شايد در گذشته نه چندان دور، استعمال دخانيات براي بعضي افراد و گروه‌هاي سني و جنسي در ايران قبحي داشت و افراد كمتر در ملاء عام اقدام به كشيدن سيگار و قليان مي‌كردند اما در اين روزها تعداد دختران و پسران نوجوان، جوان و ميانسالي كه در انظار عمومي سيگار و قليان مي‌كشند روز به روز روند افزايشي به خود گرفته است.

اين روزها، يكي از اركان تفريح و گردش را قليان، آنهم از نوع قليان‌هاي ميوه‌اي تشكيل داده است و دختران و پسران زيادي را مي‌بينيم كه روزانه در تمام ساعت‌ها، در تفريح‌گاه‌ها و اماكن عمومي مشغول به استعمال دخانيان هستند.

كارشناسان بر اين باور هستند كه استعمال قليان، اولين قدم براي رفتن به سمت سيگار است و تقريبا تمام كسانيكه امروز به‌عنوان قلياني يا سيگاري شناخته مي‌شوند، اولين پك‌ها را به شكل تفريحي، با فواصل طولاني و در سنين نوجواني و قبل از 18 سالگي به سيگار يا قليان زده‌اند. افرادي كه قادر به نه گفتن نيستند و اين تكيه كلام را كه با يك پك كسي معتاد نمي‌شود را باور مي‌كنند.

رئيس مركز بهداشت شهداي والفجر شيراز در اين خصوص، نسبت به اثراتي كه مصرف مواد دخاني در سنين پائين بر سلامت افراد دارد، هشدار داد و گفت: سالانه 5 ميليون انسان در دنيا به علت مصرف دخانيات جان خود را را دست مي‌دهند.

دكتر عبدالحسين فرح‌بخش، با بيان اينكه تداوم روند استعمال دخانيات طي 20 سال آينده، مرگ و مير بر اثر عوارض مصرف دخانيات را به سالانه 10 ميليون نفر افزايش مي‌دهد، گفت: بیشتر افراد تصور مي‌كنند دخانيات تنها كشيدن سيگار است، در حالي كه هر ماده يا فرآورده‌اي كه تمام يا بخشي از ماده خام تشكيل دهنده آن گياه توتون، تنباكو يا مشتقات آن باشد، جزو دخانيات محسوب شده و خطرات مصرف سيگار را به‌دنبال دارد.

وي با تصريح اينكه قليان از مواد دخاني محسوب مي‌شود و تنباكو حاوي 4 هزار ماده سمي و بيش از 70 ماده سرطان زا است، افزود: قليان با اينكه به ظاهر كمتر از سيگار مصرف مي‌شود، اما به دليل حجم دودي كه با هر پك وارد بدن مي‌شود و 10 تا 20 برابر دود ناشي از هر پك سيگار است، زيان‌هاي بيشتري را به‌دنبال دارد.

فرح‌بخش با اشاره به طولانی بودن زمان مصرف قليان نسبت به سيگار؛ گفت: همين موضوع باعث مي‌شود حجم دود بيشتري وارد بدن فرد شده و در واقع يك بار قليان كشيدن، برابر با مصرف هفتاد نخ سيگار باشد.

او خاطرنشان كرد: سيگار به شكل انفرادي مصرف مي‌شود اما يك قليان را چندين نفر به مدتي طولاني استعمال مي‌كنند كه اين موضوع خطر را در ابعاد مختلف‌ افزايش مي‌دهد.

اين كارشناس مسائل بهداشتي گفت: حتي استفاده از سر يك بار مصرف هم نمي‌توان مانع انتقال بيماري‌هاي تنفسي و بيماري‌هايي كه از طريق دهان منتقل مي‌شود، شد، زیرا باكتري‌ها و ويروس‌ها درون لوله قليان باقي مانده و مي‌توانند عامل بيماري‌هاي خطرناكي نظير سل و هپاتيت باشند.

مسئول مبارزه با بيماري‌هاي غيرواگير مركز بهداشت شهدای والفجر هم در اين خصوص، گفت: بر اساس گزارش سازمان جهاني بهداشت، مصرف دخانيات به صورت متوسط هشت تا 10سال مدت عمر مورد انتظار افراد را كاهش مي‌دهد و عامل خطر اصلي در 6 مورد از هشت علت مرگ در جهان، دخانيات است.

دكتر نگار ميرزاد افزود: مصرف دخانيات، روند تنگ شدن عروق را سرعت می‌بخشد و يكي از عوامل خطر مهم بيماري‌هاي قلبي عروقي و سكته‌هاي مغزي و قلبي است.

او در ادامه با بيان اينكه نخستین علت مرگ در كشور، بيماري‌هاي قلبي عروقي است، اضافه کرد: سومين علت مرگ و مير در كشور سرطان‌ها هستند كه مهمترين آنها سرطان ريه، ‌پوست، ‌لوزالمعده، ‌مثانه و خون است، بايد توجه داشت كه سرطان‌زايي قليان به مراتب بيشتر از سيگار است؛ مصرف دخانيات عامل بروز دست کم 14 سرطان مختلف در انسان است.

مسئول مبارزه با بيماري‌هاي غيرواگير مركز بهداشت شهدای والفجر، گفت: با توجه به اينكه 95 درصد افرادي كه دخانيات مصرف مي‌كنند، نخستین بار از سنين زير 18 سالگي آغاز به این عمل كرده‌اند، بنابراين موثرترين راهكارهاي پيشگيري، باید براي اين گروه برنامه‌ريزي شود.

میرزاد تاكيد كرد: نظارت بر ممنوعيت مصرف دخانيات(قليان) در مكان‌های عمومي علاوه بر اينكه نوجوان و جوانان را از استنشاق تحميلي دود دست دوم و دست سوم دخانيات حفظ مي‌كند، امكان نخستین تجربه در محيط خارج از منزل و دور از نظارت والدين را كاهش مي‌دهد و از فشار همسالان براي مصرف دخانيات، کم می‌کند.

اين كارشناس مسئول بيماري‌هاي غيرواگير یادآور شد: عبارات فريبنده‌اي مانند "توتون ميوه‌اي" يا "قليان كه آب آن دود زیان آور را تصفيه مي‌كند" نافي ذات خطرناك تنباكو نيست بلكه افراد به واسطه اضافه شدن مواد افزودني خطرناك‌تر، در مواجهه با بيماري‌ها و مخاطرات بيشتري قرار مي‌دهد.

به گزارش ايسنا، پيشگيري از فراگيرتر شدن مصرف مواد دخاني، نيازمند اقدامات نرم‌افزاري جدي است. قطعا مواجه سخت‌افزاري و قهري با اين معضل، مانعي بر سر راه رشد بي‌رويه تعداد معتادان به مواد دخاني مختلف نخواهد بود.

كارشناسان معتقد هستند كه بستن مكان‌هاي عرضه قليان يا برخورد با عرضه كنندگان و مصرف كنندگان قليان در اماكن تفريحي و ... تاكنون تاثير مثبتي به‌دنبال نداشته است كه اگر داشت اكنون بايد با كمترين تعداد مصرف كنندگان اين مواد، مواجه بوديم.

روند رو به رشد مصرف مواد دخاني،‌ خصوصا در گروه سني جوان و نوجوان و البته بين بانوان، تهديدي جدي است كه جامعه ايران را به شدت با مخاطره مواجه كرده است.