عمارت دیوانخانه یکی از بناهای ارزشمند دوره زندیه درشیراز به شمار می رود که در نزدیکی ارگ کریمخانی واقع شده است بنایی که در دوره کریم خان زند به عنوان مرکز حکومتی ورسیدگی برامور اداری حکومت زندیه مورد استفاده بوده است.
این بنا با دیگر بناهای مجموعه کریمخانی،در سال های پایتختی شهر شیراز از سال ۱۱۸۰ هجری قمری تا آخر عمر کریم خان یعنی سال ۱۱۹۳ هجری قمری ساخته شده است. بنابر سفرنامه های موجود، مسافران پس از ورود به شیراز از دروازه اصفهان وارد بازار نوساز وکیل می شوند. در طرف غرب بازار میدان وسیعی قرار داشته که قسمت شرقی آن میدان را نقارهخانه و قسمت غربی میدان توپخانه می نامیدند. دیوانخانه در طرف غرب عمارت نقارهخانه ساخته شده است.
مصالح بكار رفته در عمارت ديوانخانه عمدتا آجر و سنگ است. سنگهاي مرمر به كار رفته از تبريز و يزد و سنگهاي رخام از معادن شيراز استخراج شده است كه سنگهاي مرمر در 2 ستون مرتفع جلوي تالار بهكار رفته است. بر روي ازاره ها نقوش برجسته دو شير و دو باز و همچنين صحنه جنگ رستم و اشكبوس حجاري شده است. شيوه آجر كاري دوران زنديه همان ادامه شيوه آجر كاري دوران صفويه است.شيوه آجركاري دوران صفويه شامل تراش دادن و آب شاب كردن آجر و همچنين ساختن نماي كاذب آجري با يك پوسته گچ به صورت آجر نما بوده و به تدريج به ساير نقاط گسترش يافته است. نما سازي صاف و يكدست با بندهاي منظم و باريك را بايد از ويژگيهاي دوران صفوي به حساب آورد. آجركاري اين دوران بيشتر بصورت « رگ چين » و در مايه « نيمانيم » صورت گرفته است.
كاربري بناي ديوانخانه در طول زمان ، فراز و نشيب متعددي به خود ديده است. در زمان كريم خان ديوانخانه محل جلوس وكيل الرعايا براي رسيدگي به كارهاي ديواني بوده است. این عمارت جایگاه دستگاه اداری کریم خان زند بوده است و مردم شکواییه ها و تقاضای خود را به اینجا می آوردند . در زمان پهلوي دوم در سال 1396 هجری قمری، ساختمان جديد پست و تلگراف شيراز در ضلع شمال شرقي ساختمان ديوانخانه به وزارت فرهنگ و هنر واگذار شد.ديوانخانه بنايي دو طبقه با پلاني مستطيل شكل است كه از طريق دو راه پله طبقات همكف و اول آن به هم متصل مي شود.
در ميانه بنا يك ايوان و در دو طرف آن 2 تالار قرار دارد،هم شاه نشين و هم تالارها با تكنيك كاسه سازي كه نوعي مقرنس كاري است، تزئين شده است. علاوه بر مقرنسها در فضاهاي ذكر شده تزئينات نقاشي بسيار نفيسي در طاقچه ها و سقف وجود دارد كه از نقشهاي گياهي،گل ، مرغ زندي (نوع خاصي در تزئينات مربوط به دوره زنديه )و طلا كاري پوشيده شده است.وجود اين تزئينات اهميت زيادي را به بناي ديوانخانه از نظر ارزش هاي هنري و تاريخي مي بخشد.
بنابراين گزارش، ديوانخانه وكيل به رغم اصالت، قدمت و حتي ثبت در فهرست ملي هنوز به جاذبه گردشگري تبديل نشده و شايد يكي از دلايل آن، وجود كارگاه مرمتي در بنا باشد كه قدمتش به بيش از 20 سال مي رسد و داربست هايي كه اين بنا را تسخير كرده اند تمامي زيباييهاي آن را پوشانده اند. در اين رابطه صادق زارع مسئول واحد نظارت فني حوزه معاونت ميراث فرهنگي فارس به خبرنگار ما مي گويد: ديوانخانه يكي از پرونده هاي شاخص مرمتي استان محسوب مي شود كه در تلاشيم تا آخر امسال مرمتش به پايان برسد. وي با بيان اينكه سه پرونده مرمتي مسجد وكيل، عمارت هفت تنان و ديوانخانه تا آخر امسال بسته خواهد شد، درخصوص پيشينه مرمت عمارت ديوانخانه وكيل، مي افزايد: مرمت اين عمارت از دهه 70 آغاز شد در حالي كه اين بنا در اختيار صندوق احياي سازمان ميراث فرهنگي كشور قرار داشت و طي سال ها مرمت آن متوقف و از سر گرفته مي شد تا اينكه طي 5 سال گذشته عمارت در اختيار اداره كل ميراث فرهنگي فارس قرار گرفت.
زارع ادامه مي دهد: ازسرگيري مرمت بنا آن هم به صورت كاملا جدي و تخصصي از 4 سال قبل آغاز شده است به طوري كه قسمت هاي تخريب شده بنا با اعتباري بالغ بر 300 ميليون تومان مرمت و احيا شده است.
اين كارشناس در اداره كل ميراث فرهنگي فارس اضافه مي كند: بخش عمده اي از بنا به طور كامل مرمت شده و وجود داربست هاي فلزي ضرورتي ندارد و چنانچه اعتبارات مورد نياز براي قسمت هاي آسيب ديده بنا تامين گردد ،مرمت ديوانخانه تا آخر امسال به پايان مي رسد.

 منبع: خبرجنوب