به نقل از پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC)، دکتر محمدجواد دهقانی سرپرست ISC با اعلام این خبر گفت: انقلاب اسلامی مبدا تحولات اجتماعیِ زیادی در ایران شد. پس از گذشت حدود ۳۹ سال از انقلاب اسلامی در ایران، موسسه‌های معتبر علمی در جهان، رشد این کشور در عرصه‌‏ی علم و فناوری را در ۳۹ سال اخیر پرشتاب ارزیابی کردند.

وی افزود: انقلاب اسلامی با برخورداری از هویت دینی، اقدام به تاسیس نظام اجتماعی کرد که علم و علم آموزی از یک سو و ‏استقلال طلبی و خودباوری از سوی دیگر جزء لاینفک نظام ارزشی آن به شمار می‏ آید. فریضه شمردن علم و از سوی دیگر نیاز به علم برای ‏استقلال، زمینه‏ های ارزشی، اجتماعی و فرهنگی را برای دستیابی به علم مهیا و فرهنگ علمی را در جامعه ایران نهادینه کرد.  

دهقانی اظهار داشت: یکی از اساسی‌ترین مؤلفه‌ های سنجش میزان استقلال و قدرت هر کشور، توانایی های علمی آن کشور است. ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی و به خصوص در دو دهه گذشته، روند پرشتابی را در جهت دستیابی به علوم و دانش نوین آغاز کرده است.

سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام یادآور شد: در همین خصوص سرمایه گذاری های جدی بر روی فناوری راهبردی مانند سلول‏ های بنیادی، انرژی‏های نو، زیست فناوری، فناوری میکروالکترونیک، هوا فضا، فناوری نانو، طب ایرانی، گیاهان دارویی انجام داده که در نهایت به بالندگی ایران در این علوم منتج شده است و امروز نام ایران در بسیاری از علوم راهبردی در کنار کشورهای برتر جهان قرار گرفته است.

وی گفت: براساس گزارش اخیر مؤسسه نیچر ایندکس که در  ۲۴ ژانویه ۲۰۱۸  میلادی انتشار یافته است، جمهوری اسلامی ایران در دهه گذشته با ۲۲ درصد نرخ رشد سالانه در مقایسه با سایر کشورهای جهان، بزرگترین جهش علمی را در حوزه‏ های علوم و فنی مهندسی انجام داده و مقام نخست را در حوزه های علوم و فنی و مهندسی در سطح جهان کسب کرده است.

دهقانی تاکید کرد: به منظور نشان دادن دقیق رشد پرشتاب علمی ایران پس از انقلاب اسلامی، روند تولید علم در قبل و پس از انقلاب به طور مختصر بررسی می شود. روند تولید علم ایران مستخرج از پایگاه استنادی (Web of Science (WOS نشان می دهد که تعداد مدارک ثبت شده از حدود ۵۰۰  مدرک در سال ۵۷ به بیش از ۴۷ هزار مدرک در سال ۹۶ رسیده است.

وی افزود: ایران در سال ۵۷ با سهم و مشارکت ۰.۰۹۵ درصد در تولید علم دنیا در رتبه ۴۳ دنیا قرار داشت و در سال ۹۶ با میزان مشارکت حدود ۱.۹ درصد در جایگاه ۱۶ دنیا قرار گرفته است.

سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام خاطرنشان کرد: بنابراین تولید علم و تعداد مدارک ثبت شده در این مدت بیش از ۹۰ برابر و نیز مشارکت ایران در سطح بین المللی در تولید علم در این مدت ۲۰ برابر شده است.

وی افزود: به طور کلی میزان تولید علم ایران پس از انقلاب اسلامی تا سال ۲۰۱۷، برابر با ۳۷۷ هزار و ۴۰۸ مدرک بوده است، در صورتی که تولید علم ایران قبل از انقلاب یعنی ما بین سال‏های ۱۹۰۰ میلادی تا سال پیروزی انقلاب فقط ۲۷۱۱ مورد است. به عبارت دیگر، برای کشور ایران از سال ۱۹۰۰ تا ۲۰۱۷ میلادی تعداد ۳۸۰ هزار و ۱۱۹ مورد مدرک در پایگاه WOS ثبت شده است که ۹۹.۲ درصد آنها مربوط به پس از انقلاب اسلامی ایران است.

میزان تولیدات علمی جمهوری اسلامی ایران پیش و پس از انقلاب اسلامی

دهقانی خاطرنشان کرد: در ادامه به منظور روشن شدن روند تولید و رشد علمی جمهوری اسلامی ایران در ۲۰ سال اخیر منتهی به سال ۲۰۱۶ میلادی، ( ۱۹۹۶-۲۰۱۶) میزان تولیدات علمی بین سال‏های ۱۳۷۵ تا پایان سال ۱۳۹۵ استخراج و نشان داده می شود.

میزان تولیدات علمی ایران در پایگاه WOS بین سال‏های ۱۹۹۶- ۲۰۱۶ میلادی

وی گفت: همانگونه که در نمودار مشاهده می‏ شود، روند رشد تولیدات علمی جمهوری اسلامی ایران همواره صعودی بوده است. در سال ۱۹۹۷ میلادی ( ۱۳۷۶ خورشیدی) تعداد مدارک علمی ثبت شده با وابستگی جمهوری اسلامی ۹۸۳ مورد بود که در سال ۲۰۱۶ ( ۱۳۹۵) یعنی بعد از گذشت ۲۰ سال به ۴۷ هزار و ۷۸۱ مورد افزایش یافته است.

دهقانی افزود: محاسبه نرخ رشد در ۲۰ سال اخیر نشان می‏ دهد که میزان رشد سالانه برابر با ۲۱.۵ درصد بوده است. به طور خاص در سال‏های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ این روند رشد، شتاب بیشتری گرفته است. چنانچه در سال ۲۰۱۲،  ۳۰۹۳۸ مورد مدرک در WOS برای ایران ثبت شده است که این رقم در پایان سال ۲۰۱۶ به ۴۷ هزار و ۷۸۱ مدرک رسیده است و در طی چهار سال گذشته، ۱۶ هزار و ۸۴۳ مدرک به تعداد مدارک ایران نسبت به سال ۲۰۱۲ اضافه شده است.

وی ادامه داد: همچنین بر اساس گزارش مؤسسه بین ‏المللی نیچر ایندکس که در ۲۴ ژانویه ۲۰۱۸ انتشار یافته است جمهوری اسلامی ایران در دهه گذشته  بیشترین رشد را در حوزه ‏های مختلف علوم و فنی و مهندسی داشته و در مقایسه با سایر کشورهای جهان، بزرگترین جهش علمی را در حوزه ‏های علوم و فنی و مهندسی انجام داده است به طوری که  مقام نخست را در جهان از نظر رشد علمی کسب کرده است.

دهقانی گفت: بر اساس آمار موجود از کل مقالات حوزه علوم و فنی مهندسی در دهه گذشته، میزان رشد متوسط سالانه برابر با ۶ درصد است؛ اما در میان تمامی کشورهای جهان، جمهوری اسلامی ایران با ۲۲ درصد رشد بیشترین جهش علمی را در میان کشورهای جهان کسب کرده است. پس از ایران، کشورهای چین و هند با ۱۴ درصد جایگاه دوم را به خود اختصاص داده‏ اند. کشورهای برزیل، کره جنوبی، استرالیا، اسپانیا، ایتالیا، روسیه و کانادا به ترتیب در جایگاه های بعدی این رتبه بندی قرار دارند.

سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام ISC گفت: هر چند تولید علم در طی سالیان گذشته به عنوان مهمترین معیار برای سنجش رشد و توسعه علمی مورد توجه قرار گرفته است، سیاست های کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری محورهای با اهمیت دیگری را مورد تاکید قرار داده است.

وی گفت: کسب مرجعیت علمی و فناوری در جهان، بهینه سازی عملکرد و ساختار نظام آموزشی و تحقیقاتی کشور، تحقق دانشگاه های اسلامی مبتنی بر مبانی و ارزش های اسلامی، افزایش درک اجتماعی از توسعه علم و فناوری،  دیپلماسی علمی و مشارکت علمی با دنیا، افزایش اثربخشی اقتصادی دانشگاه ها و تبدیل علم به ثروت و قدرت با حفظ ارزش های اسلامی هسته اصلی سیاست های کلان علم و فناوری هستند که لازم است مورد نظر قرار گیرند.

نیچر ایندکس یا https://www.natureindex.com سازمانی است که مقالات پژوهشی معتبرترین مجلات در سطح جهان را بررسی و گزارش‏ های خود را در سطح سازمان‏ها، کشورها و مناطق منتشر می‏ کند. داده‏ های این پایگاه به صورت ماهانه ویرایش و به روزرسانی شده و به صورت رایگان در دسترس کاربران قرار دارد.

تمامی داده‏ های ارائه شده در این گزارش از پایگاه WOS است در تاریخ چهارم فوریه ۲۰۱۸ برابر با ۱۵ بهمن ماه ۱۳۹۶ استخراج شده است.