به گزارش شیرازه ، بهروز کمالوندی معاون اداری و مالی وزارت امور خارجه در گفت‌وگو با پایگاه اطلاع  رسانی این وزارتخانه در خصوص آزمون استخدامی وزارت خارجه اظهاراتی را بیان کرد که مشروح آن در زیر آمده است.

سؤال: جنابعالی به عنوان معاون اداری و مالی وزارت امور خارجه که مسئولیت برنامه ریزی ساختاری و زیربنایی در بخش‌های سخت افزاری و به ویژه نرم افزاری و نیروی انسانی را در دستگاه دیپلماسی به عهده دارید، با تجربه طولانی از حضور در دستگاه دیپلماسی در بخش‌های مختلف مدیریتی داخل و خارج از کشور، جایگاه کنونی وزارت امور خارجه در اهداف کلان جمهوری اسلامی ایران در راستای تحقق آرمان‌های انقلاب اسلامی و تحقق منافع و مصالح ملی ایران اسلامی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ در این جهت وزارت امور خارجه چه وظایفی دارد؟ چه اقداماتی انجام شده و برنامه‌ها و طرح‌های دستگاه دیپلماسی برای آینده چیست؟

کمالوندی: طبیعتا کشور ما کشور ویژه‌ای در سطح دنیاست با یکسری آرمان و اهداف عالی و بلند و در کنار مباحث ژئوپلتیک و آن چیزی که به اصطلاح از آن با مفهوم قدرت از نگاه رئالیستی و نئورئالیستی یاد می‌شود، یکسری نگاه‌های ایدئولوژیک و عقیدتی هم دارد؛ البته در حال حاضر در دنیا مباحث جدیدی مثل بحث سازه انگاری مطرح است، یعنی مفهوم فقط در قالب مباحث واقع گرایانه نباید دیده شود، بلکه آن چیزی هم که از ذهن ها متبادر می‌شود، به عنوان مفاهیمی که قابل بررسی هستند، باید مورد توجه باشد.

جمهوری اسلامی ایران در نتیجه پیروزی انقلاب اسلامی در اهداف کلان و خرد خود با یک تحول بنیادین روبرو شد، آرمان‌های بزرگی که براساس آن انسان در مسیر خدامحوری قرار می‌گیرد؛ بر اساس این دیدگاه انسان در تلاش برای نیل به هدفی والا که همان قرار گرفتن در جایگاه خلیفه الهی است تعریف می‌شود. به طور کلی آرمان‌های انقلاب و جمهوری اسلامی به عنوان الگوی مردم سالاری دینی فراتر از آرمانه‌ای موجود در عرصه دولت - ملت‌ها در جهان امروزی است که به دنبال نیازهای مادی و در سطح حداکثری تحقق مفاهیمی همچون آزادی و حقوق بشر هستند، هر چند نسبت به همین مفاهیم نیز در برخی کشورها از جمله کشورهای غربی برخوردی گزینشی می‌شود.

از نگاه ایران اسلامی منظور این است که انسان در جایگاه شایسته خود قرار گیرد و در واقع به عنوان اشرف مخلوفات در مسیر الهی تعالی یابد و به سمت ایجاد یک جامعه‌ای پیش برود که در آن جامعه با افراد آن طوری که شایسته اوست تعامل بشود. چنین جامعه‌ای صرفاً در یک جامعه و محدوده کوچک ایجاد نخواهد شد. جمهوری اسلامی ایران در اهداف کلان خود در قالب سند چشم انداز توسعه همه جانبه کشور، این فضا را در داخل ایجاد کرده است، اما آیا می‌توانیم یک جامعه‌ای صرفا با نگاه به داخل درست بکنیم و از جهان بیرون کاملا غافل باشیم؟ حتما نه! ما باید در دنیای بیرون اثرگذار باشیم و این تاثیرگذاری باید در جهت آرمانی که اهداف عالی انقلاب اسلامی در کلام امام (ره) و همینطور قانون اساسی ایران مشخص شده، باشد. هدف و جایگاه شایسته‌ای که در سه شعار اصلی انقلاب اسلامی یعنی استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی نمود یافته و در واقع با ارزش‌های انسانی و الهی سازگار است. البته اینجا ارزش‌های مختلفی مطرح می‌شود همانند آزادی و اینکه آزادی چیست؟ و من نمی‌خواهم وارد این گونه مباحث طولانی و مفصل بشوم؛ اما به نظرم وزارت امور خارجه و کشور ما در همه بخش‌های جامعه به ویژه نخبگان علمی و فرهنگی و دانشگاهی باید این سؤالات را مطرح و تبیین کنند که تفاوت نگرش و دیدگاه ایران اسلامی با غرب نسبت به این مفاهیم مثل آزادی در چیست؟ حتی تعریف عرفای ما از آزادی این است که آزادی وقتی محقق می‌شود که انسان از قید و بند هوای نفس خود آزاد می‌شود که این تعریف با تعریف مطرح از آزادی در غرب متفاوت است.

طرح و تبیین این سلسله مباحث از طریق صاحبنظران و نخبگان در ایران از منظر انسانی و اسلامی در فضای بین‌المللی بخشی از وظیفه کلان دستگاه دیپلماسی است تا آن گفتمان عزتمدارانه و بنا به فرمایش مقام معظم رهبری در دیدار سال گذشته با سفرای جمهوری اسلامی ایران، حرف و منطق نو جمهوری اسلامی برای سعادت بشریت و منبعث از انگیزه‌های انسانی، محبت و دلسوزی متقابل بین انسان‌ها در عرصه جهانی شکل بگیرد و تبیین شود.

خوشبختانه وظائف و اهداف دستگاه‌های مختلف از جمله دستگاه دیپلماسی در قالب چشم انداز توسعه و همچنین در چارچوب برنامه‌های توسعه پنج ساله تبیین و مشخص شده است. به عنوان مثال در ماده 183 برنامه سوم توسعه کشور که در برنامه چهارم هم عینا تنفیذ شده بود و در برنامه پنجم نیز که یک سال از آن را پشت سر گذاشته‌ایم، ماده 210 وجود دارد که در آنجا راهبردهای تحقق این اهداف عالی کشور تشریح شده است و اینکه ما با کدام راهبردها به این اهداف دست یابیم؛ طبعاً در این چارچوب وظایف و مسئولیت‌هایی برای وزارت امور خارجه تعریف و تبیین شده است. در عین حال در اینجا یک تفاوتی هم بین سیاست خارجی و دیپلماسی وجود دارد که دوستان و همکاران ما حتما بر آن اشراف دارند که سیاست خارجی یک مقوله‌ای است متفاوت از دیپلماسی. 

دیپلماسی در حقیقت روش‌های رسیدن به اهداف سیاست خارجی است، روش‌های تاثیرگذاری بر طرف مقابل تا او را به یک امر متقاعد کنند تا آنچه که به نفع دو طرف است، محقق و انجام شود.

دیپلماسی می‌تواند از دو سمت و سو یعنی "دیپلماسی تحبیب" و "دیپلماسی تهدید" قابل تعریف باشد و در میان آن دو "دیپلماسی ترغیب" قرار دارد. به عبارت دیگر اگر یک خط فرضی را ترسیم کنیم که در یک سمت آن "دیپلماسی تحبیب"‌ و در سمت دیگر آن "دیپلماسی تهدید" باشد، در بین آن "دیپلماسی ترغیب" قرار می گیرد که نقطه آغازین تحرک در عرصه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران و دیپلماسی اسلامی همین "تحبیب" می‌باشد، یعنی هرگونه تحرک در عرصه سیاست و روابط خارجی جمهوری اسلامی بر مبنای دوست داشتن دیگران و عشق و محبت به دیگران است. ما به دنبال تاثیرگذاری بر دیگران از این منظر هستیم و این متفاوت با دیپلماسی جاری در عرصه جهانی است که صرفا به دنبال کسب منافع خود می‌باشند.

طبیعتا بسیاری از کشورها به خاطر تحقق منافع خود ممکن است از روش‌های تحبیبی هم استفاده کنند، در حالی که هدف آنها در استفاده از دیپلماسی تحبیب (به عنوان ابزار) دستیابی به منافع  خود است و نه دوست داشتن بشر و تلاش برای سعادتمندی بشریت. تفاوت اصولی سیاست خارجی ما با دیگر کشورها در همین است. ما منافع و مصالح ملی را صرفا کسب و جمع آوری آن به قیمت ظلم به دیگران نمی‌دانیم و دیپلماسی ایران در اینجا دیپلماسی نفی ظلم و نفی استبداد است از هر دو طرف، یعنی نه ظلم بپذیریم و نه ظلم بکنیم و از آن طرف تاکید بر حمایت از مستضعفین در دنیاست که این اصول منبعث از عشق به بشریت است و اینها دیپلماسی  ما را از دیگران متفاوت می‌کند.

اگر دیپلماسی بر اساس رویکرد و نگرش واقع گرایی تنظیم شود، کار زیاد سخت نخواهد بود و کشورها بر اساس این منافع و هرگاه ایجاب کند، نوع رفتار خود را با دوستان و دشمنان خود تغییر بدهند و برای آنها کسب و تحقق منافع اصل است؛ اما ما معتقدیم که این نوع دیپلماسی، نگاهی است که در آن تنازع و درگیری و جنگ ایجاد می شود و اعتقاد داریم این نوع دیپلماسی اگرچه ممکن است به کسب منافع کوتاه مدت منجر شود، ولی در بلندمدت همه بازنده هستند، هم آن کسی که منتفع می شود و هم آن کسی که ضرر کرده است. اگر بخواهیم به دنبال تحقق جامعه بشری بر پایه عدالت و گسترش عدالت باشیم، باید بر اساس نگرش و دیدگاه ایران اسلامی بر جهان تاثیرگذاری داشته باشیم. بخشی از راهبرد سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران نیز همین الهام بخشی و عدالت گستری در سطح بین‌المللی است. به همین دلیل ماموریت ما در دستگاه دیپلماسی متفاوت است. ماموریت‌های سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران گستره جهانی دارد؛ برای چنین ماموریت سنگین و الهی باید برنامه، ابزار و سازوکارهای مناسب داشته باشیم. به همین دلیل کار وزارت امور خارجه اهمیت پیدا می‌کند و کار این وزارتخانه زمانی می‌تواند به نتایج ملموس و مطلوب برسد که برنامه‌ها در جهتی صحیح بوده و در راستای تحقق این اهداف و راهبردها پیش برود و امکانات نیز در خدمت به این برنامه ریزی قرار گرفته باشند.

امکانات شامل نیروی انسانی، بودجه و تجهیزات است. در بحث کیفیت و کمیت، نیروی انسانی مهم‌ترین نقش را در دستگاه دیپلماسی بازی میکند. شاید بتوانیم بگوییم که 90 درصد پیشرفت وزارت امور خارجه در گرو برخورداری از نیروی انسانی متعهد، مجرب و با انگیزه است تا بتواند اهداف آرمانی را محقق سازد و در این راستا نیروی انسانیی می‌تواند موفق باشد که منافع ملی، اسلامی و الهی را بر منافع شخصی ترجیح دهد. این نیروی انسانی با این ویژگی همراه با برنامه ریزی خوب و منسجم و کار حساب شده می‌تواند به نتایج مطلوب برسد.

خوشبختانه بخش مهمی از این مسئولیت‌های سنگین در حوزه معاونت اداری و مالی وزارت امور خارجه متمرکز شده است و این معاونت با در نظر داشتن اسناد بالا دستی در جهت این  اهداف عالیه باید تلاش کند.

در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی شاهد ورود طیفی از نیروهای جدید، جوان و بعضاً کم تجربه به وزارت امور خارجه بودیم که البته جای خالی تجربه و این خلاء در بین افراد متعهد را انگیزه‌های بالا پر می‌کرد. امروزه خوشحال هستیم و واقعا این جای افتخار است که با برخورداری از این نیروهای با تجربه و انگیزه بالا، ایمان و تعهد قوی، وزارت امور خارجه صاحب یک سرمایه بزرگ نیروی انسانی است که در بین دستگاه‌های مختلف در کشور شاخص و سرآمد است.

طبیعتا نیروهای وزارت امور خارجه باید آمادگی و شایستگی برای ورود به عرصه کار دیپلماتیک در عرصه سیاست و روابط خارجی داشته باشند. فعالیت دیپلماتیک هم سه بعد دارد، بُعد علمی، بُعد تجربی و یک بعد هنری و قابلیت های فردی؛ یعنی فردی که می‌خواهد وارد عرصه کار دیپلماسی بشود باید به لحاظ علمی دارای اندوخته و تسلط و شایستگی علمی کافی و لازم باشد. حیطه فراگیری علم برای دیپلمات بسیار گسترده و فراتر از صرفاً موضوعات سیاسی است.

به عبارت دیگر دیپلمات ما نمی تواند صرفا به فراگیری یکسری اطلاعات تاریخ سیاسی روابط کشورها و یا یکسری موضوعات دیگر بسنده کند و حتما باید در علوم مختلف نظری شاخص و شایسته باشد و قطعا باید به مسائل مختلف حقوقی در انواع مختلف حقوق بین الملل عمومی و خصوصی آشنا و حتی در برخی حوزه ها متخصص باشد، باید تاریخ اعم از تاریخ کشور خود و تاریخ جهان و منطقه را به خوبی بداند و بشناسد، باید مسلط به جامعه شناسی و روانشناسی باشد و روانشناسی را حتما بداند تا بتواند در مذاکرات و تعاملات بیرونی با دیپلمات‌های کشورهای مختلف موفق باشد. باید به علم و اطلاعات اقتصادی مسلط باشد و شاید بتوان گفت از نظر تئوریک هیچ علمی در حوزه نظری نیست که یک دیپلمات به آن نیاز نداشته باشد. در کنار همه این شایستگی‌های علمی بالا باید تسلط زیادی هم به زبان و حتی مسائل مرتبط با زبان داشته باشد، چون زبان به عنوان یک شاخصه مهم فرهنگی در مورد جوامع و کشورهای مختلف مطرح است. یک دیپلمات با داشتن همه شایستگی‌های علمی و تعهد، هر چقدر پیشرفت می‌کند و در امور اجرایی و عملیاتی عرصه دیپلماتیک به سمت جلو می‌رود و در کوران کارها هم قرار می‌گیرد، تجربه بیشتری را فرا می‌گیرد و این تجربه در واقع به او کمک می‌کند تا کار دیپلماتیک و ماموریت خودش را بهتر انجام بدهد.

در کنار این، بعد سوم یعنی بحث هنر و قابلیت‌های فردی است. در واقع در کنار همه این شایستگی‌ها و قابلیت‌ها، دیپلمات باید از یک ذوق، استعداد و قریحه ادبی و هنری برخوردار باشد تا بتواند در مواقع لزوم فضای مذاکره را تغییر بدهد و بشکند، چه بسا با بذله‌گویی، با خنده و با ایجاد ارتباط صمیمانه و بیان یک شعر و طرح یک بحث فرهنگی و ایجاد یک فضای دوستانه، بتواند ملاحظات و اهداف و خواست کشور خود را در رابطه با طرف‌های مذاکراتی خود پیش ببرد. برخورداری از چنین افرادی با چنین شایستگی‌هایی برای وزارت خارجه یک دارایی بزرگ محسوب می‌شود.

اما چطور می‌شود این دارایی بزرگ را ایجاد و البته حفظ کرد و آن را اعتلاء و ارتقاء بخشید. بخش مهمی از این مسئولیت مهم به مباحث گزینشی و آموزشی برمی‌گردد که ما بتوانیم از بهترین این افراد استفاده کنیم. در این جهت استعدادهای بزرگ و ظرفیت‌های ارزشمند نیروی انسانی که خوشبختانه در سطح کشور ما وجود دارد، کار گزینش را برای ما راحت‌تر کرده است. برای نمونه در همین آزمونی که قرار است برگزار کنیم، با وجود اینکه ما برای اکثر این رشته‌ها شرط حداقل فوق لیسانس را برای استخدام حدود 500 نفر - که می تواند تا 1000 نفر هم افزایش پیدا بکند – قرار دادیم، 20 هزار و 544 نفر ثبت نام کرده‌اند. مفهوم آن این است که یک اندوخته نیروی انسانی عظیم در اختیار ما قرار دارد و طبیعتا کار گزینش را برای ما راحت تر می کند.

انتخاب بهترین این افراد وظیفه حوزه اداری و مالی وزارت امور خارجه است. ایجاد این دارایی عظیم از نیروی انسانی متعهد، مجرب و عالِم از طریق گزینش میسر می شود. حفظ و تکمیل و ارتقای این نیروی انسانی نیز از طریق آموزش ممکن است. ما در حوزه آموزشی برنامه‌های بسیار بزرگ و آرمانی در پیش داریم و بنا است که دانشکده روابط بین الملل - با موافقتی که از ریاست جمهوری گرفتیم - به دانشگاه روابط بین‌الملل در سطح بین المللی توسعه یابد و با ایجاد دانشکده‌های مختلف ارتقاء یابد و این مهم انشاء‌الله به زودی محقق می‌شود. برای حفظ و ارتقاء این دارایی عظیم از نیروی انسانی به عنوان سرمایه اصلی دستگاه دیپلماسی به غیر از آموزش در دانشکده، روش‌های دیگری مثل آموزش‌های حین خدمت در مورد مسائل و موضوعات اعتقادی، توانایی‌های حرفه‌ای، زبان و مسائل روز جهان و موضوعات جدید در برنامه خود داریم.

خوشبختانه وزرات امور خارجه یکی از بهترین ذخیره و ظرفیت نیروی انسانی را در سطح کشور و در بین دستگاه‌های دولتی در اختیار دارد. همکاران ما در وزارت امور خارجه مجموعه‌ای هستند که در مقایسه با مجموعه‌های دیگر در سطح کشور بالاترین سطح را دارند و متوسط سطح تحصیلات در وزارت خارجه در بین دستگاه‌های دولتی اول است و جزو دستگاه‌های بالای کشور تلقی می‌شود. خوشبختانه به لحاظ اعتقادی هم همین نیروها جزو بهترین و متعهدترین نیروها هستند. به لحاظ کمی یک سوم از نیروهای وزارت خارجه نیروهای ایثارگر هستند که وابستگی به خانواده معظم شهدا یا سابقه خدمت در جبهه دارند که این هم از افتخارات دستگاه دیپلماسی است و انشاءالله این سرمایه عظیم می‌تواند خدمات ارزنده‌ای را به کشور ارائه بدهد.

سؤال: علاوه بر بحث نیروی انسانی آیا طرح و برنامه‌ای برای تغییر و تحول در عرصه تشکیلاتی وزارت امور خارجه یا ایجاد مراکز جدید بنا بر ضرورت‌های موجود و تغییر و تحولات در عرصه سیاست و روابط خارجی در صحنه منطقه‌ای و بین‌المللی در دستور کار معاونت اداری و مالی وزارت امور خارجه قرار دارد؟

کمالوندی: البته نکته مهم دیگر به غیر از بحث نیروی انسانی، مسئله تشکیلات است، چون به هر حال این نیروی انسانی در قالب تشکیلات کار می‌کند. یکسری الزاماتی را دولت در سال‌های گذشته داشته است که البته در بعضی موارد در جلسات مختلف خدمت مقامات محترم عرض کردیم که شاید وزارت امور خارجه بعضاً باید از این قواعد و الزامات مستثی باشد. مثلا دو قاعده معروف یکی کوچک سازی دولت و یکی خصوصی سازی، اینها در واقع مقولاتی هستند که وزارت خارجه باید از آن مستثنی باشد. اگر در شرایطی که ما قرار داریم در حوزه‌های مختلفی باید به سمت کوچک کردن تشکیلات برویم، به نظر بنده با یک تجربه 30 ساله در کار دیپلماتیک، باید در مورد تشکیلات وزارت امور خارجه به سمت گسترش تشکیلات پیش برویم؛ به ویژه در حوزه‌هایی که حضور فعال در آن برای جمهوری اسلامی ایران مهم است. همانطور که در اهداف و آرمان‌های انقلاب و جمهوری اسلامی و نص صریح قانون اساسی مشخص شده، گستره ماموریت های دیپلماتهای  جمهوری اسلامی جهانی است و اگر چنین است، باید در اقصی نقاط جهان حضور پیدا کنیم. اتفاقا امروز کشورهای مهم و کشورهایی که نگاهشان به آینده است، همین رویکرد را به سرعت دنبال می‌کنند. در مورد تشکیلات وزارت امور خارجه کارهای بزرگی در دست انجام بوده که بعضا کارهایی انجام شده است. ما تشکیلات وزارت خارجه را از 10 معاونت به شش معاونت کاهش دادیم که البته در کنار آن دو مرکز مهم هم ایجاد شده است، یکی مرکز آموزش و پژوهش‌های بین‌المللی که در کنار آن دانشکده روابط بین‌الملل قرار دارد که انشاء الله در آینده به دانشگاه مبدل خواهد شد، همینطور دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی را نیز در ذیل آن مرکز داریم.

مرکز دیگری به اسم مرکز دیپلماسی عمومی و رسانه‌ای ایجاد شده است. بحث دیپلماسی عمومی و رسانه‌ای در فضای کنونی عرصه روابط بین‌المللی بسیار حائز اهمیت است. از قرن 18 از معاهده وستفالی تا به حال مفهوم حاکمیت تغییر عمده ای پیدا کرده است. بازیگران صحنه سیاسی در عرصه سیاست و روابط بین الملل دیگر بازیگران سنتی و صرفا دولتی نیستند. سازمان‌های مردم نهاد یا همان سمن‌ها به شدت در حال رشد هستند و دولت‌ها بخشی از حاکمیت خودشان را در واقع به نفع سازمان‌های بین المللی یا سازمان‌های غیر دولتی تقلیل داده‌اند. در واقع بخشی از مسئولیت و کارکردی را که تا قبل از این دولت‌ها در عرصه سیاسی و روابط خارجی انجام می‌دادند، در حال حاضر بر عهده سازمان‌های غیر دولتی بین‌المللی نهاده شده است؛ مفهوم این مباحث این است که ما باید سازوکاری را داشته باشیم که هم در حوزه بین‌المللی و هم در حوزه سازمانه‌ای غیر دولتی یا مردم نهاد و تعامل با اصحاب فرهنگ و رسانه فعال باشد؛ به همین دلیل مرکز دیپلماسی عمومی و رسانه ای ایجاد کردیم که یک اداره کل دیپلماسی عمومی در آن دارد و انشاء‌الله این اداره کل با داشتن دو اداره ارتباطات داخلی و دیگری ارتباطات خارجی مخاطبین داخلی و خارجی را در خصوص سیاست خارجی و اهداف سیاست خارجی وزارت امور خارجه توجیه و همراه خواهد کرد.

در بحث تشکیلاتی با توجه به تغییراتی که هم اکنون به غیر از تغییرات مفهومی در زمینه فن آوریهای ارتباطاتی جدید به وجود آمده است زمینه های بسیاری برای تعاملات بین المللی فراهم شده است. در حوزه معاونت بین الملل تغییراتی را ایجاد کرده و در نظر داریم اداره مبارزه با تروریسم را ایجاد نمائیم. همچنین برای نخستین بار در دستگاه دیپلماسی اداره همکاری‌های علمی و فناوری ایجاد شده است. ایجاد این مرکز مهم با توجه به پیشرفت‌های خوب و بسیار عظیم دانشمندان جوان کشور در دستیابی به علوم و فناوری‌های جدید ضروری احساس می‌شد. ما می‌توانیم از ظرفیت عظیم دستیابی به این فناوری‌ها در دیپلماسی رسمی و عمومی خودمان استفاده کنیم. به عبارت دیگر اگر قرار است که ما به کشورهای دوست کمک کنیم یکی از شیوه‌ها می‌تواند استفاده از این فناوری‌ها باشد و یا اگر نیاز کشور در زمینه‌های فناوری ایجاب می‌کند، دیپلماسی کشور می‌تواند برای تامین این نیازها به کمک بیاید.

به عبارت دیگر دیپلماسی برای فناوری و فناوری برای دیپلماسی. در نظر داریم دستاوردهای فناوری و علمی کشور را در جهت پیشبرد دیپلماسی کشور به کار بگیریم و یکی از موضوعات مذاکرات ما با طرف‌های دیگر در خارج همواره همکاری در زمینه‌های علمی و فناوری بوده و خواهد بود. یک اقدام مهم متمرکز کردن فعالیت‌های حوزه اقتصادی در حوزه سیاسی است تا اقتصاد و روابط اقتصادی به عنوان یکی از موضوعات مهم در روابط با کشورها تلقی شده و مورد پیگیری جدی ادارت منطقه‌ای قرار گیرد.

در عین حال به دنبال ایجاد تحول در مکانیسم‌های برنامه ریزی هستیم تا در قالب برنامه‌های کلان کشور در قالب ماده 210 برنامه پنجم بتوانیم بسته‌های اجرایی را تعریف کنیم که به لحاظ کمی و کیفی مشخص می‌کند که دستگاه دیپلماسی چگونه و با چه سرعتی به سمت اهداف از پیش تعیین شده حرکت کند. به همین منظور یکسری مباحث در داخل دستگاه دیپلماسی را با همکاران خود مان شروع کرده‌ایم تا به زودی بتوانیم انشاءالله یک برنامه جامع با بسته‌های برنامه‌ای با نگاه به افق چهار ساله باقیمانده از برنامه پنجم فعالیت سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران را تدوین کنیم.

در حوزه‌های مختلف دیگر مثل اصلاح فرایندها هم همواره در طراحی‌هایمان کوتاه کردن فرایندها و روندهای اداری تا حد ممکن در دستور کار بخش اداری وزارت امور خارجه بوده است. به ویژه در حوزه‌های اداری زمانی که قرار است یک روندی به صدور احکام منتهی شود، این روند و مسیر باید در حداقل زمان ممکن انجام شود و هر جایی که احساس کنیم ایستگاه‌های غیرضروری وجود دارد که این فرایند را کند می‌کند و ضرورت ندارد، آن ایستگاه ها را حذف می‌کنیم تا روند امور اداری تسریع و تسهیل شود.

سؤال: به دنبال انتشار آگهی استخدام قرار است نیروهای جدیدی وارد دستگاه دیپلماسی بشوند. ممکن است جزییات سازوکار جذب نیروهای جدید در وزارت امور خارجه را تشریح فرمایید؟

کمالوندی: اول اردیبهشت ماه یک آزمون استخدامی برگزار خواهیم کرد که بیست هزار و پانصد و چهل و چهار نفر در آن شرکت می‌کنند. هدف اولیه ما جذب 500 نفر است ولی ممکن است تا هزار نفر یا بیشتر هم استخدام کنیم. ضمن اینکه تعداد بسیاری از اینها را هم به صورت ذخیره حفظ خواهیم کرد. با توجه به برنامه‌های گسترش فعالیت‌های وزارت امور خارجه در نظر داریم بتوانیم از آنها استفاده کنیم. به لحاظ پراکندگی رشته تقریبا می‌شود گفت در همه پست‌های مورد نیاز وزارت امور خارجه این افراد با شرکت در این آزمون مسابقه خواهند داد که شامل کارشناسان سیاسی و حقوقی، امور اجرایی، مترجم، کارشناسان رایانه و فناوری اطلاعات می‌شوند. همچنین ما نیاز به کارشناسانی در رشته های حسابداری و حوزه کنسولی داریم که این آزمون در هر رشته‌ای به تفکیک مشخص شده است و از طریق درج آگهی در رسانه‌های گروهی اطلاع رسانی حداکثری شده است.

آنچه که مهم است اینکه در این آزمون نهایت تلاش خواهد شد افرادی که به لحاظ علمی شایستگی کافی را داشته باشند، انتخاب شوند. طبیعتاً در مرحله اول حدود پنج هزار نفر از این افراد انتخاب و وارد مرحله دوم خواهند شد. بخشی از بررسی شایستگی‌های علمی در این مرحله انجام شده است. در مرحله دوم مصاحبه‌های علمی با این افراد انجام خواهد شد. این مصاحبه‌ها توانایی‌های علمی و شایستگی‌های افراد به ویژه در موضوعاتی مثل ضریب هوش – حضور ذهن – خلاقیت – ابتکار – و مهم‌تر از همه انگیزه بالای دینی و ملی را مورد سنجش قرار خواهد داد. به عبارت دیگر گروه‌های مصاحبه‌گر ما تلاش می‌کنند که ببینند علاوه بر شایستگی‌های علمی و تخصصی، این افراد چقدر آماده فداکاری و ایثار برای کشور خودشان هستند و چقدر منافع ملی و منافع دینی را بر مصالح و منافع شخصی‌شان مقدم می‌دانند. طبیعتا بعد از این حدود سه هزار نفر نفر انتخاب خواهند شد و به مرحله گزینش اعتقادی خواهند رسید.

هسته‌های گزینش بررسی‌های لازم را براساس روشی که قانون مشخص کرده، انجام می‌دهند و نهایتا افرادی که با توجه به شایستگی‌های اخلاقی، شخصیتی و اعتقادی به عنوان نیروهای اصلح تشخیص داده می‌شوند، از سوی گزینش به بخش امور اداری معرفی خواهد شد تا احکام اداری لازم برای آنها صادر شود. روند برگزاری آزمون و گزینش افراد، روندی بسیار سالم، شفاف و قابل اعتماد است.

ما به عنوان معاونت اداری و مالی وزارت امور خارجه با معاون توسعه و سرمایه انسانی ریاست جمهوری آقای فروزنده جلسات متعدد داشتیم. سعی کردیم در تنظیم امور به گونه‌ای مسائل پیگیری شود که از سلامت و کیفیت این آزمون مطمئن شویم. در داخل وزارت امور خارجه هم دو هیئت مختلف - بر اساس اساسنامه وزارت امور خارجه - با احکامی از سوی وزیر امور خارجه به عنوان اعضای هیئت نظارت و اعضای هیئت ممتحنه تشکیل شده و تاکنون هم جلسات متعددی داشته اند و تا پایان کار هم پی‌گیری‌های خودشان را خواهند داشت. طبیعتا هم بر اساس اساسنامه و هم بر اساس قانون، معاونت توسعه سرمایه و نیروی انسانی ریاست جمهوری نظارت کاملی بر روند برگزاری آزمون خواهد داشت.

سؤال: محتوای آزمون استخدامی وزارت امور خارجه چه خواهد بود؟

کمالوندی: در این آزمون علاوه بر سؤالات عمومی، سؤالات تخصصی هم مطرح می شود. آنچه که مسلم است اینکه ما فرصت برابر استخدامی را در اختیار همه جوان‌های این ملت قرار بدهیم و تلاش خواهیم کرد که از بهترین‌ها برای خدمت به کشورشان استفاده کنیم. ما استخدام در وزارت امور خارجه را به عنوان یک فرصت شغلی نمی‌بینیم، بلکه آن را به عنوان یک فرصت خدمت به کشوری می‌دانیم که آرمان‌های بزرگ انقلابی و اسلامی دارد. بنابراین وظیفه ما خیلی سنگین‌تر از یک شرکت و یک سازمان معمولی است و به همین خاطر نیروها و افرادی که به عنوان هیئت ممتحنه و هیئت نظارت انتخاب شدند و توسط وزیر منصوب شدند، جزو شایسته‌ترین و مورد اعتماد‌ترین و خوش نام‌ترین  افراد هستند که بر این روند و مراحل پیشرفت کار آزمون و استخدام نظارت دارند.

سؤال: پیش بینی شما از زمان اعلام نتایج نهایی آزمون استخدامی وزارت امور خارجه و اعلام اسامی پذیرفته شدگان چه موقع است؟

کمالوندی: طبیعتا با وجود هیئت‌های مختلف علمی تلاش خواهیم کرد که کار  مصاحبه‌ها به خوبی و با سرعت پیشرفت کند. آن چیزی که ما در نظر داریم انشاء الله اگر محقق بشود بعد از آزمون بتوانیم با فاصله کمتر از یک ماه کار مصاحبه هیئت‌های علمی را شروع کنیم و پیش بینی ما این است که دو ماه تا سه ماه ممکن است کار مصاحبه‌های علمی طول بکشد و بعد هم مرحله گزینش راخواهیم داشت. البته به محض اینکه مصاحبه علمی انجام شود، قبول شدگان به گزینش معرفی خواهند شد و طبیعتا بعد از پایان کار نتایج را اعلام خواهیم کرد.

در مرحله اول اعلام نتایج قبول شدگان را خواهیم داشت که در آزمون عمومی قبول می شوند و طبیعتاً نهایی شدن استخدام این افراد منوط به گذراندن دو مرحله دیگر یعنی مصاحبه‌های علمی و گزینش است. امیدواریم این روند در آبان و آذر ماه به پایان برسد تا ما شاهد حضور نیروهای جدید در مجموعه دستگاه دیپلماسی باشیم. البته این نیروهای جدید باید دو ماه قبل از شروع به کار در بخشهای مختلف، آموزش‌ها و دوره‌های توجیهی را بگذرانند تا بعد از آن در سطح ادارات مختلف تقسیم شوند. بر اساس اساسنامه وزارت امور خارجه احکام استخدامی این نیروهای جدید به صورت آزمایشی صادر می‌شود و در مراحل بعدی در فاصله یک تا دو سال به استخدام رسمی وزارت امور خارجه در خواهند آمد.

سؤال: در طول برگزاری همایش سراسری روسای نمایندگی‌های جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور در حوزه جنابعالی دو یادداشت تفاهم با مرکز فناوری و نوآوری ریاست جمهوری و معاونت توسعه و مدیریت نیروی انسانی ریاست جمهوری امضاء شد. اگر ممکن است توضیحاتی در این خصوص ارائه فرمایید.

کمالوندی: برای تحقق همکاری‌های علمی و فناوری یادداشت تفاهمی بین حوزه معاونت اداری و مالی وزارت امور خارجه و مرکز فناوری و نوآوری ریاست جمهوری امضاء شد. به غیر از آن ارتباطات خوبی با معاونت فناوری ریاست جمهوری داریم که انشاءالله بتوانیم از هر دو سازوکار دیپلماسی برای فناوری و فناوری برای دیپلماسی بهره برداری لازم را ببریم. همچنین یادداشت تفاهمی بین آقای فروزنده معاون توسعه مدیریت و سرمایه انسانی ریاست جمهوری و آقای صالحی وزیر امور خارجه در خلال همایش امضاء شد که بر اساس آن قرار بر این شد که ما دوره ها و بسته های آموزشی را برای کشورهای مختلف تعریف کنیم و در ظرفیت سازی نیروی انسانی و مدیریتی به کشورهای دارای تعامل حسنه با جمهوری اسلامی ایران  مساعدت کنیم و یک همکاری در بخش تربیت و توسعه نیروی انسانی در این زمینه ها با دیگر کشورها داشته باشیم. بودجه ای هم به این کار اختصاص داده شده و پیشرفت خوبی هم در این زمینه داشته ایم و امیدواریم با افق روشنی که پیش روی ماست و با تلاش همکاران ما در وزارت امور خارجه بتوانیم وزارت امور خارجه‌ای که شایسته این نظام و انقلاب است داشته باشیم.

سؤال: آیا امکان و احتمال اعمال نفوذ و تاثیرگذاری بر روند آزمون و استخدام در وزارت امور خارجه از خارج از تشکیلات دستگاه دیپلماسی وجود دارد؟ آیا به غیر از وزارت امور خارجه طرف‌ها و کسانی دیگری هم هستند که در این زمینه تصمیم می‌گیرند؟

کمالوندی: مطمئنا همه موارد بر اساس قوانین استخدامی و اساسنامه وزارت امور خارجه پیش خواهد رفت و همانطور که توضیح دادم یک روند بسیار مشخص، شفاف و کاملا سالم دنبال خواهد شد و هیچ کس یا طرفی نمی‌تواند بر روند استخدام تاثیر بگذارد. طبیعتا وزارت امور خارجه دقت لازم را خواهد کرد که شایسته‌ترین افراد انتخاب بشوند، صرفنظر از هرگونه موضوع و مسئله‌ای. آنچه که مسلم است در گزینش این افراد دقت خواهد شد که نیروهایی باشند که به لحاظ علمی بالاترین درجه علمی را داشته و همزمان به لحاظ اعتقادی نیز افرادی باشند که شایستگی خدمت به جمهوری اسلامی ایران و نمایندگی جمهوری اسلامی را داشته با شند. طبیعتا افراد جدید باید کسانی باشند که اعتقاد عمیق به کشور و  نظام مقدس جمهوری اسلامی و قانون اساسی و اصل مهم ولایت فقیه داشته باشند و طبیعتا در هر سه مرحله دقت خواهد شد که این افراد بهترین افراد باشند و طبیعتا وزارت امور خارجه در مسیر این انتخاب و این گزینش هیچ فشار و هیچ گرایشی را از سوی هیچ ناحیه‌ای نمی‌پذیرد و تا به حال هم با هیچ مشکلی مواجه نبوده‌ایم که بخواهد کار گزینش شایسته وزارت امور خارجه را تحت تاثیر قرار بدهد. پیش‌بینی هم نمی‌کنیم که چنین مسائلی وجود داشته باشد و مطمئن هستیم که بهترین‌های کشور برای خدمت در وزارت امور خارجه انتخاب خواهند شد. به‌حمدالله همکاری و هماهنگی بسیار نزدیکی بین وزارت امور خارجه و معاونت توسعه و مدیریت نیروی انسانی ریاست جمهوری وجود دارد.