نمی‌دانم چقدر تحولات و اخبار بحران یمن را دنبال می‌کنید. مهم‌ترین اتفاقی که اخیرا در عرصه یمن افتاد، تشکیل کمیته چهارجانبه «آمریکا،‌ انگلیس،‌ عربستان و امارات» بود که در شهر ساحلی «جده» در غرب عربستان برگزار شد.

این جلسه چهارجانبه چهارشنبه (با حضور وزرای خارجه شش کشور شورای همکاری) و پنجشنبه گذشته (4 جانبه) برگزار شد و رسانه‌های سعودی گفتند که «جان کری» وزیر خارجه آمریکا طرحی جدید برای یمن آماده کرده و در پایان بالاتفاق بر سر آن توافق شده است.

قبل از اشاره به محتوای این طرح، باید بگویم که بدون شعاردادن، عربستان که در اندیشه بلعیدن یک ماهه یمن بود و گفته بود که (1) انصارالله را خلع سلاح می‌کند و (2) عبدربه منصور هادی «رئیس جمهور قانونی»‌ را به صنعاء بازمی‌گرداند و (3) دست ایران را از یمن کوتاه می‌کند، ششم فروردین پارسال (1394) جنگ تمام عیار هوایی،‌ دریایی سپس زمینی را علیه یمن آغاز کرد اما بعد از گذشت 18 ماه عربستان:

(1) نه تنها نتوانسته انصارالله را خلع سلاح کند،‌ بلکه انصارالله الان در عمق خاک نجران در عربستان سعودی است.

(2) نه تنها نتوانست رئیس جمهور مستعفی فراری را به صنعاء‌ بازگرداند بلکه سقف خواسته‌اش را پایین آورد و گفت رئیس‌جمهور را نه به صنعاء، بلکه به عدن (جنوب یمن)‌ برمی‌گرداند ونه تنها در این هم ناکام ماند، بلکه الان هنوز میزبان این رئیس‌جمهور فراری در ریاض است.

(3) نه تنها نتوانسته دست ایران را از یمن کوتاه کند (آنطور که خودش ادعا کرد)، بلکه بعد از یک سال و نیم جنگ جان کری در جده از دست ایران می‌نالد و از حضور نام ایران در کنار مقاومت یمنی‌ها حرف می‌زند.

آیا وضعیت عربستان در جنگ بد است؟

بسیار خوب؛ حال، عربستان که (بر اساس برخی گزارش‌ها) تاکنون 100 میلیارد دلار خرج «جنگ» کرده، هنوز اولیه‌ترین اهدافش را هم محقق نکرده است. ارتش عربستانِ مجهز به میلیون‌ها دلار سلاح‌های آمریکایی و برخوردار از «اتاق عملیات آمریکایی،‌ اسرائیلی، فرانسوی»، مقابل رزمندگان پاربرهنه و گاه دمپایی‌پوش فقیر اما دلیر و با ایمان یمنی عاجز مانده (به اتفاقات و تصاویر نجران نگاهی بکنید). هرکاری بگویید کرده است. هر جا را بگویید در یمن بمباران کرده. نه فقط اماکن نظامی. بلکه منازل،‌ مساجد، بازار و حتی مدرسه و بیمارستان را. (اگر اطلاع نداشتید اخبار چند هفته اخیر را مرور کنید).

عربستان در حمله به یمن به جایی رسیده که سازمان مللی که در اوج واکنشش به یک بحران، فقط نگران می‌شود، نام عربستان را در لیست ناقضان حقوق کودکان گذاشت و بعد با تهدید مالی ریاض،‌ نامش را دوباره خارج کرد. سازمان ملل می‌گوید درست است که ما چشممان را بر جنگ آمریکایی، انگلیسی، سعودی و اسرائیلی عربستان بر یمن بسته‌ایم، اما قرار نیست تا ابدالدهر کشتار زنان و کودکان در یمن ادامه یابد. حتی صدای خود آمریکا هم درآمده است که آقایان سعودی، درست بمباران کنید، وکمتر دردسر درست کنید.

پس بدانید که عربستان به طرز بدی در یمن گرفتار شده و نه توان پیروزی یا حتی تحقق یکی از اهدافش را دارد،‌ نه روی تمام کردن جنگ بدون دستاورد را؛ جنگی که میلیاردها دلار هزینه داشته تاکنون. پس آبروی آل‌سعود در خطر است و یکی باید این عربستان را نجات بدهد و به دادش برسد.

کری برای چه به عربستان آمد؟

برای همین «جان کری» مشخصا برای پرونده یمن به منطقه آمد و با خود طرحی آورد که به گفته خودش «منصفانه» است.

• خلاصه طرح این است: طرف‌های یمنی به میز مذاکره برگردند و بسرعت دولت وحدت ملی تشکیل دهند و قدرت میان طرف‌های حاضر تقسیم شود و نیروهای نظامی از صنعاء (پایتخت) و دیگر شهرها خارج شوند و سلاح سنگین (شما بخوانید موشک‌های انصارالله و ارتش یمن) به طرف سوم و بی‌طرفی تسلیم شود. به موجب این توافق دولت وحدت ملی، حافظ مرزهای یمن است و مانع شلیک آتش از خاک یمن به همسایگانش و تهدید آنها (یعنی عربستان) می‌شود. کری می‌گوید «ما فکر می‌کنیم این شیوه برای همه عادلانه و منصفانه است».

عادل الجبیر وزیر خارجه عربستان هم در کنفرانس خبری خود با کری در جده،‌ 18 ماه پس از آغاز جنگ و کشتن بیش از 7000 یمنی که نزدیک به یک‌سومش زن و کودک و سالخورده‌اند، گفت: ائتلاف عربی [سعودی] تمایل شدید به حصول راه‌حل مسالمت‌آمیز دارد.

قبل از آنکه مطلب اصلی‌ام را در این یادداشت بیان کنم، اشاره کنم که جان کری در پایان سفر به عربستان گفت که این طرح، این فرصت را به حوثی‌ها می‌دهد که به ساختار حکومت وحدت ملی و مشارکت در حکومت در مقابل ترک خشونت و سلاح اعتماد کنند. در پاسخ او می‌گویم که مگر حوثی‌ها دنبال حضور در دولت و حکومت‌داری هستند که چنین پیشنهادی به آنان می‌کنید؟ مگر عبدربه چند وزارتخانه به انصارالله اختصاص نداد و انصارالله از سهمش گذشت و آن وزارتخانه‌ها را به دیگر احزاب یمنی واگذار کرد؟ خواسته انصارالله و احزاب متحدش بیرون کشیدن کل یمن از زیر یوغ سعودی هستند نه صرفا به دست گرفتن دولت در یمن و حکومت‌داری.

طرح جان کری برای یمن چیست؟

1- تشکیل کمیته چهارجانبه با حضور «جان کری»، «بوریس جانسون»، «عادل الجبیر» و عبدالله بن زاید وزرای خارجه آمریکا،‌ انگلیس،‌ عربستان و امارات، ‌اول به معنای شکست تمام تلاش‌های موازی نظامی و سیاسی این ائتلاف در 18 ماه جنگ و چند ماه مذاکره سیاسی در کویت بود و البته شکست «اسماعیل ولد الشیخ»‌ نماینده سازمان ملل در پرونده یمن که به دور از شعارزدگی، تقریبا نماینده کمکی برای عربستان جهت تحمیل خواسته‌های ریاض بر یمن است.

2- طرح کری به معنای شکست تمام مذاکرات کویت بود که ولدالشیخ تلاش کرد خواسته عربستان را بر یمنی‌ها دیکته کند که مهم‌ترین‌هایش تشکیل دولت جدید به ریاست «عبدربه»،‌ عقب‌نشینی انصارالله و حزب کنگره ملی (عبدالله صالح) از صنعاء و امضای توافق در «خاک عربستان» بود. یمنی‌ها این شروط ذلت‌بار را نپذیرفتند و مذاکرات در کویت به پایان رسید و جنگ شدت گرفت.

3- طرح کری به دنبال احقاق حق به طرف‌های یمنی نیست. شکل محترمانه‌تری از خواسته‌های ائتلاف سعودی-آمریکایی-اسرائیلی در کویت است ولی چون سُمبه یمنی‌ها پرزور است، ناچار شده‌اند خیلی از خواسته‌هایشان را تعدیل کنند، چرا که یمنی‌ها الان در عمق نجران هستند و دارند بزرگترین شرکت نفتی عربستان یعنی «آرامکو»‌ را با موشک می‌زنند.

4- کری طرح را آورده زیرا، آنکس که از حماقت عربستان برای آغاز جنگ در یمن حمایت کرد،‌ آمریکاست. عبدالباری عطوان تحلیلگر سرشناس ملی‌گرای عرب سه روز پیش حرف خوبی زد. او در رأی الیوم نوشت، آنکس که صدام را به دام «اشغال کویت» کشاند، آمریکا بود وقتی که سفیر وقت واشنگتن آپریل گلاسپی، طوری با صدام رفتار کرد که بفهماند، کشورش مخالفتی با اقدام علیه کویت نمیکند...والان همین آمریکا، عربستان را در یمن دچار فرسایش اقتصادی، انسانی و سیاسی کرده است.

5- آمریکا طرح را داده، زیرا بشدت نگران افزایش آشکار تلفات غیرنظامیان بخصوص کودکان شده‌اند. چرا که حملات هوایی به مراسم عروسی، بیمارستان و مدرسه انجام می‌شود و فقط در دو دوره ریاست اوباما (رکود زده شده و) 120 میلیارد دلار سلاح به عربستان فروخته شده است و ممکن است در آینده این مسئله از لحاظ حقوقی برای آمریکا دردسر شود و برای همین است که هیأتی از حقوقدانان نظامی آمریکا برای آموزش همتایانشان در عربستان به این کشور سفر کردند تا به آنان یاد بدهند چطور باید از ارتکاب [آشکار] جنایات جنگی در یمن اجتناب کنند.

در دیدار «کری» با «عادل الجبیر» چه گذشت؟

فکر می‌کنید این همه ناکامی، سررشته امور را به کدام کشور در منطقه می‌کشاند؟...؛ بله به  سوئیس خاورمیانه، «سلطنت عُمان».

یک منبع یمنی می‌گوید، کری در این سفرش به عربستان به سعودی‌ها اعلام کرده که محقق شدن اهداف جنگ یمن، خیلی دشوار شده و باید قبل از آنکه دیر شود، به سراغ مقامات عُمان بروند. کری به عادل الجبیر گفته که باید امتیازهایی به طرف یمنی بدهند زیرا آمریکا دیگر نمیتواند بیش از این کمکی به عربستان بکند. این منبع می‌گوید که کری به عربستانی‌ها گفته نباید مردم را درباره میزان توانایی‌هایتان به توهم وادارید که میتوانید جنگ را به سود خود یکسره کنید و تصریح کرده که او تردید دارد که عبدربه منصور هادی به عنوان رئیس جمهور بتواند به یمن بازگردد و باید در اندیشه راهی برای کنار آمدن با حوثی‌ها و علی عبدالله صالح کنند.

به گفته این منبع، کری نارضایتی اوباما را از بمباران بیمارستان‌ پزشکان بدون مرز در یمن به الجبیر منتقل کرده و اشاره کرده که این مسئله میتواند جنایت جنگی ثبت و در آینده دردسرساز شود. کری در حاشیه جلسه جده به عادل الجبیر گفته که مایه خجالت است که سربازان یمنی با کلاشینکوف و آر.پی.جی به مقرهای نظامی عربستان که به سلاح‌های نوین  و تانک‌های پیشرفته مجهز است حمله میکنند و اتفاقا یکی از مستشاران نظامی همراه جان کری به سعودی‌ها گفته که شما برای هدایت تانک‌های آبرامز باید افراد زبده‌تری انتخاب کنید [چرا که نظامیان سعودی بسادگی این تانکهای پنج شش میلیون دلاری را مقابل موشکهای کونکورس در مقابله با یمنی‌ها به نابودی میکشانند].

این منبع می‌گوید که عادل الجییر در پاسخ کری گفته است که آمریکا باید کاری برای متوقف کردن دخالت ایران در جنگ یمن بکند اما کری لبخندی زده و با قطع حرف او گفته که این حرفها را به کسی بزند که از حقیقت ماجرا بی‌خبر است. (بدین معنا که بی‌جهت ناتوانی خود را به ایران که دخالتی ندارد مرتبط نکنید).

نتـیـجـه

بدین‌ترتیب طرح کری را باید آغاز روند امتیازدهی عربستان به طرف یمنی دانست. امتیازهای تلخی که ظاهر عربستان هنوز آماده چشیدن مزه آن نیست زیرا لجوجانه و متکبرانه حملاتش را به یمن ادامه می‌دهد.

بی‌شک عربستانِ دچار بحران اقتصادی که در چند جای منطقه مثل لبنان، عراق و سوریه واقعا به بن‌بست رسیده، دنبال راه خروج آبرومندانه از یمن است تا افتضاح تاریخی‌اش در یمن رو نشود اما نیازمند کسی است که متقاعدش کند هرچه سریعتر لجاجت احمقانه‌اش را پایان دهد و واقعیت میدانی و سیاسی یمن را که شامل یمنی مستقل از آل سعود است، بپذیرد و بیش از این نفرت تاریخی مردم یمن را به جان نخرد.

بهتر بود آل سعود توصیه سید حسن نصرالله دبیر کل حزب‌الله را در ابتدای جنگ گوش می‌کرد و جنگ را خاتمه می‌داد و دشمنی میلیون‌ها یمنی را در جنوب خود به جان نمی‌خرید؛‌ زمانیکه نصرالله گفت، (چرا عاقل کند کاری که باز آرد پشیمانی) اگر برای عربستان تا الان از جانب مردم همسایه جنوبی، فقط "احتمال" تهدید وجود داشت، اکنون عربستان این احتمال بالقوه را  به تهدید واقعی بالفعل تبدیل کرد تا سالها گرفتار آن باشد و اکنون یک سال و نیم بعد از جنگ شاهدیم که شخص وزیر خارجه آمریکا باید بیاید تا با طرح جدید (شما بخوانید امتیازهای جدید) حملات یمنی‌ها به جنوب عربستان را متوقف کند؛ آن هم با موشک‌هایی که به ادعای او از ایران به آنان رسیده است.

الان نیز تنها راه عاقلانه ریاض،‌ ترک لجاجت و روی آوردن به گفت‌وگو با کشورهای منطقه از جمله با ایران، است؛ امری که تهران بارها از آن استقبال کرده و با وجود همه اشتباهات راهبردی و تاکتیکی ریاض، هنوز از آن استقبال می‌کند. این مسیر، نتنها منافع عربستان را بیشتر تأمین می‌کند بلکه به سود کل منطقه است و سبب می‌شود دیگر به سفرهای مشکوک مقامات سعودی به فلسطین اشغالی هم نیازی نباشد.