به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه تحلیلی خبری«شیرازه»، نخبگان هر کشور ثروث ملی محسوب می‌شوند که اندیشه مردم را بارور می‌سازند و مسیر جامعه بشریت را عوض می‌نمایند و برای کشور خویش علوم و فنون ، فرهنگ نو ، ثروت ، عزت و افتخار می‌آفرینند و خودشان را کسی می‌دانند که می‌توانند به  جامعه و مردم کمک کنند، در واقع حمایت از نخبه‌ها و یا نخبه پروری بسیار حائز اهمیت است و مقام معظم رهبری در این باره می‌فرمایند: بسترسازی برای پرورش نخبگان، شناساییِ استعدادهای نخبه، کمک به آن‌ها در رفتن به سمت قله‌های علمی و تحقیقی؛ این‌ها همه کارهای بسیار مهمی است که البته این کارها در کشور ما شروع شده؛ بعد از آن‌ که در گذشته قبل از انقلاب مطلقاً در این کشور وجود نداشت و حتی در جهت عکس آن حرکت می‌شد؛ یعنی در واقع نخبه‌کُشی بود؛ سعیِ در کشتن روح امید در جوان‌ها بود؛ سعی در این بود که آن کسی مطرح شود که نسخه‌ی غربی را به‌طور کامل و صددرصد می‌تواند بخواند و اجرا کند و به آن اعتقاد دارد. از خود جوشیدن، از خود روییدن و بالیدن، اصلاً وجود نداشت. این معنایش این است که همیشه کشور و ملت ما زائده‌یی بر دیگران باشد؛ دنباله‌روی آن‌ها باشد. پیداست که چنین کشوری اعتلا پیدا نمی‌کند. در گذشته وضع ما این بود؛ اما انقلاب روحیه‌ها را عوض کرد؛ وضعیت را تغییر داد.

همین امر باعث شد که به سراغ یکی از بانوان نخبه بنام طاهره نصر، ریاست گروه تخصصی معماری و نائب رئیس کمیسیون انرژی سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور برویم که جدای از انتخاب به‌عنوان پژوهشگر برتر در سال‌های متمادی در دانشگاه آزاد اسلامی در دومین دوره جایزه ملی دادمان به‌عنوان چهره ماندگار و بانوی موفق حوزه معماری و شهرسازی کشور مورد تقدیر قرار گرفته که این تنها یک مورد از درخشش این بانوی استان فارسی بود.

 نصر در پاسخ به خبرنگار این رسانه مبنی بر چالش‌هاي نظام شهرسازي گفت: بی شک مهم‌ترین چالش‌های نظام شهرسازی را می‌توان در مسایلی از قبیل تاب آوری، هویت و توسعه پایدار شهر دانست. 

در مورد تاب‌آوری شهر آن‌چه مسلم است این که تاب‌آوری شهری اصطلاحی است که برای اندازه‌گیری توانایی یک شهر برای بهبود از یک مخاطره به کار می‌رود؛ در حقیقت شهرهای تاب‌آور از پیش برای پیش‌بینی، پشت سر گذاشتن و بهبود از تأثیرات خطرات محیطی طراحی شده‌اند و سیستم‌های فیزیکی و اجتماعی در چنین شهری قادر به بقا و عملکرد تحت شرایط بحرانی هستند.

شیرازه:  شهر تاب آور چه شهری است

 شهري است که در آن بلایا به کمترین میزان رسیده است؛ زیرا که مردم آن در خانه‌ها و محله‌هایی با خدمات منظم و زیرساخت‌هایی که از قوانین ساختمانی معقول پیروي می‌کنند ساکن هستند؛ بدون آن‌ که در آن به خاطر کمبود اراضی مناسب، خانه‌سازي‌هاي بی‌قاعده بر روي دشت‌هاي سیل‌خیز و زمین‌هاي شیب‌دار و یا در انبوهی از تراکم بدون توجه به گشودگی فضایی، صورت گرفته باشد. از آنجا که در قانون اساسی جمهوری اسلامی به تأمین مسکن مناسب برای مردم تأکید شده است بنابراین مؤلفه تاب‌آوری شهری نسز مورد توجه قرار گرفته است. چرا که مگر می‌توان مسکنی مدنظر باشد که نتواند آرامش و امنیت ساکنان را تأمین کند و شرط اول این مورد نیز قرارگیری مسکن بر بستری است که  ایمن باشد. از آنجا که الگوهای کاربری اراضی، بستری برای این اجزای فیزیکی و اجتماعی هستند، لذا تناسب این الگوها با مخاطرات در طراحی آنها نقش مهمی در حفظ تاب آوری این اجزا و در نتیجه تاب‌آوری کل شهر خواهد داشت.

متأسفانه شاید بتوان عمده مشکلات ایجاد شده در شهرهای کشور در زمان بحران را در ضعف‌های اساسی طرح‌های بالادستی توسعه شهر و نادیده گرفتن بحث‌هایی از قبیل گسل، هیدرولوژی و مهار سیلاب‌ها در مطالعات جامع دانست. مکان‌یابی در بحث‌های شهرسازی و ساخت و ساز شهری، مطلبی بسیار حائز اهمیت است که در بسیاری موارد در توسعه‌های شهری به دست فراموشی سپرده شده است.

همین مسأله را می‌توان در آسیب شناسی برای چرایی کاهش تاب‌آوری ساختمان در ساخت و ساز‌ها در زمان بحران‌های طبیعی مدنظر قرار داد. در بسیاری موارد نیز سوداگری زمین نیز توسعه نابجای شهرها را موجب شده است، اگرچه در موارد ساختِ ساختمان به مؤلفه‌هایی از قبیل کیفیت ساخت، کیفیت مصالح ساختماني، قدمت ساختمان، تعداد طبقات و مساحت و تراکم ساختمان، تناسب فضای پُر و خالی در شهرسازی و نیز زیرساخت‌های شهری در تاب‌آوری کالبد شهر تأکید شده، اما موضوع تاب‌آوری شهرها هنوز در ساختار نظام برنامه‌ریزی کشور کمتر مورد توجه قرار گرفته است و متأسفانه بر اساس استانداردها، شهرهای کشور و به ویژه کلانشهرها، تاب‌آوری لازم در برابر بحران را ندارند.

محصول فراموشی مؤلفه‌های هویت شهر، ایجاد شهری تیرآهن محور است. خوانایی و وضوح بصری از مهم‌ترین مفاهیم مرتبط با مقوله هویت در شهرسازی می‌باشند. اما وضوح بصري يا خوانايي در سيماي شهري امروز به گونه‌اي ناديده گرفته شده است. در واقع هويت، حلقه گم شده زنجير در ساخت و سازهاي امروزي است، اين اصل ناديده گرفته شده موجب شده كه چهره معماري و شهرسازي شهرهاي اكثر نقاط كشور به خصوص شهرهایی که دارای پشتوانه فرهنگی بوده اند به گونه‌اي بي‌هويت گردد.

هر شهر از جایگاه ویژه طبیعی برخوردار است که آن را از سایر شهرها متمایز می‌کند. مؤلفه‌های طبیعی هویت شهر از شهری دیگر متفاوت است. ویژگی های بستر طبیعی هر شهر، بخشی از هویت شهر را به تصویر می کشد که در قالب هویت طبیعی شهر قابل تعریف است. متأسفانه عدم شناخت و درک ساختار و استخوان بندی شهرها و عدم تلاش برای حفظ و احیاء و توسعه در جهت تداوم ارزش های گذشته آن، موجب بروز لطمات فراوان به ارزش های نهفته در شهرها و الگوهای شهرسازی سنتی ایران شده است. به یقین می‌توان گفت شناخت هویت و مؤلفه‌های تأثیرگذار آن در شکل شهر، چالشی در شناخت شهر و نظام شهرسازی است.

در شهرها، مفاهیم پایداری و توسعه پایدار شهری بر پایه طرفداری از منطق و ابعاد اکولوژی، اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و فضایی و نیز تقابل این ابعاد است. هرچند همواره به مزایای زیست ¬محیطی و اجتماعی پایداری توجه شده است اما جنبه‌های سودآوری اقتصادی کمتر مورد توجه واقع شده است. بر این اساس بررسی و تبیین نظریه‌های شهر پایدار و توسعه پایدار شهری در فرایند بازآفرینی، نوسازی و بهسازی شهری نیز لازم و ضروری می‌باشد. مفهوم شهر پایدار شهری است که به دلیل استفاده اقتصادی از منابع، اجتناب از تولید بیش از حد ضایعات و بازیافت آن تا حد امکان و پذیرش سیاست‌های مفید در دراز مدت، قادر به ادامه حیات خود باشد. بنابراین می‌توان گفت که بهسازی و نوسازی و حیات بخشی با هدف توسعه پایدار هماهنگی فراوانی دارد و اقدامات نوسازی و بهسازی شهری به دنبال تحقق توسعه پایدار شهری است.

 می‌توان گفت ایده پایداری، مفهومی است که چهار مؤلفه زیست محیطی، اجتماعی، اقتصادی و کالبدی را توأماً مورد توجه قرار می‌دهد. در راستای توجه به محیط زیست و اکولوژی باید به ارائه راه حل هایی کارآمد برای تغییرات اقلیمی نیز اندیشید. راه حل هایی که آینده شهرسازی پایدار را رقم زند. از جمله این موارد می توان به زیرساخت های شهری اشاره کرد که شهر ها می توانند کنترل کننده بسیاری از مسایل مربوط به انرژی در برابر کنترل تغییرات اقلیمی باشند.

ارتقای کیفی سیمای شهرها فقط توجه به آینده ساخت ‌و ‌سازها نیست. در ماده 2 قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان به حمایت از مردم به عنوان بهره‌برداران از ساختمان‌ها و فضاهای شهری و ابنیه و مستحدثات عمومی و همچنین رشد و اعتلای مهندسی در کشور به صورت آشکار، اشاره شده است. در این راستا دستیابی به چشم‌انداز شهرهای زنده، امن، پایدار، سالم  و به دور از آلودگی محیطی و بصری و به طور کلی افزایش توجه به بُعد انسانی شهرسازی، شهرهای انسان محور و نیز هویت به عنوان مؤلفه‌ای قابل توجه در سیمای شهر، بیانگر تقاضای روشن و قوی برای کیفیت شهری بهتر است. باید اعتقاد داشت که تقویت زیرساخت‌های شهری و مدیریت شهری می‌تواند برای توسعه شهری پایدار می‌تواند آینده‌ای پایدارتر را به همراه داشته باشد.

ابتدا باید دید مبلمان شهری چیست. مبلمان شهری به مجموعه ابزار و لوازمی که در سطح محیط شهری، با کمک صنعت زیباسازی شهری برای استفاده عمومی ساخته‌شده گفته می‌شود. عناصری مانند: نیمکت، آب‌نما، وسایل بازی‌کودکان، پله برقی، ایستگاه اتوبوس، تابلو و علائم، مخازن زباله، برج‌های نوری و پایه چراغ‌خیابانی مبلمان شهری هستند. از آنجا که این عناصر در شهر‍‍‍‍، خیابان و فضاهای باز نصب شده‌اند، کاربرد عمومی دارند و قابل استفاده عموم مردم هستند و لذا به این نام شده‌اند. مبلمان شهری علاوه بر اینکه بر هویت شهر تأثیر دارد می تواند بر منظر شهری نیز تأثیر گذارد.

اهداف طراحی مبلمان شهری را می‌توان در زیباتر شدن محیط شهری، بالاتر بردن سطح و کیفیت زندگی شهروندان، نشان دادن هویت فرهنگی یک شهر، پدید آوردن محیطی نوآورانه برای شهروندان، ایجاد ارتباط بین شهروندان و بالابردن روحیه عمومی دانست،در این میان شاید بتوان نقش هویت فرهنگی را در مبلمان شهری بسیار مهم دانست. چرا که طراحی مبلمان شهری متناسب با فرهنگ مردم شهرهای مختلف، می‌تواند هویت فرهنگی مردم آن منطقه را پدیدار سازد. به عنوان مثال، طراحی یادبود یک اتفاق مهم تاریخی، قهرمانان ملی و اسطوره‌های یک قوم و کشور، سمبل و افتخارات یک قوم و مذهب و بسیاری موارد دیگر را می‌توان در حفظ و ماندگاری فرهنگ مردم بسیار مؤثر دانست. آن‌چه مسلم است همه اجزای مبلمان شهری باید بتوانند آرامش و آسایش شهروندان را در پی داشته باشند. مبلمان شهری باید زیبا باشد و در عین حال کاربردی باشد و باید بتوانند حس رضایت مردم و شهروندان را تأمین کنند. از نظر پایداری نیز باید علاوه بر این‌که با مصالح مناسب ساخته شود در برابر تغییرات آب و هوایی نیز مقاوم باشند و بدون شک اقتصاد نیز به عنوان یک مؤلفه مهم در ساخت مبلمان شهری نقش دارد. متأسفانه در بسیاری موارد برای صرف هزینه کمتر، در ساخت مبلمان شهری، از مصالحی استفاده می‌شود که نه تنها دوام لازم در برابر تغییرات آب و هوایی ندارد بلکه موجب تأمین آسایش مردم نیز نمی‌شود. 

در ابتدا باید نگاهی به  هنرهای شهری داشت که در تعادل و همنشینی با کالبد، فضای سبز و مبلمان شهری از عوامل اصلی زیبایی شهری محسوب می‌شود. به بیانی دیگر این آثار به نوعی روح بخش فضاهای شهری هستند و می‌توانند در جذابیت فضاهای عمومی نقش ایفا کنند. اِلمان یا نماد شهری، ترکیبی پیکره‌وار  است که در ساخت آن از ویژگی‌های درونی احجام و اشکال هندسی، صفحات قائم یا منحنی، اجزای سازه‌ای، کابل‌ها، پوترها و فریم‌ها استفاده می‌شود و البته ساختار نهایی آن می‌تواند جنبه‌ی تزئینی و ساختمانی داشته باشد. در این میان، توجه به نظام تعادلی پایدار در کنار توجه به مباحث زیبایی شناسی بسیار ضروری است.

بدون شک نمادی که به درستی طراحی شده باشد، می‌تواند در توسعه کیفیت محیطی، هویت بخشی به فضا، تعاملات اجتماعی و توسعه ارتباطات، حفظ و انتقال و تأکید بر ارزش‌های فرهنگی، غنی‌تر کردن تجارب زیباشناختی مردم شهر، کمک نماید و یقینا «فرهنگ» در این زمینه نقشی تأثیرگذار دارد.

در شیراز نیز ابتدا باید مؤلفه‌هایی که در هویت شهر شیراز تأثیر گذار هستند مورد توجه قرار گیرند تا بتوان نمادها متناسب با هویت شهر شیراز را طراحی نمود. متاسفانه در شیراز نیز بعضا با اِلمان‌هایی مواجه هستیم که هیچ سنخیتی با هویت شهر شیراز ندارد و ناخودآگاه ذهن به دنبال شاخصه‌ها و ویژگی‌هایی می‌گردد که بتواند ارتباط آن المان یا نماد را با شهر شیراز بیابد.

انتهای پیام/224224