به گزارش خبرنگار گروه فرهنگی پایگاه خبری تحلیلی «شیرازه»، پرواز شماره ۷۵۲ هواپیمایی بین‌المللی اوکراین در سحرگاه ۱۸ دی‌ماه سال ۱۳۹۸ با برخورد به پدافند هوایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ساقط شد و ۱۷۶ سرنشین آن جان باختند.

به گزارش «شیرازه»، علی‌رغم هجمه‌های شدید رسانه‌ای علیه سپاه پاسداران و ایران که از همان ساعات اولیه آغاز شد، در جدیدترین بررسی قضایی در دیوان عالی «انتاریو» کانادا، خطوط هوایی بین‌المللی اوکراین (UIA) به دلیل «اهمال کاری»، مسئول حادثه سقوط پرواز شماره ۷۵۲ اعلام شد و این دادگاه بین‌المللی، شرکت هواپیمایی اکراین را محکوم به پرداخت غرامت کامل به خانواده‌های قربانیان این سانحه کرد.

از آنجایی که هنوز شواهد مختلف و همچنین رأی صریح دادگاه کانادا، حکایت از بی‌گناهی ایران در این حادثه دارد؛ اما حواشی این حادثه بیش از پیش ادامه دارد؛ لذا گروه خبری تحلیلی «شیرازه»، به برپایی میزگردی با حضور کارشناسان مسائل سیاسی، رسانه‌ای و سینمایی در رابطه با این حادثه ناگوار اقدام کرد تا به ابعاد رسانه‌ای این موضوع به صورت تخصصی پرداخته شود. 

بُعد دیگر جنگ رسانه‌ای

در ابتدای میزگرد، سید محسن هاشمی کارشناس مسائل سیاسی سخن خود را با این مقدمه آغاز کرد: وقتی از رسانه و جنگ رسانه‌ای دشمن صحبت می‌شود بسیاری ذهنشان به سمت فضای مجازی و حتی حوزه رسانه مکتوب و برخط می‌رود؛ اما واقعیت آن است که رسانه بخش مهم دیگری دارد که «سینما» اصل و اساس آن است.

وی تشریح کرد: بررسی انواع دسیسه‌های سال‌های اخیر در علیه نظام جمهوری اسلامی نشان می‌دهد که همواره این بُعد مهم رسانه، مورد توجه دشمنان بوده و آن‌ها به اشکال مختلف از جمله نفوذ در هنرمندان سینما و الگودهی منفی از طریق آن‌ها و مهم‌تر از آن، تشویق به تهیه فیلم‌های سینمایی با محتوا و موضوعاتی که آنان می‌خواهند، باعث شده است که دامنه جنگ رسانه‌ای و حتی واقعی علیه نظام گسترده شود.

کارشناس مسائل سیاسی افزود: بررسی آنچه در موضوعات اخیر رسانه علیه جمهوری اسلامی صورت گرفته است خصوصا در موضوع هواپیمای اوکراینی و شبهات مختلف پیرامون آن، از جمله حساسیت اُپراتور موشکی به حفظ امنیت کشور و عدم تردید بعد از یقین به خطرآفرین بودن هواپیما که بعدها توسط دولت کانادا نیز تأیید شد و حتی داستان مشکوک فیلمبرداری از صحنه سقوط هواپیما توسط فردی ناشناس و بدون اضطراب در سحرگاه می‌تواند موضوعی برای ساخت یک فیلم سینمایی باشد.

هاشمی ساخت یک فیلم سینمایی در این خصوص را باتوجه وضعیت فعلی کشور یک آرزوی بزرگ دانست و تأکید کرد: اما می‌توان با مواردی چون فراخوان فیلمنامه‌نویسی قدمی بزرگ در راستای ساخت آن برداشت.

وی  یادآور حساسیت‌های امنیتی در ساخت چنین مواردی شد و بیان کرد: باید دستگاه‌های امنیتی آن را مدنظر داشته و با اغماض آن را تحمل کنند؛ زیرا اگر چنین نشود، زمان خود آن‌ها را با دروغ‌های بیشتر و در قالب‌های تصویری به خورد مخاطب می‌دهد.

جلوگیری از فتنه‌های آینده با ساخت محتوای فاخر

کارشناس مسائل سیاسی گفت: مطمئناً این قبیل اقدامات رسانه‌ای و هزینه‌کرد برای ساخت محتوای فاخر می‌تواند نویدبخش جلوگیری از حواشی و فتنه‌هایی شود که بعدها و پس از این قبیل حوادث، دامن کشور را می‌گیرد، همانند آنچه بعد از فتنه ۸۸ و با ساخت فیلمی با عنوان «قلاده طلا»  شکل گرفت که هنوز روایت دقیقی از مظلومیت‌های کشور و توطئه‌های دشمن در آن سال‌هاست.

در این میزگرد که در رابطه با لزوم ایجاد و ساخت منابع پاسخ‌دهی به شبهات پیرامون حادثه «هواپیمای اکراینی» برگزار شد، مهدی طاهری کارشناس رسانه به ایراد سخن پرداخت و تأکید کرد: موضوع «هواپیمای اوکراینی» یکی از موضوعات مهم تاریخ معاصر ایران است که باعث تکان‌های عجیبی در افکار عمومی و حتی تحولات سیاسی و اجتماعی شد.

وی گفت: متأسفانه این حادثه تلخ که به یکی از اضلاع جنگ رسانه‌ای علیه جمهوری اسلامی و مردم مبدل شده و علی‌رغم وجود جنبه‌های دیگری برای این موضوع که قابل پاسخگویی به شبهات وارد شده است، شاهد یک سکوت عجیب هستیم.

کارشناس رسانه افزود: جالب است که این حادثه تلخ با گذشت زمان، جنبه‌های مثبتی در عرصه رسانه پیدا می‌کند که قابلیت پاسخگویی به افکار عمومی را دارد و می‌تواند تا حدود زیادی به جنگ رسانه دشمن پاسخ داده و با آن مقابله کند؛ اما همان «سکوت گفته شده» این هماوردی را دچار یک سؤال کرده است که چرا باید شاهد این موضوع باشیم.

مهدی طاهری اظهار کرد: از آنچه در همان دقایق اول انتشار فیلم‌های ساقط کردن هواپیما به وسیله فردی ناشناس در محیطی آرام و بدون استرس ناشی از چنین حادثه هولناکی تا رأی دادگاه کانادا و محکومیت اوکراین در این حادثه، یک خط سیر رسانه‌ای را نشان می‌دهد که حتی هم‌اکنون نیز می‌توان با رجوع به آنچه گذشته، پاسخی محکم در دفاع از بسیاری تهمت‌ها یافت.

در روایت حادثه کوتاهی کردیم

وی تأکید کرد: از این رو لازم است بدون ترس از عواقب و عوارض بعدی حواشی این اتفاق ناگوار، دوباره شروع به روایت‌خوانی از حادثه به اشکال مختلف نمود و آن را نه به شکل دروغین مانند آنچه جبهه مخالف نظام روایت می‌کنند؛ بلکه به شکل واقعی و آنچه است روایتی داشت که هرچند دشمن در پی کتمان آن است؛ اما ما نیز در عدم بیان آن مقصر هستیم.

کارشناس رسانه ضمن اشاره به  اینکه در روایت حادثه «هواپیمای اکراینی» تأخیر شده است، تأکید کرد: در عصر هوش مصنوعی که مبتنی بر تحلیل داده و اطلاعات موجود است، باید با جمع‌آوری اسناد و تولید محتوا به اشکال مختلف خصوصا متن‌محور و در قالب ویکی‌های مختلف از جمله ویکی‌پدیا به یک مرجع اطلاعاتی جدید مبدل شد تا برای آیندگان اسناد و ادله محکمی به یادگار گذاشت، تحلیل‌های صحیح را به عرصه رسانه وارد نمود.

کم‌کاری در پاسخ به شبهات حوادث

کارشناس رسانه ابراز نگرانی کرد و گفت: متأسفانه این کم‌لطفی به عرصه‌های مورد رجوع در پاسخ‌دهی به شبهات حوادث مشابه در کشور بسیار زیاد بوده و شاید ترس از امتداد حواشی و یا پاک کردن صورت مسأله نسبت به آنچه روی داده است به منظور عدم تکرار آن در افکار عمومی حتی به ظاهر، سبب این موضوع شده است که از فرصت‌های این حادثه بهره نبریم.

طاهری بر لزوم ایجاد منبع‌های قابل رجوع در پاسخ‌دهی به شبهات حوادث تأکید کرد و یادآور شد: اگر چنانچه گفته شد در خصوص این حوادث، تولید محتوا و فیلم و متنی در نظر گرفته نشود؛ مطمئناً خاطرات و حواشی تلخ آن در ذهن مخاطب رسوب کرده و مسیر فهم دیگر حقایق را نیز به مرور زمان مسدود می‌کند؛ پس باید قبل از این امر به فکر چاره بود حلال این رسوب‌های ذهنی را قبل از هر موضوعی گره گشایی کرد.

افزایش اعتماد عمومی با پرداخت رسانه‌ای شفاف

ابراهیم شیشه‌گر رئیس سابق انجمن سینما جوان شیراز در خصوص نقش خبرگزاری‌ها در پوشش حوادث اظهار کرد: رسانه‌های خبری ایرانی از جمله خبرگزاری‌های مهم داخل کشور که مرجع پیگیری اخبار مکتوب در ایران محسوب می‌شوند، نقش مهمی در پوشش وقایع ایفا می کنند؛ اما معمولاً در این اتفاقات اطلاعات خاصی ندارند.

وی گفت: ساخت فیلم سینمایی و مستند درباره حادثه هواپیمای اوکراینی می‌تواند به عنوان یک ابزار قدرتمند برای ثبت تاریخ، بیان حقیقت و ایجاد تغییرات مثبت در جامعه مورد استفاده قرار گیرد.

رئیس سابق انجمن سینما جوان شیراز تأکید کرد: در نهایت، باید گفت که پرداخت رسانه‌ای شفاف و دقیق حوادث، نه‌تنها حق مردم است؛ بلکه به بهبود مدیریت بحران و افزایش اعتماد عمومی کمک شایانی می‌کند.

شیشه‌گر ادامه داد: مسائل اجتماعی، در واقع نشانه‌هایی از چالش‌های بنیادی جامعه هستند. نادیده گرفتن این نشانه‌ها، مانند نادیده گرفتن علائم بیماری است که می‌تواند به وخیم‌تر شدن وضعیت منجر شود.

وی گفت: پاسخگویی به مسائل جامعه، اعتماد مردم به نهادهای حکومتی و اجتماعی را افزایش می‌دهد و به تقویت انسجام ملی کمک می‌کند.

رئیس سابق انجمن سینما جوان شیراز گفت: متأسفانه برخی از مسئولان و نهادها، از ترس عواقب روبرو شدن با واقعیت، از پرداختن به مسائل جامعه خودداری می‌کنند.

لزوم فراگیری مهارت رسانه‌ای توسط مسئولان 

شیشه‌گر ابراز تأسف کرد که در مقاطع مختلف شاهد بوده‌ایم که اکثر مدیران کشور رفتار رسانه‌ای ندارند و عمدتاً با  دوری از کیاست عمل می‌کنند و با مسائل روبرو می‌شوند؛ در حالی که برای مواجهه و تعامل با خصوصا اتفاقاتی که بازتاب جهانی دارند، باید حرفه‌ای و هوشمندانه عمل کرد و مهارت کافی برای جنگیدن در جبهه رسانه را داشت.

وی افزود: شوربختانه شاهدیم عمده نظرات مسئولان بلندپایه، نه‌تنها بر پایه مهارت رسانه‌ای نیست؛ بلکه هیجان همراه با یک‌سری آمار و اطلاعات سطحی‌ است که بدون در نظر گرفتن تبعات بیرونی و جهانی، حواسشان به ابعاد رسانه‌ای اتفاقات نیست و در این میان منافع ملی تحت‌الشعاع رفتارهای سطحی مدیران بی‌سواد رسانه‌ای شده است.

رئیس سابق انجمن سینما جوان شیراز ادامه داد: اما مشخص است یک اتاق فکر پشت جریان رسانه‌ای دشمن قرار دارد و در این مواقع از کوچک‌ترین گاف مسئولان، شروع به ایجاد یک چالش کرده و آن‌ را در بستر رسانه، تبدیل به یک کنشگری خاص می‌کند به نحوی که از مخاطبانش که عمدتاً عوام هستند، مستقیم یا غیرمستقیم می‌خواهد واکنش نشان دهند که نتیجه این واکنش می‌شود طوفانی از نظرات منفی، تمسخر افراد و اصل حاکمیت.

شیشه‌گر گفت: طی سالیان متمادی خروجی این برنامه‌ریزی رسانه‌ای دشمن، افزایش میزان ناامیدی و بی اعتمادی افکار عمومی نسبت به حاکمیت شده است.

وی تأکید کرد: نیازمند تشکیل سازمان یا ساختار حرفه ای و منسجم هستیم. چیزی شبیه یک قرارگاه جنگی. باید یک قرارگاه رسانه‌ای با پشتوانه‌های مختلف اجرایی تشکیل شود؛ همچنین سیستم رسانه‌ای کشور باید بازسازی ساختاری شود.

رئیس سابق انجمن سینما جوان شیراز توضیح داد: در درجه نخست، لازم است مدیران و مسئولان دارای یک فهم و درک رسانه‌ای و همچنین لزوم به‌همراه داشتن یک تیم با تجربه در این زمینه برسند.

شیشه‌گر افزود: در کنار آن، مجموعه‌های رسانه‌ای بلافاصله پس از هر گاف  احتمالی، آن را پوشش داده، مسئول و نهاد مربوطه را مطلع کرده و فوراً برای رفع ابهام آن مطالبه کنند و در عین حال و پس از پاسخ درست از سوی مدیر مذکور برای مخاطب و مردم همه مراحل را روشنگری کنند تا  جریان رسانه‌ای دشمن حتی فرصت نکند افکار عمومی را با یک پست در فضای مجازی تحت تأثیر قرار دهد.

وی اظهار کرد: هرچند در این جنگ نمایان رسانه‌ای، دشمن با توجه به امکانات و دسترسی‌هایش قوی‌تر است؛ اما ما هم باید به جایگاهی برسیم که در این تقابل، برابر شویم و حتی پیشی بگیریم.

ابهامات حادثه همچنان پابرجاست

رئیس سابق انجمن سینما جوان شیراز گفت: برای ما هنوز سوال است چرا با وجودی که نهاد رگولاتور پروازهای داخلی و بین‌المللی آمریکا نیز حدود یک ساعت و نیم پیش از این حادثه اخطاریه‌ای منتشر می‌کند و از هواپیماهای تجاری و غیرتجاری آمریکا می‌خواهد به دلیل احتمال وجود «خطا در محاسبات یا خطا در شناسایی هواپیماها» از پرواز بر فراز تهران خودداری کنند، این هواپیما از زمین بلند شده است، مگر پریدن یک هواپیما به این سادگی است؟

شیشه‌گر ابعاد حادثه را بعد از گذشت پنج سال همچنان، خیلی مبهم دانست و گفت: مگر می‌شود در آن شرایط خاص، هواپیمایی مسافر سوار کرده و پرواز کند؟

وی ادامه داد: صرف موشک آخر شلیک شده مسأله نیست؛ تمام اجزای این ماجرا مبهم است.

رئیس سابق انجمن سینما جوان شیراز اظهار تعجب کرد که وقتی دیوان عالی «انتاریو» کانادا خطوط هوایی بین‌المللی اوکراین (UIA) را به‌دلیل «اهمال در حادثه سقوط پرواز شماره۷۵۲» مسئول دانست و حکم داد که از نظر قانونی به خانواده‌ قربانیان این سانحه غرامت کامل پرداخت کند.

شیشه‌گر افزود: این دادگاه که در کشور دشمن ایران برگزار و رأی به بی‌گناهی ایران صادر کرد، بسیار جای کار رسانه ای داشت که متأسفانه به سادگی از کنار آن گذشتیم؛ می‌شد ماه‌ها برنامه در این خصوص تولید کرد.

وی گفت: در جایی از یک منبع مطلع  شنیدم که شرکت هواپیمایی اوکراینی به دولت ایران برای انجام این پرواز فشار زیادی آورده است. ظاهرا ایران اجازه پرواز را نمی‌داده تا اینکه از مقامات اوکراین تماس گرفته می‌شود و از طرف ایرانی خواسته می‌شود که به این هواپیما اجازه پرواز داده شود، در حالی که این‌ها اصلا بازگو نشد.

انتهای خبر/۲۲۴۲۲۴