب شهید را خواهید داشت. (الإقبال: 1/ 240). بعد از خواند ادعیه، افطار را با آب ولرم و شیرین های طبیعی مثل خرما، عسل و ...، آغاز کنید که آغاز افطار با خرما، ثواب نماز را چهارصد برابر می کند. (بحار الأنوار: 98/ 12/ 2)

آب ولرم (آب جوشیده شده و مقداری از آن، گذشته شده باشد)، اولین گزینه افطار برای روزه دار به همراه شیرین های طبیعی مثل عسل و خرما، می باشد. در حدیثی از امام صادق نقل شده است:

هرگاه روزه دار با "آب ولرم" افطار كند، كبدش را تمیز مى كند، آلودگى ها را از دلش مى شوید و چشم و سیاهى آن را نیرو مى بخشد.

استفاده از خرما به تعداد سه، پنج و هفت عدد در احادیث، ثواب نماز را چهارصد برابر، می کند و نشانگر مهربانی و حکمت خدای متعال در حفظ سلامتی جسمی روزه داران و مهمانان حریم الهی، دارد. حتی به انگیزه ثواب فراوان نیز شده باشد، جسم شان، سالم تر، شود. از پیامبر اسلام، نقل شده است که فرمود:

از پیامبر خدا صلى الله علیه و آله نقل شده است که: هر كس با خرماى حلال افطار كند، به پاداش نمازش به اندازه چهارصد برابر، افزوده مى شود.

معده، در اثر گرسنگی و تشنگی بدن، دچار افزایش حرارت شده و حرارت آن، موجب هجوم مواد رطوبی و فضولات سایر اندامها به معده، میگردد. از اینرو، توصیه شده است ابتدا و هنگام افطار، حتما آب گرم، میل شود. تا این فضولات را شسته و از بدن دفع و خارج، کند. درغیراینصورت، با توجه به تجمع فضولات از سایر اندام ها در معده، اگر بلافاصله، غذای افطار میل شود، غذا با آن سموم و فضولات ترکیب شده و به سایر اندام ها بازگشت داده میشود و زمینه ساز و تشدید کننده سایر بیماری ها است. پس حتما با آب گرم و خرما یا عسل افطار را آغاز کنید و تا نیم ساعت چیزی میل نفرمائید تا بدن به پاکسازی معده توسط روزه اقدام کند.

اگر در لیوان آب، سه قاشق گلاب ناب محمدی هم به آن اضافه شود به علت خاصیت ضد "سودای" گلاب بر خاصیت "دارویی" افطار، نیز میافزاید. و دستگاه گوارش را آماده برای دریافت مواد غذایی می کنند. ناگفته پیداست که گلاب، برای تقویت معده و همچنین تقویت روحیه و شادابی و رفع غم و از بین بردن "خلط" ناصالح در معده، بسیار مفید است.

و اما آنچه که معمول است، بلافاصله بعد از آغاز افطار، آب سرد و یخ، می نوشید، از نظر طب سنتی ایرانی، مذموم و مضر جسم، است. زیرا در واقع، وقتی که شما افطار را با آب سرد شروع می کنید مثل آن است که روی یک "ظرف چینی" داغ، آب سرد بریزید. مشابه همان بلایی که سر "ظرف چینی" می آید، بر سر معده شما نیز خواهد آمد. ظرف چینی، ترک میخورد. "معده خالی" نیز، توانایی نگهداری و جذب آب خیلی سرد را ندارد و بلافاصله آب را وارد روده می کند. همچنان که آب خیلی داغ، در هنگام افطار، نیز ممنوع است.

بنابراین بهترین گزینه در ابتدای افطار، "چند عدد خرما با یک لیوان آب گرم" است که ضمن افزایش سریع "قندخون" و رفع ضعف ناشی از آن، معده و دستگاه گوارش را نیز گرم کرده و همچنین با اصلاح وضعیت اشتها، موجب عدم ایجاد پرخوری و چاقی مجدد، می شود. در حدیثی از سیره پیامبر، چنین نقل شده است:

پیامبر خدا، خوشش مى آمد كه روزه اش را تا وقتى رطب بود، با رطب و اگر رطب نبود، با خرما افطار كند، و با همان به پایان برساند، با سه، یا پنج یا هفت دانه رطب و یا خرما.

علاوه بر خرما، که در احادیث، برای وعده افطاری، بسیار تاکید شده است، مویز، کشمش، انجیر و عسل و حلوا، مربای انجیر، مربای گیلاس به همراه کره حیوانی، نیز سایر شیرین های طبیعی هستند که در نگاه طب سنتی، جایگزین های خوبی، برای افطاری، هستند. "شیر ولرم" نیز در احادیث به عنوان افطار امام علی، توصیه شده است. از امام باقر نقل است که فرمودند:

از امام باقر، نقل شده است که: امام على علیه السلام دوست مى داشت كه با شیر، افطار كند.

برای شروع افطار، می توان از این خوراکی ها، استفاده کرد:

بعد از نیم ساعت، از نوشیدن آب ولرم و عسل یا خرما، افطار را با غذای سبک و زودهضم، آغاز کنید. از دیدگاه طب سنتی ایرانی، وعده غذایی افطار، باید از غذاهای "لطیف و سریع الهضم" (در اصلاح طب سنتی ایرانی، غذاهای لطیف، باعث تولید "خون صالح" میشوند و هضم و جذب سریع و راحتی، دارند) که در عین حال، پرانرژی نیز، باشد. از اینرو، غذاهای مثل: شله زرد، شیربرنج، حریره بادام، سوپ گندم، ارده با شیره انگور، پنیر و گردو، عسل و کره حیوانی، فرنی و تخم مرغ عسلی، کاندیدهای مناسبی برای افطار، می باشند.

اگر معده بلغمی دارید و مزاج معده شما، سرد است. روی شله زرد، فرنی، کمی دارچین، سیاه‌دانه و یا عسل، بریزید. و اگر معده شما، گرم مزاج است -که بعید است و امروزه، اکثریت به سردمزاجی معده، مبتلا هستند- "سوپ‌جو همراه با آلوبخارا" برای افطار گرم مزاجان، مناسب‌تر باشد البته به شرطی که در آن قارچ نریزند. برای گرم‌مزاجانی که دچار ریزش صفرا به معده هستند (مثلا احساس سوزش یا درد گزنده‌ای سر معده دارند، دهان‌شان خیلی بدبوست، تحریک‌پذیر و عصبی شده‌اند)، شربت سکنجبین ولرم در شروع کار بسیار مفید است تا معده را از صفرا، بشوید.

در ابتدای افطار، از مصرف "شیرینی های مصنوعی" مانند زولبیا و بامیه، خودداری کنید. همچنین "آش رشته" نیز که این روزها، معمول است، غذای مناسبی برای افطار، نیست. اگر هم از این غذا استفاده می کنید، به جای سیرداغ و نعناع داغ ، نعناع یا پونه خشک را پودر کرده و با کمی روغن زیتون مخلوط کرده و روی آش بریزید تا تشنگی و عطش حاصل از سیر و پیازداغ، بر شما غلبه نکند.

در افطار، لبنیات مثل دوغ و ماست، مصرف نشود. زیرا مزاج غذایی دوغ و ماست، سرد است و برای مغز مضر بوده و چه بسا احساس کسالت به انسان دست دهد.

همچنین از دیگر ممنوعات غذایی افطار، عبارتند از: آب و شربت های خنک به همراه غذای افطار، هندوانه و میوه های آب دار همراه با غذا، لبنیات در کنار سفر افطار، البته پنیر با گردو، شیر با خرما، اشکالی ندارد.

در وعده افطار و شام، سعی کنید مواد خوراکی پخته شده را همراه مواد غذایی خام مثل میوه جات (پرتقال، خربزه و ...) مصرف نکنید. زیرا از دیدگاه طب سنتی ایرانی، چون زمان هضم مواد پخته و خام با همدیگر، متفاوت است و مواد غذایی خام، سریعتر، هضم میشوند. اما به علت ترکیب شدن با مواد پخته، اجازه خروج از معده را پیدا نمیکنند. بنابراین باعث ایجاد فساد و سوء هاضمه میشود.

گاهی، با ‌میهمانی‌های رمضان و پهن شدن سفره رنگین افطار و غذاهای متنوع شام، تمام نقشه‌هایمان نقش بر آب می‌شود و بعد از ماه مبارك رمضان ما می‌مانیم و 3-4 كیلو اضافه‌وزن. پس اگر به خوردن شام، عادت دارید سعی کنید اولا، فاصله بین افطار و شام را زیاد کنید؛ ثانیا، فاصله بین شام و خواب هم حداقل "دو ساعت" باشد تا غذای شام در معده به آسانی هضم شده و دچار مشکلات گوارشی نشوید.

غذاهای مناسب شام در ماه مبارک رمضان، عبارتند از: آب گوشت، کله پاچه، برنج و فسنجون، شیر و خرما، از بهترین غذاهای کامل و مفید برای شام، هستند. همچنین، استفاده از انواع غذاهای دریایی مثل ماهی، برخلاف وعده سحر، در وعده غذایی شام، اشکالی ندارد.

برای پیشگیری از یبوست، داخل سوپ افطاری‌تان، آلو، بریزید. ماست یا دوغ در وعده شام، را با گل محمدی که ترکیبات ملینی دارد، طعم‌دار کنید.

امروز، حلیم، پای ثابت، غذای ما ایرانیان در ماه رمضان است. باید توجه کرد، حلیم در حجم کم و در ظرف شیشه ای و ظرف چینی و برای مصرف همان وعده، خریداری و نگهداری، شود. اما نگهداری حلیم، برای بیشتر از چند ساعت و در یخچال و فریزر، هضم آن برای دستگاه گوارش، سخت تر میشود. زیرا، مواد نشاسته‌ای آن غیرقابل هضم و به نشاسته مقاوم، تبدیل می‌شود. پس، حلیم را به مقدار کم بخرید و حتما بلافاصله پس از خرید آن را در ظروف چینی یا شیشه‌ای بریزید. با این کار احتمال ایجاد واکنش‌های شیمیایی بین غذا و ظرف کاهش می‌یابد. همچنین، در صورت استفاده از کله پاچه و سیرابی در وعده شام، بهتر است از مصلح آن، لیمو و دارچین، به مقدار لازم، در کنار آن، استفاده کنید.

در وعده سحر و شام، غذاهای ناسازگار را هم زمان، نخورید. زیرا، برخی مواد غذایی وقتی هم زمان با برخی غذاهای دیگر خورده شوند، بیشتر ضرر می رساند تا سود و منفعت. مثل: خوردن ماست همراه  با (گوشت، ماهی، پنیر، ترشی، باقلا)؛ خوردن تخم مرغ همراه با ماهی؛ خوردن شیر همراه با (ماهی، مرغ، ترشی، میوه و بویژه خربزه). همچنین مصرف: خربزه با عسل، انگور و کله پاچه، سرکه با حلیم، چای با هندوانه، با هم ممنوع است. خوردن همزمان این غذاها و تجمع آن در معده، ممنوع و موجب بیماری های گوناگون در دراز مدت، خواهد شد. به عنوان مثال، استفاده از "ماست در کنار وعده افطار و شام"، که امروزه نیز بسیار شایع است، باعث فساد غذاهای گوشتی شده و موجب تولید "سوداء" در بدن، میشود.

اکنون، بعد از استراحتی کوتاه و نماز، و تناول وعده غذایی افطار و یا شام، حداقل "دو ساعت" بعد از صرف غذای افطار و یا شام، باید برای تامین آب و رفع تشنگی در طول روز، از "شربت های خنک" و "میوه های آبدار" استفاده کنید. فاصله بین افطار تا سحر، بهترین زمان برای جبران آب بدن است. اصلا روی تامین آب بدن در هنگام سحر، حساب باز نکنید. البته مصرف "همزمان" میوه و آب، اصلا، توصیه نمیشود. روزه‌داران باید، آب و مایعات کافی  و نیز میوه های آبدار در فاصله بین افطار و شام تا سحر، بنوشند تا از ایجاد عوارض احتمالی بر کلیه‌ها، پیشگیری شود. البته بهترین شاخص ارزیابی مصرف مایعات، "رنگ ادرار" است که باید به رنگ روشن، و نه "تیره" باشد.

شربت آبلیمو عسل، شربت "خاکشیر و تخم شربتی"، شربت آلبالو، شربت گیلاس ، سکنجبین و شربت "گلاب بیدمشک زعفرانی" و ماء الشعیر طبی، از نوشیدنی های مفید، و مفرح قلب و تقویت اعصاب، در ماه رمضان، محسوب میشوند. همچنین، برای گرم مزاجان، پیشنهاد می‌شود، خاكشیر را با كاسنی و گلاب، استفاده نمایند.

اصولا زمان صحیح نوشیدن آب و دیگر مایعات، نیم ساعت قبل از غذا و دو ساعت بعد از پایان غذا است. همچنین مصرف آب و مایعات با میوه ها، بسیار مضر بوده و موجب "خلط ناصالح" و مولد بیماری است.

میوه های تابستانی آب دار، در فاصله افطار تا سحر در کنار مصرف مواد غذایی فیبردار، حرکات دودی روده را تقویت کرده و "خشکی مزاج" و یبوست دستگاه گوارش، را بر طرف می‌کند. میوه هایی مثل: هندوانه، طالبی، خربزه، زردآلو، گیلاس، هلو، شلیل قرمز، موز، سیب، گلابی، انار شیرین و ...، از میوه های بسیار مفید در فاصله بین شام تا سحری، می باشند. از خوردن همزمان چند نوع میوه پرهیز کنید که مضر است. زیرا برخی میوه ها طبیعت گرم (خربزه، انبه، موز، انجیر و انگور) و برخی طبیعت سرد (هندوانه، خیار، آلبالو، کیوی) دارند. همچنین برخی میوئه ها، زود هضم (خربزه) و برخی دیگر دیر هضم (موز و هلو) هستند.

پس با توجه به این که، باید مایعات (آب و نوشیدنی ها) مورد نیاز بدن را حداقل دو ساعت بعد از افطار میل کنید و از طرفی، میوه را همراه با مایعات نخورید، پس زمان مناسب برای خوردن میوه، قبل از خواب و یا "یک و نیم ساعت" قبل از نوشیدنی سحری می باشد.

همچنین از دو میوه قرآنی (انجیر و زیتون) که خدواند به آن قسم یاد کرده است (و التین و الزیتون)، نیز در وعده سحر، افطار و شام، غافل نشوید. برای جبران کم خونی و کاهش قند خون در وعده سحری و شام، حتما از روغن زیتون و انجیر، استفاده کنید. زیتون و روغن آن، از جمله میوه های مفید برای سلامتی قلب و عروق، است. مصرف منظم روغن زیتون، منجر به افزایش کلسترول خوب (HDL) و کاهش کلسترول بد (LDL) و کاهش وزن و جلوگیری از چاقی، می‌شود. همچنین انجیر، از مواد معدنی کلیدی مانند کلسیم، آهن، منیزیم، پتاسیم و ... تشکیل یافته است و منبع خوبی از "فیبر" می‌باشد که می‌تواند علاوه بر حفظ سلامت دستگاه گوراش و روده ها، سطح قند خون را نیز در حد نرمال، حفظ کند. در ضمن انجیر، یک میوه قلیایی است که PH بدن را در محدوده نرمال حفظ می‌کند و اثر اسیدهای مضر تولیدشده در معده را در طول روزه داری و گرسنگی، را خنثی می‌کند.

ارزش اصلی خواب شب، برقراری دوباره تعادل میان "مراکز عصبی" بدن، است، بی‌خوابی نیز مطمئنا عملکرد دستگاه عصبی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. از دیدگاه طب سنتی خواب متعادل و به اندازه، موجب افزایش رطوبت بدن، میشود. و بی خوابی طولانی نیز، "خشکی بدن" را به دنبال دارد. از دیدگاه طب و مطالعات جدید، متوسط خواب باید بین 6 تا 8 ساعت باشد و نباید از 10 ساعت بیشتر باشد.

روزه داران محترم، برای جبران کم خوابی شبانه در ماه رمضان، از خوابیدن بعد از نماز ظهر و عصر، به عنوان بهترین گزینه برای استراحت و تجدید قوا، بهره گیرند.

به طور كلی هنگام خواب باید "نور" در اتاق وجود نداشته باشد، برای خوابیدن در روز، و تجدید قوای روزه داران، استفاده از پرده های ضخیم، مفید خواهد بود. زیرا نور خورشید، مانع از ورود مغز به مرحله خواب می شود، و در شب، نیز حتی اگر برخی از افراد عادت به استفاده از "چراغ خواب" دارند، باید نور آن بسیار كم باشد.

و اما این که فاصله بین خوابیدن و افطار و شام، چقدر باشد، بستگی به نوع غذای مصرفی دارد. البته خواب با شکم پر و بلافاصله پس از افطار یا سحر، توصیه نمی‌شود. از دیدگاه طب سنتی، بهترین وقت خواب، زمانی است که غذا در معده کاملا هضم شده و  از معده خارج و به روده وارد شود. زیرا معده انسان در طی خواب، فعالیت ندارد ولی روده در طی خواب به فعالیت خود ادامه می دهداما به طور متوسط، "دو ساعت و نیم تا سه ساعت" طول می کشد تا غذا به طور کامل از معده، خارج شود. آن گاه، وقت خواب است. همین مساله در مورد "خواب بعد از سحری" نیز، صدق می کند. بنابراین، باید سعی کنید که بعد از صرف سحر، نخوابید و یا فاصله زمانی گفته شده را رعایت کنید.

اگر آب و نمک و روغن مصرفی سفره، در وعده های سحر، افطار و شام، سالم باشد؛ اصلی ترین موارد تامین سلامتی در ماه رمضان، رعایت شده است. آب، باید بدون کلر و مواد افزودنی باشد (آب لوله کشی ممنوع؛ حداقل، بجوشانید و بعد بنوشید. آب های "معدنی" موجود در بازار نیز، ممنوع. زیرا، برای نگهداری آب در بطری ها، در مدت یکسال، به آن افزودنی هایی را، اضافه می کنند). و اما روغن‌های خوب  و سالم، عبارتند: روغن کنجد، روغن زیتون، روغن زرد گاوی. و در کنار نمک "ید دار" که در پخت و پز، استفاده می کنید، حتما "نمک دریا" و نمک معدنی در قبل و بعد از غذا، فراموش نشود که طبق احادیث، دوای "هفتاد درد" و سنتی اسلامی، می باشد.

غذا را خوب بجوید تا هم زودتر سیر شوید و هم، هضم و جذب آن کاملتر انجام شود. تعداد مناسب جویدن لقمه در دهان، چهل مرتبه، گفته شده است.

در وعده سحر و شام، غذاهای ناسازگار را هم زمان، نخورید. زیرا، برخی مواد غذایی وقتی هم زمان با برخی غذاهای دیگر خورده شوند، بیشتر ضرر می رساند تا سود و منفعت. مثل: خوردن ماست همراه  با (گوشت، ماهی، پنیر، ترشی، باقلا)؛ خوردن تخم مرغ همراه با ماهی؛ خوردن شیر همراه با (ماهی، مرغ، ترشی، میوه و بویژه خربزه). همچنین مصرف: خربزه با عسل، انگور و کله پاچه، سرکه با حلیم، چای با هندوانه، با هم ممنوع است. خوردن همزمان این غذاها و تجمع آن در معده، ممنوع و موجب بیماری های گوناگون در دراز مدت، خواهد شد. به عنوان مثال، استفاده از "ماست در کنار وعده افطار و شام"، که امروزه نیز بسیار شایع است، باعث فساد غذاهای گوشتی شده و موجب تولید "سوداء" در بدن، میشود.

توصیه کلی به افرادی که اطلاعات کافی از اصول تغذیه سالم در طبّ سنّتی دارند؛ این است که مصرف گوشت را در ماه مبارک کاهش دهید و با غذاهای مناسب کمبود آن را جبران کنند امّا سایر افراد (یعنی در واقع اکثریت افراد) بهتر است مصرف متعادل آن را ادامه دهند. این امر به ویژه در افرادی که سابقه کم خونی، ضعف و یا افت فشارهای مکرّر را دارند اهمیت دوچندانی می یابد. بهترین گوشت برای مصرف معمول، گوشت گوسفند است. مصرف گاهگاهی آبگوشت، کله پاچه و سیراب شیردان هم می توانند گزینه های مناسبی باشند. افراد سردمزاج می توانند گوشت شتر را نیز در برنامه غذایی خود بگنجانند.

فراموش نکنید که مصرف گوشت های سردمزاج مانند مرغ هورمونی بازار، ماهی و گاو، بویژه در وعده سحری عملا ضعف بدنی روزه دار را افزایش می دهند.

همچنین، خوردن ماست در کنار هرگونه غذای دارای گوشت قرمز یا سفید، ممنوع می باشد. چرا که خوردن ماست، همزمان با گوشت، روده ها را هلاک می کند. همانگونه که خوردن میوه، همزمان با شیر، معده را هلاک می کند، اگر هوس ماست و دوغ کم نمک، کردید با حذف آن در وعده سحر، و با حفظ فاصله از افطار در طول شب، بخورید. مصرف زیاد لبنیات در ماه مبارک، به همراه کاهش آب بدن بر اثر روزه داری، احتمال ایجاد سنگ‌های مجاری ادراری را بسیار افزایش می‌دهد.

1. عمده در "وعده سحر"، چنین است که: در فاصله مناسب و حدود "یک و نیم ساعت" قبل از آغاز اذان صبح، بیدار شوید. ابتدا دهان را شستشو داده و مسواک، فراموش نشود. بعد مقداری نمک طبیعی دریا، را مزه مزه کرده و در سرتاسر فضای دهان، بچرخانید. بعد، ضمن حمد و ثنای الهی و گفتن "بسمله"، سوره "قدر" را تلاوت کنید، که هر شخصی، قبل از سحر و افطار، سوره انا انزلناه، را قرائت کند، ثواب شهید را دارد. نیم ساعت قبل از سحر، آب و شربت های مخصوص سحر، را که معرفی کردیم، میل بفرمائید. آنگاه سحری، را طبق آداب و پرهیز از غذاهای ممنوعه و ناسازگار، تناول بفرمائید.

2. عمده در فاصله بین "سحر تا افطار"، نخوابیدن بعد از سحری، و رعایت حداقل "دو ساعت" فاصله بین سحری و خواب، می باشد. با توجه به اینکه برکت، در سحرگاهان و صبحگاه، قرار داده شده است، توصیه میشود، استراحت و خواب روزانه را به بعد از نماز ظهر و عصر، منتقل کنید. در فاصله بین سحری و طلوع آفتاب، تلاوت قرآن و خواندن ادعیه ماه مبارک رمضان و ادعیه چون دعای عهد و ...، فراموش نشود. آنگاه، کار و تلاش و انجام امور روزمره، را آغاز کنید. در فاصله بین سحری تا افطار و در طول روز، مواردی چون: مسواک، استعمال بوی خوش (اما بوئیدن گل، مکروه است)، خواب قیلوله و نیم روز، بسیار سفارش شده است.

3. و اما افطار، رعایت نکات گفته شده، بسیار مهم است و عمده سلامتی در ماه  رمضان در این بخش نهفته است. برای افطار، طبق احادیث و روایات اسلامی، بعد از چند دقیقه از شنیدن و اتمام اذان مغرب و قبل از شروع افطار، ابتدا دعا کنید که دعای روزه دار هنگام اذان و قبل از افطار، مستجاب است، آنگاه، در دقایقی کوتاه، این ادعیه، قبل از افطار، خوانده شود: بِاسمِ اللّهِ، اللّهُمَّ لَكَ صُمنا و عَلى رِزقِكَ أفطَرنا، فَتَقَبَّل مِنّا إنَّكَ أنتَ السَّمیعُ العَلیمُ. (بحار الأنوار: 40/ 339/ 24). اللّهُمَّ لَكَ صُمتُ و عَلى رِزقِكَ أفطَرتُ و عَلَیكَ تَوَكَّلتُ. (بحار الأنوار: 98/ 15/ 2). بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحیم  یا واسِعَ المَغفِرَةِ اغفِر لی. (بحار الأنوار: 98/ 14/ 2)؛  آنگاه سوره قدر، إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیلَةِ الْقَدْرِ ... را تلاوت کرده که ثواب شهید را خواهید داشت. (الإقبال: 1/ 240). بعد از خواند ادعیه، افطار را با آب ولرم و شیرین های طبیعی مثل خرما، عسل و ...، آغاز کنید که آغاز افطار با خرما، ثواب نماز را چهارصد برابر می کند. (بحار الأنوار: 98/ 12/ 2)؛ چراکه آب ولرم، اولین گزینه افطار، برای روزه دار به همراه شیرین های طبیعی مثل عسل و خرما، می باشد. اگر گلاب اصیل، هم به آن، افزوده شود، خاصیت سم زدایی، تکمیل میشود. طبق نظر کارشناسان طب اسلامی، حداقل تا "نیم ساعت" بعد از نوشیدن آب، نباید، وعده غذایی افطار را میل کنید. زیرا تجمع آب و غذا در معده، باعث اختلالات گوارشی، خواهد شد. و یکی از اهداف شما، از ماه رمضان که همانا سلامتی جسم است، حاصل نخواهد شد. بنابراین، در این فاصله نیم ساعت، از فرصت، استفاده کرده و مهیای نماز مغرب و عشاء، شوید.

4. آنگاه، بعد از نیم ساعت، افطار را با غذای سبک و زودهضم، میل بفرمائید. و بعد از دو ساعت، وعده غذایی شام را با رعایت ممنوعات غذایی و نخوردن غذاهای ناسازگار، در کنار یکدیگر، آغاز کنید. بعد از دو ساعت از اتمام شام، آب و مایعات فراوان را میل کرده و در نهایت، شب قبل ازخواب، میوه جات فصل، نیز فراموش نشود.

و در پایان، سخن پیامبر گرامی اسلام، زینت بخش، این نوشتار، خواهد بود که در وصف ماه "مهمانی خدا"  و ماه مبارک رمضان، به بهترین وجه، توصیف شده است:

إنَّ رسولَ اللّه صلى  الله  علیه و  آله و سلّم خَطَبَنا ذاتَ یومٍ فقالَ : أیها الناسُ ، إنّهُ قد أقبَلَ إلَیكُم شَهرُ اللّه بالبَرَكَةِ والرّحمَةِ والمَغفِرةِ ، شَهرٌ هُو عِندَ اللّه أفضَلُ الشُّهورِ ، وأیامُهُ أفضَلُ الأیامِ ، ولَیالِیهِ أفضَلُ اللَّیالِی ، وساعاتُهُ أفضَلُ الساعاتِ ، هُو شَهرٌ دُعِیتُمْ فیهِ إلى ضِیافَةِ اللّه وجُعِلتُم فیهِ مِن أهلِ كَرامَةِ اللّه ، أنفاسُكُم فیهِ تَسبیحٌ ، ونَومُكُم فیهِ عِبادَةٌ، وعَمَلُكُم فیهِ مَقبولٌ ، ودُعاؤكُم فیهِ مُستَجابٌ ... فَقُمتُ فقلتُ : یا رسولَ اللّه ، ما أفضَلُ الأعمالِ فیهذا الشَّهرِ ؟ فقالَ : یا أباالحسنِ، أفضَلُ الأعمالِ فی هذا الشَّهرِ الوَرَعُ عن مَحارِمِ اللّه عز و جل. (إمالی الصدوق : 84 / 4 و منتخب میزان الحكمة : 242)

امام على علیه السلام : روزى رسول خدا صلى  الله  علیه و  آله و سلّم براى ما خطبه اى ایراد كرد و فرمود : اى مردم ! همانا ماه با بركت و رحمت و آمرزش به شما روى آورده است . این ماه نزد خدا برترین ماه است و روزهایش برترین روزها و شبهایش برترین شبها و ساعتهایش برترین ساعات . در این ماه شما به میهمانى خدا دعوت شده اید و در زمره بهره مندان از كرامت خداوند قرار گرفته اید . در این ماه نفسهاى شما تسبیح خداست و خواب شما، عبادت است و اعمال شما پذیرفته و دعایتان به اجابت مى رسد ... من برخاستم و عرض كردم : اى رسول خدا ! برترین كارها در این ماه چیست ؟ پیامبر فرمود : اى اباالحسن ! برترین كارها در این ماه خویشتندارى از حرامهاى خداوند عز و جل است.

منبع: رجا نیوز