به گزارش گروه فرهنگی پایگاه خبری تحلیلی «شیرازه»، کتاب «فلسفه پرندگان» نوشته فیلیپ دوبوآ و الیز روسو با ترجمه کاوه فیض‌اللهی، اثری تلفیقی در حوزه زیست‌شناسی و فلسفه است که نویسندگانش می‌گویند مطالب فلسفی‌اش، نه استنتاج اخلاقی بر پایه رفتار پرندگان بلکه صرفاً توصیه‌هایی برای زندگی سرشارتر با الهام از رویکرد پرندگان هستند. همچنین در انتهای کتاب این تذکر را هم می‌دهند که ۲۵ درصد از ۱۰ هزار گونه پرنده‌ای که در زمین زندگی می‌کنند، تا پایان قرن بیست و یکم با تهدید انقراض روبه‌رو می‌شوند.

دو مولف کتاب، حقایق جالبی را درباره زندگی پرندگان مطرح می‌کنند که تصورات پیشین مخاطب را تا حدودی با چالش روبرو می‌کنند؛ مثل این‌که سهره جنگلی وقتی به منطقه‌ای دیگر می‌رود، لهجه‌اش را اصلاح می‌کند تا با دیگران یکی شود؛ یا این‌که در خانواده مرغابی‌ها، مرغابی ماده است که در لباس کُلفتی تمام کارهای لانه را انجام می‌دهد؛ و یا این‌که Lovebird پرنده‌ای که به فارسی مرغ عشق نامیده می‌شود نیست و به‌گونه‌ای دیگر از طوطی‌ها با نام علمی Melopsittacus undulatus تعلق دارد.

یکی از حقایقی که در «فلسفه پرندگان» به آن پرداخته شده، علت توداری و منزوی‌شدن پرندگان در برخی مقاطع از سال است. فیلیپ دوبوآ و الیز روسو می‌گویند برای پرندگان دوره پر ریزی، زمان آسیب‌پذیری است و پرنده که می‌داند آسیب‌پذیر است، سرش را در لاک خودش فرو می‌برد و بی‌سروصدا زندگی می‌کند.

از دیگر حقایق زندگی پرندگان که با زندگی انسان‌ها هم شباهت دارد، پناه گرفتن‌شان در شب است. یعنی با رسیدن شب، پرندگان به‌سرعت جای امن و پنهانی پیدا می‌کنند تا در آن بخوابند و استراحت کنند. آن‌ها از فضاهای تنگ و بسته بسیار می‌ترسند، فضاهای کوچک را دوست ندارند و بعضی گونه‌های بسیار اجتماعی‌شان نمی‌توانند تنها بودن را تحمل کنند و فقط هنگامی که در جمع هستند رضایت خاطر واقعی دارند.

شباهت دیگر پرندگان به انسان‌ها این است که موجوداتی بنده عادت هستند و باید در طول روز، زمانی را به غذا و زمانی را به چرت بعدازظهر اختصاص بدهند. بعضی گونه‌های آب‌وهوایی هم مانند باد و باران هست که پرندگان چندان دوستشان ندارند. داشتن روده حساس هم از دیگر شباهت‌های پرندگان به انسان‌هاست. به این معنی که پرنده‌ای که ترسیده، معمولاً روده‌های خود را تخلیه می‌کند.

پوشاندن یک‌عیب با یک‌حسن

یک نکته مشابه دیگر بین انسان و پرندگان، این است که آن‌ها هم عیوب خود را با امتیازاتشان می‌پوشانند. به بیان ساده‌تر، پروبال زیبای یک پرنده فقدان چیز دیگری را پنهان می‌کند؛ توانایی آواز خواندن را. اگرچه استثناهایی نیز در عالم پرندگان وجود دارد، اما نرهای گونه‌هایی که مجلل‌ترین لباس‌ها را به تن می‌کنند و زیباترین پرها را دارند، فقط از عهده خواندن آوازهای پیش‌پاافتاده برمی‌آیند.

پر و بال مرغابی نر، اغلب دارای تزیینات و بسیار رنگارنگ است و به‌ویژه در بهار از درخشش ویژه‌ای برخوردار است. از سوی دیگر، پروبال مرغابی ماده اغلب قهوه‌ای، سیاه یا سفید است. این ترکیب، استتار فوق‌العاده‌ای ایجاد می‌کند و به مرغابی امکان می‌دهد که با پس‌زمینه شاخه‌ها، نیزارها و علف‌ها، جایی که در آن در لانه‌اش می‌خوابد و روی تخم‌هایش می‌نشیند، یکی شود.

در شناگرها و سلیم اوراسیایی، این پرنده ماده است که درخشان‌ترین و رنگارنگ‌ترین پروبال معاشقه‌ای را دارد، در حالی‌که پرنده نر عمدتاً بی‌رنگ و رو است. در این‌گونه، ماده است که در فرایند اغواگری پیش‌قدم می‌شود و به‌عهده پرنده نر است که سه‌هفته روی تخم‌ها بنشیند.

پرندگانی که پروبالی مات دارند در بیشتر موارد، در دفاع از قلمرو یا جوجه‌هایشان از همه موثرترند. پروبال زیبا پوست را کلفت نمی‌کند و نرهایی که پروبالی رنگی دارند، بیشتر احتمال دارد از خطر بگریزند یا پنهان شوند تا آنکه با آن روبرو شوند.

در همین‌زمینه بد نیست به نکته جالبی درباره غاز نر و خروس اشاره کنیم. غاز نر در نوک‌زدن به ساق پای یک‌انسان یا هر عالم غریبه، در دفاع از جفت و جوجه‌هایش از خروس جلوتر است و هیچ خروس یا مرغی از نظر هشیاری به گرد پای غاز نر نمی‌رسد که از این نظر چیزی از یک سگ نگهبان کم ندارد.

جالب است که خروس‌ها با سینه ستبرشان، وقتی بترسند پا به فرار می‌گذارند. خلاصه آن‌که از ظاهر خروس با آن پر و بال درخشان، نگاه پرغرور و سبک زندگی بی‌بندوبار، اعتماد به نفس می‌بارد.

چرخ‌ریسک‌ها و سازش با شرایط

همسان‌شدن و سازش با شرایط محیط هم از دیگر رفتارهای فلسفی پرندگان است که در کتاب «فلسفه پرندگان» به آن اشاره شده است. نمونه بارزش هم چرخ‌ریسک‌ها هستند.

در پژوهش‌هایی که انجام شده، این نتیجه حاصل شده که چرخ‌ریسک‌های بزرگی که در شهر زندگی می‌کنند، با صدایی بلندتر از همتایان روستایی خود آواز می‌خوانند. زیرا سروصدای شهر آوازشان را در خود خفه می‌کند. این پرندگان اگر قرار است با جفت‌شان ارتباط برقرار کنند، ناگزیر باید صدایشان را بالاتر ببرند. اما این‌طور نیست که چرخ‌ریسک بزرگ فهمیده باشد برای شنیده‌شدن صدایش باید چه کند، بلکه فقط به‌طور طبیعی به تغییری در محیط سازش یافته است.

علاقه به موسیقی و چشم و هم‌چشمی در آن

پرندگان موسیقی‌دانان بی‌رقیبی هستند. نمونه بارز این مهارت در پرندگان، توکای باغی است که گونه نر آن، در مواجهه اول، فقط آوازی زیبا و در مجموع ساده و سنتی با تغییرات جزیی می‌خواند. اما اگر نر دیگری در محیط حاضر شود، برای رقابت و از میدان به در کردن رقیب، عبارت‌های جدیدی ابداع می‌کند تا آهنگ‌هایش را غنی‌تر کند و با صدای بلندتری آواز می‌خواند.

خلاصه کلام آن‌که پرندگان، مانند بسیاری از جانوران و حتی گیاهان، توانایی درک موسیقی انسان را دارند و آهنگ را می‌فهمند.

 مفهوم خانواده و وفاداری در پرندگان

مفهوم خانواده در میان پرندگان بسیار متغیر است؛ از فاخته که جوجه‌هایش را حتی پیش از آن‌که از تخم خارج شوند رها می‌کند تا غازها و درناها که تا مدت‌ها پس از پرواز، جوجه‌ها و ترک لانه، روابط خانوادگی‌شان را حفظ می‌کنند.

غیر از فاخته، موارد دیگری از فرزندخواندگی نیز بین پرندگان وجود دارد. فاخته ماده هرکدام از تخم‌هایش را در لانه‌ای می‌گذارد. به این ترتیب تعداد فرزندان سالمی را که احتمال دارد به دنیا بیایند، بیشتر می‌کند.

خلاف این باور قدیمی که همه پرندگان همسرانی وفادار هستند، صعوه جنگلی متخصص چندهمسری و چندشوهری است. هم نر و هم ماده این پرنده، به‌گفته نویسندگان «فلسفه پرندگان»، طرفدار پرشور رابطه ضربدری هستند.

در دوران فراوانی این‌گونه، نرها پیش‌قدم می‌شوند اما در دوران قحطی ماده‌ها هستند که پا پیش می‌گذارند. بین صعوه‌های جنگلی، حرف آخر را ماده می‌زند و دسته‌تخمی می‌گذارد که شامل فرزندان چندین نر است.

البته گونه‌های تک‌همسری همچون غازها، قوها و بعضی پرندگان شکاری وجود دارند، اما برای پرندگان دیگر واقعیت پیچیده‌تر است و هنگامی که مورد بررسی قرار می‌گیرند، پژوهشگر با تمام انواع رابطه‌های ممکن روبرو می‌شود.

انتهای خبر/