کارگران ضامن وام کارخانه، بدهکار بانک شدند
از همین رو، در این گزارش تلاش شده به مشکلات و موانع بر سر کار یکی از (سابقا) مهم‌ترین واحدهای تولید روغن خوراکی در ایران پرداخته شود و آن شرکت روغن نباتی نرگس شیراز است که از جمله قدیمی‌ترین واحدهای تولیدی این صنعت در ایران است.
متاسفانه نرگس شیراز طی سال‌های اخیر با مسائل و مشکلاتی دست و پنجه نرم می‌کند که به گفته برخی از کارگران آن، تداوم تولید و روند حیات آن را نشانه رفته و موجب نگرانی بسیار زیاد آنها از امنیت شغلی و حیات فعالیت مولد‌شان شده است.
اما پیش از پرداختن به مشکلات شرکت، لازم است به پاره‌ای اطلاعاتی که پیرامون صنایع روغن نباتی نرگس شیراز موجود است، پرداخته شود.
اطلاعات زیر برگرفته از تارنمای خود شرکت است:
"شرکت روغن نباتی شیراز در سال ۱۳۳۳ تحت عنوان کارخانه پنبه پاک کنی در حومه شهر شیراز احداث گردید. پس از آن با افزایش گرایش و رغبت عموم مردم به جایگزینی روغن‌های نباتی به جای روغن‌های حیوانی، فرآیند تصفیه این کارخانه با ظرفیت ۶۰ تن در روز راه‌اندازی و بتدریج به ظرفیت کنونی ۴۰۰ تن در روز که شامل تصفیه و بسته‌بندی انواع روغن‌های نباتی مایع، جامد مصرف خانوار، مارگارین و روغن‌های ویژه صنف و صنعت می‌باشد افزایش یافت. این مجموعه در زمینی به مساحت ۹۳۷۵۰ متر مربع در شهر شیراز واقع شده است. مساحت زیر بنا شامل انبارها، سوله‌های تولید و ساختمان اداری در حدود ۴۶۰۰۰ متر مربع می‌باشد. همچنین این شرکت دارای ۴۰۰۰ متر مربع فضای سبز می‌باشد".
بنا بر گفته‌های کارگران؛ موسس و مالک اصلی این شرکت حشمت‌الله کرمانشاه‌چی بوده که با وقوع انقلاب ۵۷ کشور را ترک می‌کند و بعد از آن، بنیاد مستضعفان این مجموعه بزرگ تولیدی را در اختیار می‌گیرد. شرکت تا سال ۱۳۷۲ دولتی بوده، اما بعد از آن و در راستای اجرای سیاست‌های اصل ۴۴، به بخش خصوصی واگذار شده است.
در همین رابطه در تارنمای سازمان خصوصی‌سازی کشور آمده:
"هیأت وزیران در جلسات مورخ ۴/۲/۱۳۷۰ و ۱۵/۲/۱۳۷۰ با توجه به اصل ۱۳۴ و ۱۳۸ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، درجهت تحقق اهداف و سیاست‌های قانون برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوبه ۱۳۶۸ و در اجرای بندهای ۳۷-۴ و ۱-۸ الی ۳-۸ جزء خط‌مشی‌های قسمت یکم قانون مزبور و به منظور ارتقاء کارآیی فعالیت‌ها و کاهش حجم تصدی دولت در فعالیت‌های اقتصادی و خدماتی غیرضرور و نیز ایجاد تعادل اقتصادی و استفاده بهینه از امکانات کشور، سیاست واگذاری سهام متعلق به دولت و سازمان‌ها و شرکت‌های دولتی را به شرح ذیل تصویب نمود:
۱) الف- شامل واگذاری سهام متعلق به دولت و سازمان‌ها و شرکت‌های دولتی در شرکت‌های مندرج در فهرست شماره (یک) پیوست خواهد بود. بدین منظور نمایندگان دولت در مجامع عمومی شرکت‌های مزبور اقدمات لازم را برای انجام تشریفات مربوط به واگذاری سهام به عمل می‌آورند..."
"شرکت سهامی روغن نباتی نرگس شیراز" شرکت صد و چهارم در فهرست شماره (یک) بود. به گفته کارگران؛ در روزهای اوج این شرکت تا حدود ۱۲۰۰ نفر در آن فعالیت داشتند، اما اکنون تعداد آنها به حدود ۱۸۰ نفر می‌رسد. بنا بر ادعای آنها؛ بیشتر از نیمی از سهام شرکت متعلق به دکتر سیدمهدی میرسلیمی (رییس هیات مدیره هلدینگ فریکو) است. بقیه سهام شرکت در اختیار موسسه صندوق ذخیره فرهنگیان و کمتر از ده درصد آن نیز به کارگران بازنشسته شرکت تعلق دارد. در تارنمای شرکت به تولیدات پرشمار و متنوعی اشاره شده است. اما بنا بر اظهارات کارگران؛ اکنون تنها دو محصول تولید می‌شود: مارگارین و روغن‌های مخصوص شیرینی‌پزی‌ها و قنادی‌ها.
روند زوال طی حدود ۵ سال اخیر
در همین رابطه، تعدادی از کارگران در تماس با ایلنا گفتند: حدود ۴ الی ۵ سال است که شرکت روند رو به افولی را در پیش گرفته است. البته از فروردین امسال که مدیرعامل شرکت عوض شد، روند کار و تولید شرکت می‌رفت که بهتر شود و در حقیقت، تا مهر و آبان به خوبی پیش رفت اما از آن زمان بدین سو، تولید بسیار کاهش یافت. مدیریت شرکت این کاهش تولید را به خاطر عدم واردات روغن پالم از مالزی (به عنوان ماده اولیه حیاتی) اعلام می‌کند. در دی و تا اواخر بهمن هیچ تولیدی صورت نگرفت اما اکنون چند روزی می‌شود که تولید آغاز شده است.
یکی از کارگران توضیح داد: ظرفیت تولید کارخانه در هر ماه تا ۳۰۰۰ تن هم می‌تواند برسد اما تا پیش از دو ماه گذشته بین ۵۰۰ الی ۶۰۰ تن تولید داشته است.
وی افزود: از ماه گذشته یک‌سری از ماشین‌آلات و دستگاه‌ها در حال به فروش رفتن هستند. اینها شامل خط کامل قوطی‌سازی، مخازن، شیرآلات نو و... می‌شوند. خود مدیران مجموعه دلیل این فروش‌ها را دستیابی به سرمایه کافی برای واردات روغن خام دانستند.
این کارگر در ادامه، ضمن بیان این نکته که در حال حاضر معوقه مزدی نداریم، اظهار داشت: تا ابتدای سال، ۴ ماه معوقه مزدی داشتیم اما اکنون حقوق‌ها به‌روز پرداخت شده است. در مورد بیمه‌ها نیز؛ تا انتهای مهرماه به خوبی و منظم پرداخت شد اما از آبان بدین سو، عقب‌ماندگی‌هایی در این زمینه داشته‌ایم که البته شرکت از طریق رایزنی با تامین اجتماعی، تاکنون آن را حل کرده است.
دغدغه اصلی کارگران؛ تداوم حیات نرگس شیراز
به گفته کارگران؛ دغدغه اصلی آنها نگرانی از تعطیلی قریب‌الوقوع شرکت است. یکی از کارگران به نکته مهمی در این رابطه اشاره کرد: در حال حاضر، تعداد پرسنل شرکت حدود ۱۸۰ نفر است. اما برخی از کارگران در آستانه بازنشستگی هستند و احتمالا تا سال آینده تعداد پرسنل به حدود ۱۴۰ نفر تقلیل یابد. در مقابل اما، نیروی جوانی جایگزین نمی‌شود. وقتی با کمبود نیرو مواجه می‌شوند راهکارشان خواباندن بخشی از مجموعه خط‌های تولید است. گفتنی است به غیر از ۵ الی ۶ نفر، دیگر نیروهای شرکت از مدیران کارخانه گرفته تا کارگر با قراردادهای سه‌ماهه در اینجا کار می‌کنند.
آنها در ادامه نام هلدینگ فریکو را آوردند و پیرامون آن توضیح دادند: این شرکت به همراه چند شرکت دیگر جزو هلدینگ فریکو هستند. هلدینگ فریکو (شرکت فرآورده‌های روغنی ایران)، علاوه بر نرگس شیراز، شرکت تولید روغن نینا در منطقه آزاد رفسنجان را نیز در اختیار دارد. روغنکشی در گذشته شامل یک‌سوم کارخانه می‌شد که به‌خاطر بوی بدی که تولید می‌کرد جمع شد و به یک شرکت خصوصی در استان کهگیلویه و بویراحمد فروخته شد. البته آنها در همان زمان زمین بزرگی در شهرک صنعتی شیراز داشتند و می‌توانستند بخش روغنکشی و کارگرانش را به آنجا منتقل ساخته، تولیدشان را تداوم بخشند.
فروش یک‌سوم شرکت و دریافت وام با ضمانت کارگران، به بهانه واردات مواد اولیه
کارگران از بدهی شرکت به بانک‌ها و اینکه این مساله چه دردسری هم برای خود آنها به وجود آورده، صحبت کردند: سال‌های ۹۲-۹۳ شرکت مشکل نقدینگی داشت. گفتند با فروش بخش روغنکشی، می‌خواهند مساله نقدینگی را حل کنند تا روغن خام وارد کنند. در کنار آن، ما کارگران ضامن وامی به مبلغ ۲ میلیارد تومان شدیم تا شرکت از بانک مهر اقتصاد در سال ۹۲ دریافت کند. از همین رو، حدود ۱۰۰ نفر از پرسنل به صورت زنجیره‌ای ضامن یکدیگر شدند و هرکدام در آن سال ۲۰ میلیون تومان وام (که با احتساب بهره آن ۳۵ میلیون تومان می‌شد) برای حمایت از شرکت دریافت کردند. در واقع، کارخانه روی حساب کارگران توانست این وام را دریافت کند چراکه خودش نمی‌توانست بگیرد. ما این وام را گرفته، تقدیم شرکت کردیم. شرکت نیز این ضمانت را داد که طی شش ماه اقساط وام‌ها را پرداخت کند اما تاکنون این اقدام عملی نشده است. کارفرما حتی تعهد محضری به تسویه این اقساط داد. از ۱۰۰ نفر، تنها وام ۴۰ نفر تسویه شد ولی ۶۰ نفر هنوز اقساطشان باقی مانده است. باقی‌مانده وام هر کدام نزدیک به ۸ میلیون و مجموعا ۴۶۰ میلیون می‌شود. اکنون وضع به جایی رسیده که بانک توقیف اموال برخی از این افراد را در دستور کار خود –به‌خاطر چک ضمانت- قرار داده است.
قسط وام از حقوق کارگران کسر شد اما بخشی از آن پرداخت نشد
این کارگران همچنین به وام دیگری که از بانک ملی گرفته شده، اشاره کرده و گفتند: تعدادی از کارگران (بین ۱۰۰ الی ۱۲۰ نفر) در سال ۹۵ خودشان اقدام برای دریافت این وام را انجام دادند. به جای اینکه کارگران ناگزیر از مراجعه به بانک در هر ماه برای تسویه اقساط وام‌شان باشند قرار شد کارخانه با کسر از دستمزد ماهیانه کارگران، اقساط را به بانک بدهد. از سه سال قبل که پرداخت اقساط شروع شد، تا سال ۹۶ به خوبی پیش رفت اما در سال ۹۷ (از خرداد تا شهریور) گرچه به طور میانگین از حقوق ۴ ماه کارگران مبالغی کسر شده، ریالی به بانک پرداخت نشده است. بانک اخیرا تهدید کرده اگر اقساط پرداخت نشود، چک‌های ضمانت کارگران را به اجرا می‌گذارد.
کارگران علت این موضوع را عدم نظارت بر حسابرسی‌ها و بدهی‌های شرکت دانستند و گفتند: با رایزنی‌های صورت گرفته از مهر به‌این‌سو، کارگران خودشان اقساطشان (وام بانک ملی) را پرداخت می‌کنند تا دیگر معوقه‌ای باقی نماند. از شرکت هم خواسته شد دیگر از دستمزد پرسنل مبلغی را کسر نکند، آنها هم نکردند. ولی آن تقریبا ۴ ماه به قوت خود باقی مانده، و بانک هم اعلام کرده اگر تا پایان سال اقدامی صورت نگیرد روی چک کارگران اقدام خواهد کرد. بدهی این وام نیز تقریبا ۲۸۰ میلیون است و بعید می‌دانیم شرکت تا پایان سال بتواند اقدامی در راستای پرداخت آن معوقات انجام دهد.
۳.۵ میلیارد تومان عواید حاصل از فروش بخش روغنکشی؛ سرمایه‌ای که قرار بود شرکت را متحول سازد
یکی از کارگران در ادامه، گفت: تا جایی که اطلاع داریم، عواید حاصل از فروش بخش روغنکشی بالغ بر ۳.۵ میلیارد تومان شده بود. در آن بازه زمانی، نزدیک به شش میلیارد تومان پول نقد وارد چرخه شرکت شد. اما چه فایده؟ هیچکدام از این کارها در وضعیت شرکت تفاوتی ایجاد نکرد و مشخص نشد چه بلایی بر سر آن مبالغ آمد.
کارگر دیگری پیرامون موضوع جمع کردن بخش روغنکشی توضیح داد: تا سال ۹۰، دانه‌های روغنی به شرکت می‌آمد. اما از آن سال به‌خاطر اعتراضات اهالی منطقه به خاطر بوی بدی که در فرآیند تولید روغن خام ایجاد می‌شد و ایرادات سازمان محیط زیست، واحد روغنکشی تعطیل و تا سال ۹۳ دستگاه‌های آن فروخته شد. بعد از آن روغن خام برای تصفیه از شرکت‌های دیگر آورده می‌شد و فقط واحدهای تصفیه و پرکن و بسته‌بندی باقی ماند. البته این روالی است که بسیاری از شرکت‌های بزرگ تولید روغن طی سال‌های اخیر اتخاذ نموده‌اند.
بی‌خبر قوطی‌سازی را بار کرده، فرستادند رفت
این کارگر با تاکید بر اینکه نرگس شیراز یکی از بزرگترین واحدهای تولیدی استان فارس است، گفت: ما در اینجا محصولات متنوعی از قبیل روغن‌های قنادی، سرخ کردنی، جامد و... تولید می‌کردیم. برای برند‌های مشهوری مثل اویلا، فامیلا، نینا، طبیعت و... تولید روغن انجام می‌دادیم. اما طی یک الی دو سال اخیر، اوضاع تغییر کرده است. خط قوطی‌سازی شرکت تعطیل و یک ماه پیش ناگهان دیدیم که آن را بار کرده، و دارند می‌برند. بعد از آن این روند ادامه یافت: ژنراتور شرکت را فروختند و بردند، قیچی‌های ورق‌زنی را بردند و اکنون نیز می‌خواهند واحد هیدروژن و کنتور را بفروشند و گفته می‌شود می‌خواهند به سیرجان انتقالشان دهند.
وی درباره انتقال شرکت به بیرون از شهر نیز گفت: من بیش از ده سال است که در این شرکت کار می‌کنم و از زمانی که یادم هست، می‌گفتند می‌خواهند نرگس شیراز را به‌خاطر سر و صدا، بوی بد و آلودگی به بیرون از شهر ببرند. البته زمینی را برای این کار در شهرک صنعتی شیراز به شرکت اختصاص داده‌اند. همین وضعیت را شرکت پشم شیشه و شرکت سیمان هم داشتند. آنها امروز در حال انتقال به بیرون هستند اما نرگس شیراز هم‌چنان در وضعیت بلاتکلیفی است و تاکنون کاری در آن زمین انجام نداده است.
او در مورد وضعیت دستمزدها و وام‌های گرفته از سوی کارگران هم گفت: پیش از پایان بهمن‌ماه حقوق همان ماه را دادند اما ما سال‌ها قبل یک‌سری وام با ضمانت شرکت از بانک ملی دریافت کردیم که متاسفانه شرکت به وعده خود عمل نکرده و قسط‌ها را به بانک نداده است. ما هم از آذرماه به‌این سو، دیگر خودمان پرداخت قسط‌ها را برعهده گرفتیم. پیش از این مدت، قسط‌های عقب‌افتاده‌ای بود که شرکت به‌رغم تعهداتش، آنها را پرداخت نکرده است.
با ادامه روال کنونی تا پایان سال ۹۸ از یکی از بزگترین تولیدی‌های استان فارس چیزی باقی نخواهد ماند
این کارگر در پایان خاطرنشان کرد: روغن نباتی یکی از بزرگترین واحدهای تولیدی استان است اما اگر شرکت با روال موجود پیش برود، تا پایان سال ۹۸ عملا چیزی از آن باقی نخواهد ماند و تمام آن بارگیری خواهد شد. شواهد و قرائن موجود حاکی از این امر است.
نرگس شیراز از مصادیق به انحراف رفته واگذاری و خصوصی‌سازی
از جمله نمایندگان مجلسی که پیگیر وضعیت این شرکت بوده، علی اکبری (نماینده حوزه انتخابیه شیراز و عضو هیات رییسه کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی) است. او با بیان اینکه این شرکت از همان مصادیق واگذاری است که به انحراف رفته، گفت: نرگس شیراز برندی خوشنام بوده که در بازار مشتری فراوانی داشته و می‌توانسته تداوم تولید داشته باشد. گرچه به لحاظ مسائل زیست محیطی و اینکه در وسط شهر قرار گرفته، موکول به جابجایی و انتقال به شهرک صنعتی قرار گرفته و مقدمات این امر نیز فراهم گردیده، متاسفانه اما، صاحبان آن چندان انگیزه‌ای برای این کار ندارند.
وی اشاره کرد: در جلسه‌ای که حدود یک الی دو ماه قبل با مدیران شرکت داشتم، آنها این نکته را مطرح کردند که شرکت بازرگانی دولتی ماده اولیه مورد نیاز شرکت را به آنها نمی‌دهد. وقتی این موضوع پیگیری شد، کاشف به عمل آمد که شرکت بازرگانی دولتی از دست این شرکت گله‌مند است که آنها به تعهداتشان عمل نمی‌کنند و بدهی‌هایشان را پرداخت نمی‌کنند و حتی ماده اولیه‌ای که به آنها داده شده را، نه در کارخانه نرگس شیراز، بلکه در جای دیگری استعمال می‌کنند.
مدیریت شرکت چندان راغب به تداوم تولید نیست
اکبری تصریح کرد: به نظر می‌رسد مدیریت شرکت چندان راغب نیست این کارخانه تداوم تولید داشته باشد. از یک طرف، آمده‌اند در سنوات گذشته تسهیلات و وام‌هایی گرفته‌اند اما اکنون کارگران بابت آن وام‌ها بدهکار شده‌اند. این امر مشکلاتی را ایجاد کرده است. برخی از کارگران از موعد بازنشستگی‌شان گذشته اما از انجا که کارخانه نتوانسته مسائلش را با تامین اجتماعی حل کند این تعداد کارگران نیز بلاتکلیف مانده‌اند.
نماینده مردم شیراز تاکید کرد: این کارخانه یک‌ری مسائل و مشکلات دارد که قابل حل است اما صاحبان آنها یا انگیزه‌ای برای حل آنها ندارند و یا منافعشان در جای دیگری است که تمایلی به رفع و رجوع آنها ندارند.
وی پیرامون موضوع باز کردن و فروختن برخی دستگاه‌ها و خطوط شرکت (منظور خط قوطی‌سازی) گفت: من نیز هفته گذشته از این موضوع مطلع شدم. این هم البته در چارچوب همان اشتباهات قرار می‌گیرد. سرمایه‌ای در آنجا قرار دارد که متاسفانه به سیرجان انتقال داده‌اند.
عضو هیات رییسه کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس در پاسخ به این سوال که آیا تاکنون با مدیران این مجموعه تولیدی گفتگویی داشته یا خیر، اظهار داشت: چندین جلسه با آنها داشته‌ایم. با این حال، صاحبان اصلی سرمایه یا در واقع آنها که در اصل آن کارخانه را تملک کرده‌اند، هیچگاه آفتابی نمی‌شوند.
باید به فوریت ترتیب انتقال کارخانه داده شود
اکبری در پایان پیرامون راهکار برای برون‌رفت نرگس شیراز از این وضعیت، اظهار داشت: باید به فوریت و در یک جدول زمان‌بندی مشخص، مدیریت این مجموعه ترتیب انتقال کارخانه را به آن شهرک صنعتی‌ای که زمین برای شرکت در آن تعبیه گردیده، صورت دهد. بخشی از هزینه این انتقال با زمین فعلی شرکت که به خاطر قرار داشتن در وسط شهر از مرغوبیت بالایی برخوردار است، حتی قابل تهاتر می‌باشد. ما هم حاضر هستیم به آنها کمک کنیم. خط تولیدشان را باید به‌روز کنند و از انجام کارهایی که به اشتغال‌زدایی و کاهش تولید دامن می‌زند دوری کنند. در صورت انجام این اقدامات، می‌توان به آینده این کارخانه امیدوار بود. اگر تولید باشد، کارگرها می‌توانند مسائل معیشتی‌شان را به خوبی حل کنند.
مشکلات کنونی نرگس شیراز؛ نتیجه سیاست‌های غلط است
مهرزاد مویدی (رییس هیات مدیره کانون هماهنگی شوراهای اسلامی کار استان فارس، عضو هیات مدیره کانون عالی شوراهای اسلامی کار کشور و عضو شورای عالی اشتغال کشور) ضمن تایید وضعیت نامساعد نرگس شیراز، از فروش دستگاه‌ها و خطوط آن انتقاد کرد و ادامه این روند را زمینه‌ساز تعطیلی شرکت در آینده دانست. وی دلیل این اتفاقات را سیاست‌های غلط مدیریت مجموعه دانست و تصریح کرد: اگر این شرکت تعطیل شود، معضلی به دیگر معضلات کارگری استان افزوده می‌شود.
مویدی افزود: گرچه در روزها و هفته‌های اخیر، طی رایزنی‌هایی که از سوی برخی مقامات استان با مدیریت مجموعه صورت گرفته، قرار بر این شده که باز کردن دستگاه‌ها و انتقال آنها متوقف و تولید از سر گرفته شود، اما تجربیات مشابه، جای نگرانی بسیار زیادی را از سرنوشت این واحد تولیدی بزرگ برای جامعه کارگری باقی گذاشته است.
رییس هیات مدیره کانون هماهنگی شوراهای اسلامی کار استان فارس مالکان این کارخانه را موظف به پاسخگویی نه تنها به رسانه‌ها، بلکه کارگران و مدیران و مقامات استانی مرتبط پیرامون وضعیت کارخانه دانست و مطرح کرد: مدیران این مجموعه اگر مشکلی در کارشان نداشته باشند، چرا باید از پاسخگویی اجتناب کنند؟
گفتنی است تماس‌های خبرنگار ایلنا برای دریافت توضیحات از مدیریت این مجموعه تاکنون بی‌پاسخ بوده است.
بازگشت به رکن فراموش شده اقتصاد ایران
در شرایط حساس کنونی، طبقه کارگر بیش از هر زمان دیگری در معرض خطراتی نظیر بیکاری و فقر قرار گرفته است. با اینحال، ترجیع‌بند اعتراضات بسیاری از آنها تداوم تولید و حفظ اشتغال موجود است. موضوعاتی که دارای قدر مشترک با دغدغه ظاهری بسیاری از مقامات کشوری است اما در این میان، برخی از صاحبان سرمایه و ابزارهای تولید با در دست داشتن آن چیزهایی که لزوما و تماما به آنها تعلق ندارد، شرایط نگران‌کننده‌ای را برای نه‌تنها کارگران، بلکه سایر آحاد جامعه رقم می‌زنند. از همین رو، به نظر می‌رسد تجدیدنظری اساسی در شیوه‌های مدیریتی سابق سرمایه‌های انسانی و اقتصادی کشور لازم است. در چنین شرایطی بد نیست مسئولان در تجدیدنظرشان گوشه‌چشمی هم به رکن سوم و فراموش شده اقتصاد کشور، یعنی تعاونی‌ها و یا چیزی مشابه آن داشته باشند، رکنی که هم به تولید می‌تواند یاری برساند و هم از لحاظ سیاسی به همبستگی ملی.
کارگرنیوز
انتهای پیام/
