به گزارش شیرازه، شورای فرهنگ عمومی ۱۴ آبان‌ماه را در تقویم ۱۳۸۷ به نام «روز فرهنگ عمومی» نامگذاری کرد. به همین مناسبت در گفتگو با دو تن از فعالان فرهنگی به بررسی ابعاد مختلف فرهنگ عمومی و راهکارهای تقویت آن می‌پردازیم.

بیژن کیا، کارشناس امور فرهنگی دانشگاه شیراز در گفتگو با خبرنگار ما انتخاب یک روز در تقویم به نام فرهنگ عمومی را نشان از حساس و مهم بودن این مسئله دانست و گفت: به اعتقاد من فرهنگ در سه بخش بینش، کنش و تعامل شکل می‌گیرد. در بینش انسان نسبت به موقعیت و هویت خود درک پیدا می‌کند و براساس آن کنش‌ها و رفتارهایی را از خود بروز می‌دهد حتی نوع زبان و گفتاری که انتخاب می‌کنیم یک کنش گفتاری است و تعامل، مجموعه‌ای از کنش‌های یک فرد نسبت به دیگران، محیط طبیعی و حتی تکنولوژی است. به عنوان مثال اینکه شهرداری چه نوع درختی را برای کاشت در سطح معابر شهر انتخاب کند که با شرایط آب و هوایی سازگاری داشته و میوه و سایه هم دشته باشد یک نوع تعامل با محیط است و چگونگی استفاده ی ما از گوشی تلفن همراه، رایانه و فضای مجازی نیز نوعی تعامل با تکنولوژی را نشان می‌دهد. مجموعه بینش، کنش و تعامل، فرهنگ فردی و اجتماعی را شکل می‌دهد.

این نویسنده توانمند شیرازی فرهنگ عمومی را شامل آن بخش از فرهنگ تعریف می‌کند که گستره وسیعی از جامعه را دربر گرفته است و می‌گوید: ترکیب بینش، کنش و تعامل در گستره وسیع سبک زندگی جامعه را شکل می‌دهد و درواقع فرهنگ عمومی را می‎‌توان در سبک زندگی افراد مشاهده کرد که چگونه رفتار می‌کنند. بخش بینش در فرهنگ عمومی قابل مشاهده نیست و باید آن را در کنش‌ها جستجو کرد.

کیا یکی از عوامل ایجاد مشکلات فرهنگی در جامعه را توجه صرف به بینش و غفلت از کنش‌ و تعامل عنوان و اظهار کرد: اگر بخواهیم کار فرهنگی عمیق و ریشه ای انجام دهیم ، باید علاوه بر برگزاری کارگاه و کار تبلیغی در بخش بینش، روی کنش و تعامل نیز کار کنیم چراکه همه مشکلات با کار تبلیغی و بیلبورد و بنر زدن حل نمی‌شود.

امور فرهنگی خانواده بدون متولی است

وی قدم اول برای تقویت فرهنگ عمومی را کار کردن آحاد افراد جامعه روی خودشان دانست و افزود: گام اول تربیت فرهنگی در خانواده برداشته می‌شود اما متولی امور فرهنگی خانواده در جامعه مشخص نیست! برای تقویت فرهنگ عمومی باید روی فرهنگ خانواده خوب کار کرد و بنابراین ضرورت دارد متولی فرهنگ در خانواده مشخص گردد. اکنون وضعیت به گونه‌ای است که پدران و مادران خودشان اجتهاد می‌کنند که کودک خود را مثلا مهد قرآنی ببرند یا کلاس زبان . امور فرهنگی خانواده متولی وجود ندارد که به والدین در زمینه تربیت فرهنگی فرزند خود مشاوره دهد.

مهارت خودآگاهی مقدم بر سایر مهارت‌ها است

این کارشناس مسائل فرهنگی با بیان اینکه نباید کودکان را یک تقلیدکننده محض تربیت کرد بلکه باید در آنان خلاقیت را پرورش داد، گفت: آموزش و پرورش هرچند دیر و به صورت کند اما حرکت خوبی را آغاز کرده که در مقطع ابتدایی مهارت‌های اجتماعی را به دانش‌آموزان یاد می‌دهد. برای داشتن فرهنگی غنی باید کودکان ما از مهد کودک و مقطع ابتدایی مهارت‌های زندگی فردی و جمعی را یاد بگیرند چراکه مهارت خودآگاهی مقدم بر سایر مهارت‌هاست.

وی با اشاره به استاندارد نبودن شرایط آموزشی در کشور گفت: باید به پدر و مادرها کمک کرد تا آستین همت را بالا بزنند و برای خود و فرزندانشان اقدامی فرهنگی انجام دهند.

کیا گفت: عدالت اجتماعی و کرامت انسانی ارزش‌های فرهنگی مهمی برای ما بوده و هستند اما اگر این دو کمرنگ شود و تلاش برای برقراری عدالت جای خود را به رقابت برای ثروت‌اندوزی و مادی‌گرایی دهد آنگاه انسان به ابزاری برای توسعه ثروت برای خود و اطرافیانش تبدیل می‌شود.

باید در جامعه پیوستگی و همگنی فرهنگی وجود داشته باشد

این نویسنده خوش‌آوازه با بیان اینکه باید رفتارهای فرهنگی مردم رصد و پالایش شود، اظهار تاسف کرد که نهادهای متولی فرهنگ همگرا نیستند و نمی‌توانند با هم خوب کار کنند و هرکس می‌خواهد بیلان کاری خود را ارائه دهد.

کیا ضمن تحسین اینکه اکثر ادارات پیوست فرهنگی دارند و حتی برای ساخت یک فضای عمرانی یا یک پل هوایی یک پیوست فرهنگی وجود دارد، گفت: باید از کنار هم قرار گرفتن فعالیت‌های فرهنگی سازمان‌ها و نهادهای مختلف یک همگنی فرهنگی به وجود آید که شهروندان نیز این پیوستگی فرهنگی را حس کنند زیرا اگر آشفتگی فرهنگی وجود داشته باشد، افراد خودشان تلاش می کنند که یک فضای فرهنگی همگن را به وجود آورند.

کنش‌های فرهنگی جامعه رصد و پایش شود

وی با اشاره به اینکه در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران زبان عربی به عنوان زبان قرآن معرفی و بر یادگیری آن تاکید شده است، گفت: اما آنچه در جامعه شاهد آن هستیم این است که تعداد آموزشگاه‌های زبان انگلیسی چندین برابر آموزشگاه زبان عربی است و تمایل به یادگیری زبان انگلیسی نیز به عنوان یک کنش اجتماعی گسترده افزایش یافته است؛ احتمالا به این دلیل که پدر و مادرها احساس می‌کنند زبان انگلیسی بیشتر به درد فرزندانشان می‌خورد و متاسفانه اینگونه اتفاقات فرهنگی در جامعه رصد و پایش نمی‌شود و نسبت به آن منفعلانه برخورد می‌شود.

اطلس فرهنگی هر شهری تدوین گردد

کیا با بیان اینکه یک متولی فراتر از سایر ادارات و نهادها مانند استانداری و یا حتی شورای فرهنگ عمومی استان باید در اولین قدم جلسات هم‌اندیشی برگزار کنند، گفت: در جلسه هم‌اندیشی فرهنگی باید از کارشناسان و مسئولان فرهنگی تمام ادارات و دستگاه‌ها دعوت کرد و بدون اینکه کسی بخواهد از عملکرد خود دفاع و عملکرد دیگری را زیرسوال ببرد، درخصوص مسائل فرهنگی شهر با یکدیگر همفکری کنند و هسته‌های کار مشترک شکل گیرد تا به برنامه منسجمی دست پیدا کنند و اطلس فرهنگی هر شهری تدوین گردد که در این اطلس مشخص خواهد شد که نیاز فرهنگی هر یک از شهرها و حتی هریک از محلات یک شهر چه چیزهایی خواهد بود که ممکن است از سایر شهرها و محلات متفاوت باشد و براساس نیازها، فعالیت‌های فرهنگی متفاوتی در نظر گرفته شود.

وی با بیان اینکه بخش عمده فرهنگ، فرهنگ غیردولتی و فرهنگی است که در بطن خانواده‌ها و در بین مردم کوچه و بازار شکل می‌گیرد، خاطرنشان کرد: برای غنی‌سازی فرهنگ کوچه و بازار باید کار جهادی صورت گیرد. در فضای سنتی و کلاسیک کشور ما، مساجد و امامزاده‌ها مکانی بود برای تعامل و همفکری اهالی محلات و فضاهای مسکونی و بازار حول محور امامزاده‌ها و مساجد شکل می‌گرفت کما اینکه در بافت قدیم شیراز نیز چنین چیزی را شاهد هستیم اما بخاطر تغییر سبک زندگی مسجدمحوری کمرنگ شده است که باید یا به همان سنت دیرینه بازگردیم که کمی دشوار است یا مابه‌ازایی برای آن فضای همدلی تعریف کنیم چراکه اکنون محلات و خانواده‌ها رها هستند.

انسجام اجتماعی با همفکری و همدلی ممکن است

کیا با بیان اینکه در کشورهای غربی از جمله انگلستان ساعاتی که مدارس تعطیل هستند مردم محله در یک روز و ساعت مشخص در مدارس جمع می‌شوند و حقله‌های فرهنگی تشکیل می‌دهند و راجع به مسائل محله همفکری و همدلی می‌کنند، گفت: از دل همفکری، همدلی و از دل آن انسجام اجتماعی شکل می‌گیرد بنابراین ضرورت دارد خانه فرهنگی محلات شکل بگیرد و احیاءشود و برای شروع همیاران شورای محلات به شرطی که قیدهای غیرضروری و صرفا اداری از آن برداشته شود، می‌تواند چنین نقشی را برعهده بگیرد و یا فرهنگسراها می‌توانند در زمینه امور فرهنگی خانواده‌ها فعال‌تر عمل کنند.

بازنشستگان و متخصصان هر محله سرمایه‌های آن محله محسوب می‌شوند

وی با اعتقاد به اینکه بازنشستگان منبع تجربه هستند و افراد متخصص در هر محله به عنوان منابع و ثروت‌های فرهنگی محله محسوب می‌شوند بر ضرورت شکل‌گیری حلقه‌های فرهنگی در محلات تاکید و در پاسخ به سوالی اظهار کرد: توجه به خانواده باید در اولویت اقدامات فرهنگی باشد، کشور فنلاند که معتبرترین نظام آموزشی را دارد تلاش کرده‌اند بین خانه و مدرسه شباهت بسیاری وجود داشته باشد و باید توجه کرد آموزش بدون اینکه خانواده را لحاظ کنیم امکان‌پذیر نیست و آموزش و پرورش برای امور فرهنگی خانواده‌ها می‌تواند نقش‌آفرینی کند بدین صورت که بحث‌های آموزشی مبتنی بر خانواده داشته باشند و مثلا در تعطیلی‌ها و فرصت تابستان یک پروژه آموزشی را به خانواده دهند و آموزش را از کلاس‌محوری به خانواده‌محوری تبدیل کنند.

خانواده مرکز توجه برنامه‌ریزی‌های فرهنگی قرار گیرد

کیا با تاکید بر اینکه خانواده مهم‌ترین و اساسی‌ترین نهاد اجتماعی است و باید مرکز توجه برنامه‌ریزی‌های فرهنگی قرار گیرد، گفت: هرچه ارتباط عاطفی اعضای خانواده قوی‌تر باشد تحمل شرایط سخت اقتصادی و اجتماعی راحت‌تر خواهد بود و آرامش فردی و اجتماعی بیشتر می‌شود زیرا ارتباط عاطفی قوی به انسان قدرت می‌دهد.

وی با بیان اینکه در 40 سال گذشته دستاوردهای علمی پژوهشی بسیاری داشته‌ایم اما در زمینه فرهنگی انتظارات به خوبی برآورده نشده و به نوعی شکنندگی وجود دارد، گفت: تعامل یکی از پایه‌های اصلی فرهنگ است و هرچه بتوانیم تعامل اعضای جامعه به ویژه خانواده را بیشتر کنیم، همکاری و همدلی بیشتر خواهد شد و در این راستا برگزاری جشنواره‌های خانواده محور می‌تواند موثر باشد.

کیا ضمن تحسین اقدام صدا وسیما در برپایی مسابقات و برنامه‌هایی با حضور اعضای خانواده از سریال‌ها و فیلم‌های سینمایی که خانواده‌ها را کاملا سیاه یا سفید نشان می‌دهد، انتقاد و تصریح کرد: خشونت کلامی و پرخاشگری در سریال‌های خانوادگی بسیار زیاد است و همدلی و قدرت روش حل مساله بسیار ضعیف نشان داده می‌شود. اغلب شخصیت‌ها با قلدری و پرخاشگری به اهداف خود می‌رسند درحالی که تلویزیون مخاطب میلیونی دارد و هر ویژگی را که نمایش دهد به راحتی تبدیل به یکی از ویژگی‌های فرهنگ عمومی می‌شود که در آن باید همدلی، همفکری و همکاری اجتماعی پررنگ‌تر به تصویر کشیده شود.

معرفی رمان‌هایی که حالتان را خوب می‌کند!

این نویسنده توانمند استان فارس گریزی به فضای فرهنگی داستان‌ها و رمان‌ها زد و گفت: در دهه 60 درحالی که کشور درگیر جنگ بود اما بهترین رمان‌هایی که فضای همدلی خانوادگی را به خوبی ترسیم می‌کرد نوشته شد اما اکنون رمان‌های ما طعمشان تلخ است و اغلب سیاهی‌ها قلم زده می‌شود درحالی که جوانان ما باید بخش روشن جامعه خویش را نیز ببیند و بخواند.

کیا از کتاب‌های «قصه‌های مجید» اثر هوشنگ مرادی کرمانی و «چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم» اثر زویا پیرازد و همچنین «قیدار» رضا امیرخانی و «پنجشنبه‌ فیروزه‌ای» اثر سارا عرفانی به عنوان رمان‌های ارزشمندی که فضای همدلی در خانواده را به خوبی به تصویر کشیده‌اند نام برد.

دفاع از هویت دینی و ملی با تمام توان

وی در سخنان پایانی خود با بیان اینکه دشمنان غدار ما یک بار حمله نظامی کردند و پس از آن حمله فرهنگی و اکنون جنگ را در دو محور اقتصاد و فرهنگ باهم به پیش می‌برند و در ضربه زدن به ما خیلی جدی هستند، گفت: به هرحال مقاومت شکل می‌گیرد و وعده خداوند برای پیروزی جبهه حق محقق می‌شود اما باید نگاه کرد و دید ما در این میدان کجای کار هستیم و نقشمان چیست و مراقبت کنیم که نقش و وظیفه خود را به درستی انجام دهیم و برای دفاع از هویت دینی و ملی خود با تمام توان بجنگیم.

انتقاد از موازی‌کاری ادارات متولی فرهنگ

اکبر صحرایی، دیگر نویسنده توانمند شیرازی نیز در گفتگو با خبرنگار شیرازه فرهنگ را سلسله مراتب اخلاقی که مردم یک کشور دارند تعریف کرد و افزود: فرهنگ بر روابط اجتماعی، سیاسی و اقتصادی حاکم است و از آنجا که اسلام برای تمام مراتب زندگی دستورالعمل‌هایی ارائه کرده است، اصول و آداب و اخلاق اسلامی فرهنگ را تعیین می‌کند که با آداب و رسوم تمدن چندین هزارساله ایرانیان نیز تلفیق می‌شود.

وی با بیان اینکه مفهوم خوبی در تمام فرهنگ‌های جهان پسندیده است، گفت: مسیر رسیدن به مرحله رشد و بالندگی فرهنگی را ادیان مشخص می‌کنند و حضرت محمد(ص) به عنوان آخرین فرستاده خداوند این راهکارها را در قالب قرآن و سنت به انسان‌ها ارائه داده است.

صحرایی با بیان اینکه مشکلات و آفت‌های فرهنگی در یک دهه اخیر زیاد بوده و شاهد یک بلبشو فرهنگی هستیم، یکی از علل آن را موازی‌کاری ادارات متولی فرهنگ دانست و افزود: برخی اقدامات فرهنگی صرفا تبلیغ فرهنگی است و در فرهنگ‌سازی کارهای کلیشه‌ای و تکراری انجام می‌شود که گاهی نتیجه عکس دارد. استراتژی و برنامه راه در حوزه فرهنگی نداریم در حالی که باید برای تمام مراحل زندگی یک فرد از نوزاد تازه متولد شده تا افراد مسن برنامه‌ریزی فرهنگی داشت.

ضرورت تدوین استراتژی و نقشه راه فرهنگی کشور

وی با بیان اینکه پدر و مادرها باید بدانند که براساس چه آموزه‌هایی می‌توانند کودک خود را قانونمدار و عدالت‌خواه تربیت کنند و احترام به دیگران را در وجود او نهادینه سازند، گفت: اکنون در جامعه به آموزش مهارت‌های هنری، موسیقی، زبان و غیره به کودکان توجه می‌شود اما برای آموزش مهارت‌های زندگی از جمله احترام به والدین برنامه‌ریزی خوبی صورت نگرفته است. باید مهدکودک‌ها، مدارس و دانشگاه‌ها و ادارات منشور فرهنگی داشته باشند و برای آن‌ها نقشه راه و استراتژی فرهنگی تدوین شود تا فرزندان ما با ورود به مدرسه و دانشگاه از لحاظ فرهنگی رشد کنند و به فرهنگ اعلاء دست پیدا نمایند.

این نویسنده حوزه دفاع مقدس با بیان اینکه ائمه مصومین(ع) فرهنگی را ایجاد کردند که یک نمونه از آن را در انقلاب سال 57 و پس از آن در 8 سال دفاع مقدس تجربه کرده‌ایم، گفت: مبنا و ریشه این فرهنگ، ایثار و از خودگذشتگی بود که از اصول بسیاری از ادیان الهی نیز از خود گذشتن و به مردم توجه کردن، می‌باشد. ایثار وقتی صورت می‌گیرد که فرد از منافع شخصی بگذرد و به اجتماع متصل شود و الگوهای بی‌نظیری در حوزه ایثار و شهادت در 8 سال دفاع مقدس وجود دارد که برای پیشرفت فرهنگی و اجتماعی جامعه الهام‌بخش می‌باشند.

راهی جز بازگشت به فرهنگ دوران دفاع مقدس نداریم

صحرایی علت پیشرفت جوامع غربی در برخی زمینه‌ها را ایثار و از خودگذشتگی افراد آن جامعه و احترام به قوانین اجتماعی می‌داند و می‌گوید: بعد از دوران دفاع مقدس ایثار و ازخودگذشتگی جای خود را به رفاه‌طلبی و دیدن منافع شخصی داد که منجر به مال‌اندوزی و پایمال شدن حقوق سایر افراد شد.

وی با اشاره به آفات اجتماعی بسیار زیاد شخص محوری گفت: هرچه از حوزه ایثار و از خودگذشتگی فاصله بگیریم و به سمت منافع شخصی حرکت کنیم، جامعه و به تبع آن افراد آسیب‌های زیادی می‌بینند و هیچ راهی جز برگشتن به فرهنگ زمان دفاع مقدس که همان فرهنگ ایثار است نداریم.

صحرایی با بیان اینکه در زمان جنگ فرماندهان لشکر و گردان خودشان با ایثار، خط‌شکن بودند و نیروهای آنان نیز درس ایثار و فداکاری را در عمل یاد می‌گرفتند، گفت: اکنون نیاز است که مسئولین ما به عنوان فرماندهان قوا و ادارات و نهادها از خودگذشته باشند تا زیرمجموعه آنان نیز ایثار داشته باشند اما متاسفانه مسئولین به سمت منافع مالی و شخصی حرکت کرده‌اند که نیروهای زیرمجموعه آنان نیز به همین نسبت تنها منافع شخصی را می‌بینند و آنقدر نزول فرهنگی صورت می‌گیرد که وقتی اعلام می‌شود فلان جنس کم است، مردم برای دریافت آن صف می‌بندند.

وی با اعتقاد به اینکه اگر فرهنگ ایثار که اوج آن شهادت است در جامعه رواج یابد جامعه از بحران فرهنگی نجات پیدا می‌کند، گفت: ابتدا باید فرهنگ عمومی جامعه تقویت شود تا پس از آن فرهنگ تخصصی نیز قوی گردد و هنرمندان واقعی تربیت شوند که هنر آنان بر مردم تاثیرگذار باشد اما اکنون چون فرهنگ عمومی به خوبی شکل نگرفته برخی هنرمندان ما نیز گاهی جو زده می‌شوند و تصمیمی می‌گیرند که خیلی زود نیز از آن پشیمان می‌شوند.

صحرایی با تاکید بر احترام به قوانین جامعه به عنوان یک فرهنگ عمومی گفت: لازم است که اقدامات فرهنگی همه وزارتخانه‌ها و متولیان فرهنگی در راستا و مکمل هم باشند.

انتهای پیام/