گزارش شیرازه از هنرصنعتی که رو به فراموشی است:
گره رکود بر تار و پود فرش دستباف استان فارس
فرش دستباف ایرانی به عنوان یک برند قدیمی جایگاهی در عرصه بین الملل دارد و یکی از صنایع مهم و کلیدی برخی استان‌ها از جمله فارس محسوب میشود اما مدتی است که با مشکلات متعددی در بخش تولید و صادرات دست و پنجه نرم می کند و گره رکود بر تار و پودش خورده است.
به گزارش سرویس اجتماعی شیرازه،فرش دستباف ایرانی به عنوان یک برند قدیمی جایگاهی در عرصه بین الملل دارد و یکی از صنایع مهم و کلیدی برخی استان‌ها محسوب میشود، به گونه‌ای که قبل از کشف و فروش نفت، بخش اعظم صادرات محصولات کشور را فرش تشکیل می‌داد.اما مدتی است که با مشکلات متعددی در بخش تولید و صادرات دست و پنجه نرم می کند و گره رکود بر تار و پودش خورده است.
با این حال فرش دستباف ایرانی در بازارهای جهان هنوز هم حرف اول را می‌زند؛ اما این صنعت با وجود اهمیتش در بسیاری از زمینه‌ها، با چالش‌های متعددی در بخش تولید و صادرات مواجه است.
بخش مهمی از مباحث فرش دستباف که هم در کیفیت و هم جذابیت فرش تاثیر گذار است استفاده از تار و پود و نخ مناسب است،چرا که به عقیده کارشناسان فرش، استفاده از نخ هایی که با رنگ طبیعی رنگ شده اند قطعا موجب اصالت و کیفیت فرش خواهد شد.
در این بین از رونق افتادن کارگاه های رنگرزی که بخش عظیمی از جذابیت فرش را برعهده دارند یکی دیگر از مشکلات و معضلات سد راه هنر صنعت فرش استان فارس است.
رنگ فراموشی، پاشیده شده بر هنر رنگرزی سنتی
اگر چه رنگهای طبیعی محبوبیت فرش دستباف را بالا می‌برد، اما رنگرزی سنتی و استفاده از رنگهای طبیعی چند سالی است که به فراموشی سپرده شده است و بیشتر فرش‌های دستباف با رنگ شیمیایی روانه بازار می‌شوند.
در این میان هنوز هستند افرادی که با زنده نگاه داشتن برخی سنتها گام های مهمی در راستای احیای هنرهای فراموش شده برمی دارند.
در این گزارش به معرفی و بررسی مشکلات دو هنر رنگ رزی و قالی بافی پرداخته ایم.
رنگ رزی هنری با پیشینه بیش از دو هزار سال قدمت در ایران این روزها رنگ فراموشی بر چهره اش پاشیده شده است، هنری که به گفته مصطفی فرمانی قدیمی ترین رنگ رز شهر شیراز روزگاری برای خود رونق و اعتباری داشته اما حالا رو به نابودی است و در فراموش خانه هنرمندان و تجار فرش این دیار جا خوش کرده است.
پایگاه تحلیلی خبری شیرازه در نظر دارد به منظور معرفی این هنر صنعت سنتی و با ارزش که با دقت در نحوه عملکرد آن جلوه دیگری از قدرت و خلاقیت خالق جهان هستی را به رخ می‌کشد، گزارشی از کارگاه رنگ رزی سلطان آباد شیراز تهیه کند تا پس از معرفی و شناخت این هنر بی بدیل ادامه گریزی بر فرش دستباف ایران و چالش های پیش روی این صنعت فراموش شده بزند.
پای درد دل های فرمانی صاحب کارگاه رنگ رزی سلطان آباد شیراز نشستیم تا هم از چالش های سد راه این هنر سخن بگوید و هم نحوه استفاده از انواع گیاهان را در صنعت رنگ رزی تشریح کند.
وی می‌گوید: این کارگاه در سال 1360 شروع به کار کرد و به وسیله استاد زنده یاد سیّاحی رنگ گیاهی در شیراز احیا شد چرا که قبل از این جهت رنگ کردن تار و پود فرش، از رنگهای جوهری که به رنگ شیمیایی معروف بودند استفاده میشد.
فرمانی آغاز کارش را مورد توجه قرار داد و اضافه کرد: ابتدا با روزی 40 کیلو نخ آغاز به کار کردیم تا اینکه در سال های 1369 و 70 با گسترش کارگاه و ساخت پاتیل های بزرگ (دیگ رنگ رزی) روزانه 10 هزار کیلو نخ رنگ و آماده ارائه به قالی بافان میشد، اما متأسفانه با از رونق افتادن صنعت فرش دستباف و ناهمواری هایی که سد راه این هنر صنعت ایجاد شد، رغبت و تمایل افراد به این هنر کم و تولید روزانه ما نیز کاهش پیدا کرد. به گونه ای که اکنون تنها 350 تا 400 کیلو نخ خام را رنگ می‌کنیم.
این هنرمند پیشکسوت علت اصلی این اتفاق را عدم صادرات مناسب فرش و بی توجهی به رنگهای گیاهی عنوان کرد و افزود: تا مادامی که روابط تجاری ما با دنیا بهبود نیابد امکان ایجاد تمایل و انگیزه در بافندگان فرش نیز وجود ندارد و همین امر موجب فراموشی صنعت فرش دستباف می گردد.
فرمانی عدم استقبال از قالی بافی توسط زنان روستایی و دیگر افراد را موضوع معیشت و اقتصاد و همچنین مشکلاتی از قبیل نبود بازار فروش عنوان کرد و افزود: سالیان گذشته بسیاری از مادران با دسترنج قالی بافی فرزند خود را به مراتب عالی تحصیلات می رسانند اما اکنون این هنر در سایه بی توجهی مسئولان رنگ باخته و به یک صنعت خاموش تبدیل شده است.
وی در ادامه به انواع رنگهای گیاهی و گیاهانی اشاره کرد که در صنعت رنگ رزی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
پوست انار، پوست گردو، جاشیر، سوسک آمریکایی، نیل، اسپرک، برگ مک، گاه گندم و ... از جمله گیاهانی است که فرمانی در کارگاه خود جهت رنگ کردن نخ استفاده می‌کند.
پس از صحبتها و درددل های فرمانی پدر، به سراغ فرمانی پسر فرزند کوچک خانواده رفتیم، کسی که در دنیای پر زرق و برق تکنولوژی، بودن و ماندن کنار پدر را انتخاب کرده و با علاقه بسیار این هنر را از پدر آموخته تا در آینده ادامه دهنده راه او باشد.
آرش فرمانی جوان 32ساله ای که علاقه به آداب و رسوم و سنتها او را به سمت این حرفه کشانده است، اظهار کرد: یکی از مزیتهای این کار، سنتی بودن تمام مراحل آن است و هر چیزی که تکنولوژی به آن ورود کند اصالت خود را از دست می‌دهد.
فرمانی ادامه داد: اگر چه در مقطعی از زمان تولید ما به صفر هم رسید اما تولید کنندگان فرش کم کم متوجه مزیت و برتری های رنگهای گیاهی نسبت به رنگهای جوهری شدن .
وی در ادامه شرکت در نمایشگاه های بزرگ کشوری، بین المللی و جهانی را از جمله فعالیتهای کارگاه رنگ رزی خود برشمرد و این اقدام را راهکاری برای معرفی هر چه بهتر هنر رنگ رزی در دنیا دانست .
پس از شنیدن حرف های پیشکسوت رنگرزی در شیراز، در ادامه سری به کارگاه و نحوه رنگ کردن نخها و سپس کارگاه قالی بافی رضویون شیراز زدیم تا شاهد یک چرخه کامل هنر و صنعت کنار یکدیگر باشیم.
در ادامه جهت اطلاع از چالش ها و مشکلات موجود بر سر راه این صنعت، گفتگویی با غلامحسین زنهاری کارشناس فرش های دستباف و قالی و گبه قشقایی انجام دادیم.
وی در خصوص جایگاه صنعت فرش دستباف در استان فارس و احیای دوباره این هنر گفت: استان فارس در بعضی از شاخص ها در زمینه فرش، در کشور بی نظیر و کم نظیر است، به گونه ای که 160 هزار بافنده بالقوه دارد که اگر برنامه ریزی خوبی برای آنان انجام شود بخش عمده ای به عرصه کار باز خواهند گشت.
وی افزود: از نظر تولید جز استانهایی هستیم که به صورت غیر متمرکز به قالی بافی پرداخته میشود، یعنی بانوان کنار کار خانه داری و ...فرش بافی هم انجام می دهند.
زنهاری معتقد است که پیشینه فرش استان فارس در کشور و دنیا یک پیشینه بسیار قوی و طولانی بوده و در تعدد طرح و نقوش نیز جز استان های کم نظیر هستیم، چون نقوش بر اساس ایل، محلات،اقوام مختلف و... طراحی می‌شوند.
وی اضافه کرد: از نظر رنگ گیاهی نیز فارس جز استانهای پیشتاز بوده، چون هنوز موضوع ارگانیک بودن فرش در این استان حائز اهمیت است.
این کارشناس فرش با بیان اینکه صنعت فرش یک هنر است، گفت: هر صنعت، کسب و کار و هنری برای رشد و پیشرفت بهتر، نیاز به برنامه ریزی مناسب دارد به همین خاطر می طلبد، بخش دولتی به کمک بخش خصوصی با یک اتفاق نظر برنامه ای راهبردی را تهیه و تدوین کنند.
بنابه گفته زنهاری، در این برنامه ریزی باید نقاط ضعف و قوت، توانمندی، ظرفیتها و پتانسیل های موجود را بررسی و تهدید و فرصتها را شناسایی کنیم.
زنهاری در پایان ضعف نظارت بر کنترل کیفیت، کم بودن تعداد کارگاه های پرداخت فرش در استان فارس، کم بودن تعداد مجتمع های متمرکز قالیبافی در استان، کم بودن تعداد فروشگاههای عرضه مواد اولیه، ضعف تحقیق و توسعه در هنر- صنعت فرش استان فارس، اطلاعات عوامل تولید، طرح و نقش، بازارها،ناکافی بودن یا صحیح نبودن حمایت ها از بخش فرش (بیمه، وام بانکی )اشتغال ناپایدار، شناسنامه دار نبودن فرش دستباف استان(کاهش بافندگان)نداشتن بیمه و...فروش برخی تولیدکنندگان به واسطه های مختلف برای امر تجارت داخلی و خارجی ، خواب سرمایه و پراکندگی سرمایه یعنی طولانی بودن دوره بازگشت سرمایه در تولید و تجارت فرش دستباف را از جمله نقاط ضعف و چالش های موجود در صنعت فرش بیان کرد.
سخن آخر اینکه:
فرش دستباف نمونه بی‌بدیل هنر ایرانی که از قرن‌ها پیش یکه‌تاز بازارهای بین‌المللی بوده،شاهکار هنری که پیوند تاریخ و فرهنگ است و آثار فاخری از اصالت و معنویت این مرز و بوم را تقدیم جهانیان می کند، حالا زیر بار مصائب به دست فراموشی سپرده و عدم حمایت واقعی از آن باعث فرسایش تدریجی این هنر شده است.
می طلبد دست در دست هم دولت و بخش خصوصی فکر راه چاره ای برای صنعتی باشند که روزی رزق روستاییان زیادی را تأمین میکرد و مانع متروک شدن روستاها و مهاجرت روستائیان می شد.
انتهای پیام/س
نظرات بینندگان
