در بین پنج آسیب اجتماعی غالب کشور اعم از اعتیاد، طلاق، حاشیه‌نشینی، فساد اخلاقی و مناطق پرخطر که در اولویت حل قرار دارند، طلاق به دلیل نیاز به ثبت قانونی قابلیت رصد دقیق‌تری دارد.

برای بررسی وضعیت طلاق شاخص‌های متعددی مثل طلاق مطلق، طول زندگی مشترک، نرخ طلاق و... وجود دارد.

حسین شکوری یکی از فعالین اجتماعی شهر شیراز به روند یک دهه شاخص طلاق مطلق، از سال 1386 تا 1395 در شهرستان شیراز، در مقایسه با کل کشور مشخصاً شهرستان اصفهان و یزد پرداخته است که در ادامه مطلب به آن اشاره می‌شود.

برای اینکه خطای تأخیر در ثبت طلاق را کم کنیم و به یک نگاه کلان‌تر دست پیدا کنیم این بازه ده‌ساله را به دو پنج سال تقسیم کردیم. سال‌های 86 تا 90 را یک بازه پنج‌ساله و سال‌های 91 تا 95 را یک بازه زمانی دیگر احتساب کردیم و سرانجام نسبت مجموع طلاق‌های این پنج سال را با هم مقایسه کرده‌ایم.

در یک نگاه و با توجه به شناخت فرهنگی، موقعیتی و فشارهای اقتصادی چند سال اخیر، به‌ویژه از شروع سال 91 انتظار داریم که میزان طلاق در کل کشور و سه شهرستان نامبرده شده، به نسبت این دو پنج سال افزایش پیداکرده باشد؛ یعنی در پنج سال دوم طلاق بیشتری نسبت به پنج سال اول ثبت‌شده باشد. با توجه به بافت فرهنگی شهرستان یزد و اصفهان توقع داریم درصد افزایش طلاق این دو شهرستان کمتر از شیراز باشد.

اما پس از بررسی دقیق آماری که توسط اداره ثبت و احوال کشور ارائه‌شده است، مشاهده شد که برخلاف انتظار در شهرستان شیراز نه‌تنها در پنج سال دوم نسبت به پنج سال اول شاهد افزایش طلاق نبوده‌ایم بلکه به میزان 0.8 درصد تعداد طلاق‌های ثبت‌شده کاهش پیداکرده است. همچنین برخلاف پیش‌بینی اولیه در شهرستان یزد شاهد افزایش طلاق به میزان 44 درصد در نسبت این دو پنج سال بوده‌ایم که حتی بیشتر از میزان افزایش کل کشور که عدد 32 درصد است، بوده است. در اصفهان نیز همین اتفاق افتاد است با این تفاوت که میزان این افزایش 22 درصد است که از کل کشور کمتر است.

در شرایط بد اقتصادی می‌توان آسیب‌های اجتماعی را کاهش داد

اگر بخواهیم عملکرد اقدامات در حوزه کاهش آسیب‌های اجتماعی (که به دلیل نتیجه‌گیری بلندمدت به بازه‌های پنج‌ساله تقسیم می‌شود) بررسی کنیم، به نظر می‌رسد که در شهر شیراز با وجود زمینه‌های تاریخی، فرهنگی و اقتصادی در پنج سال گذشته، طلاق برخلاف وضعیت کل کشور و دو مرکز استان هم‌جوار که افزایشی بوده است، نه‌تنها مهار شده است بلکه میزان کمی نیز کاهش پیدا کرده است و این یک اتفاق بسیار مبارک و امیدوار کننده‌ای است. این موضوع، مؤید این مطلب است که حتی در شرایط بد اقتصادی نیز می‌توان آسیب‌های اجتماعی را کاهش داد.

اما چه سیاست‌ها و برنامه‌هایی در این شهرستان اعمال و اجرا شده است که چنین نتیجه‌ای را به دنبال داشته است؟ پاسخ به این سؤال نیاز به بررسی بیشتری دارد که در فرصتی مناسب باید به آن پرداخت. تنها می‌توان گفت احتمالاً سیاست‌ها و برنامه‌های پیشگیرانه با جدیت بیشتری در این شهرستان توسط مسئولان امر دنبال شده است.

اما نکته‌ مهم که نباید فراموش شود الگوگیری از این موفقیت در دیگر حوزه‌های آسیب‌های اجتماعی است. فرض کنید اگر در کل کشور نتیجه‌ای مثل شهرستان شیراز رقم خورده بود، در پنج سال گذشته از طلاق بیش از 198 هزار خانواده جلوگیری شده بود.

نقش مرکز مشاوره بهارنکو در پیشگیری از طلاق

مرکز مشاوره بهارنکو وابسته به دانشگاه علوم پزشکی شیراز در حوزه پیشگیری از طلاق اقدامات قابل‌توجهی را در سال‌های اخیر انجام داده است و تاکنون به‌عنوان یک مرکز مشاوره موفق که قابلیت الگوبرداری برای دیگر استان‌های کشور را نیز دارد، معرفی ‌شده است.

خبرنگار ما در گفت‌وگو با یکی از مشاوران زوج‌درمانی این مرکز در خصوص علل طلاق و چالش‌های امروز زوجین و راهکارهای ارائه‌ شده به آن‌ها در جهت بهبود رابطه زناشویی به گفت‌وگو پرداخت.

کاهش میزان ازدواج و سازگاری پایین در زندگی زناشویی

مرضیه حسن‌زاده با بیان اینکه متأسفانه آمار طلاق روبه افزایش است، اظهار داشت: به همان میزانی که ازدواج‌ها کمتر شده است، می‌بینیم که سازگاری زندگی‌ها نیز کاهش پیدا کرده است.

این کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی ادامه داد: علل طلاق به مسائل قبل و بعد از ازدواج تقسیم می‌شود، از دلایل پیش از ازدواج می‌توان گفت فردی که می‌خواهد ازدواج کند اغلب کم سن و سال است و آمادگی ازدواج و توانایی پذیرش مسؤولیت‌های زندگی را ندارد، یا اینکه از سن خوبی برخوردار است اما عدم آمادگی در فرد مشهود است؛ خیلی از بلوغ‌ها و توانمندی که برای زندگی زناشویی لازم است در فرد یا طرفین نمی‌بینیم و به نظر می‌آید که زودهنگام ازدواج کردند.

وی افزود: خودشناسی به‌عنوان یک مقوله مهم در چنین ازدواج‌هایی ضعیف است و تصور فرد این بوده که چون خواستگار خوب آمده است باید ازدواج کند.

هر دختر یا پسر خوب حتماً زن و شوهر خوب برای هم نیستند

حسن‌زاده گفت: مسئله دیگری که زیاد با آن مواجه می‌شویم این است که فرد صرفاً بر اساس ظاهر، تحصیلات خوب یا مورد تائید خانواده بودن، ازدواج می‌کند و دوره‌ای تحت عنوان شناخت را طی نمی‌کند؛ هر آنچه به‌واسطه تحقیقات، تعریف بزرگ‌ترها و پسند اولیه تائید می‌شود کافی نیست، هر دختر یا پسر خوبی حتماً زن و شوهر خوبی برای هم نیستند.

این مدرس مرکز بهارنکو خاطرنشان کرد: خیلی مواقع افراد پس از ازدواج متوجه می‌شوند که تفاوت‌های اساسی با هم دارند و همین زمینه‌ساز طلاق می‌شود، ما پیشنهاد می‌کنیم که افراد دوره شناخت خوبی از هم داشته باشند، باهم رفت‌وآمد کنند، در موقعیت‌های مختلف اجتماعی همدیگر را ببینند، خانواده‌ها باهم معاشرت داشته باشند که افراد علاوه بر تناسب‌های اولیه به این موضوع برسند که ازلحاظ شخصیتی نیز با هم تناسب دارند.

وی ابراز داشت: با سبک‌هایی از ازدواج مواجه هستیم که افراد یا باهم دوست بودند یا اینکه تصمیم به ازدواج گرفتند و روند آشنایی‌شان را به خانواده‌ها وارد نکردند و مدت‌زمان 2 الی 3 سال و حتی بیشتر با هم وقت گذراندند و خیلی مواقع فراموش کردند که این روند شناخت است و از اینکه مدت‌زمان زیادی را باهم گذراندند تصور می‌کنند که نسبت به هم متعهد هستند و تحت هر شرایطی باید باهم ازدواج کنند.

نادیده گرفتن اختلافات خانوادگی زمینه‌ساز مشکلات زناشویی

این زوج درمانگر با بیان اینکه گاهی دو نفر دوستان خوبی برای هم هستند اما به این معنا نیست که وقتی زیر یک سقف رفتند زن و شوهر خوبی هم برای هم باشند، یادآور شد: در برخی از مراجعین می‌بینیم که اشکالاتی را در فرد مقابل به‌طور واضح دیدند اما تصور کردند که با وارد شدن به زندگی مشترک می‌توانند طرف مقابل را تغییر دهند یا اشکالات را نادیده بگیرند، اصطلاحاً می‌گویند که به دیدگاه و نظر همدیگر احترام می‌گذاریم، هرکدام به سبک خودمان عمل می‌کنیم اما وقتی زیر یک سقف می‌روند اختلافات زمینه‌ساز مسائلی می‌شود که اصلاً پیش‌بینی نکرده بودند.

حسن‌زاده گفت: برخی افراد بین خودشان به تفاهم می‌رسند اما وقتی وارد خانواده‌ها شدند با اختلاف جدی از طرف آن‌ها مواجه می‌شوند؛ عدم تناسب خانوادگی مشهود می‌شود اما به‌واسطه علاقه‌ای که این دو نفر به هم دارند به ازدواج مصر می‌شوند اما بعد اختلاف‌هایی که نادیده گرفتند زمینه آسیب به زندگی زناشویی را فراهم می‌کند.

این کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی تأکید کرد: ما پیشنهاد می‌کنیم اگر قرار به ازدواج است، موضوع وارد خانواده‌ها بشود و در جمع خانوادگی مورد ارزیابی قرار بگیرد.

شناسایی اختلالات شخصیتی زوجین پیش از ازدواج با مراجعه به مشاور

وی ادامه داد: مسائل پیش از ازدواج متأسفانه خیلی جدی گرفته نمی‌شود، و افراد معتقد هستند که خودشان قادر به شناخت از هم هستند، این را باید در نظر داشته باشیم که ما هرچقدر که درباره یک فرد تحقیق کنیم و رفت‌وآمد داشته باشیم تا فرد مقابل نخواهد صفت‌هایش را آشکار کند این شناخت گاهی دچار خطا می‌شود و گاهی ما قادر نیستیم یک سری اختلالات شخصیتی مثل خودشیفتگی، پارانویید، شکاک و وسواسی بودن که تأثیر منفی بر زندگی زناشویی دارد را تشخیص بدهیم.

این زوج درمانگر افزود: زمانی که علاقه بین دو نفر شکل می‌گیرد معمولاً این علائم هشدار را می‌بینند اما خودشان برای این نشانه‌ها توجیه می‌سازند و توجه نمی‌کنند که شاید بعداً باعث آسیب به زندگی زناشویی‌شان بشود.

حسن‌زاده ابراز داشت: افراد حتماً از مشاوره پیش از ازدواج استفاده کنند تا یک مشاور متخصص بتواند مثل یک نورافکن به فرد کمک کند تا مسیری که می‌خواهد قدم بگذارد را با دقت بیشتری ببیند و آسیب‌ها و چالش‌ها را مشخص و انتخاب آگاهانه‌تری داشته باشد.

چالش‌های فاصله سنی زیاد بین آقا و خانم 

مدرس مرکز بهارنکو گفت: بعضی وقت‌ها دخترخانم سن کمی دارد و در موقعیت عاطفی است اما با مردی ازدواج می‌کند که 10 تا 12 سال از خودش بزرگ‌تر است، این آقا به ثبات رسیده و در موقعیت منطقی است و جنبه عاطفی‌اش قابل‌کنترل و کاهش پیدا کرده است، وقتی کنار هم قرار می‌گیرند در ابتدا برای هم جذاب هستند اما در گذر زمان خانم احساس می‌کند که آقا پاسخگوی فانتزی‌ها و نیاز عاطفی و رمانتیکش نیست و کم‌کم دچار خلأ عاطفی می‌شود؛ آقا هم ممکن است رفتار خانم را خام و بچه‌گانه ببیند و زیاد تحمل او را نداشته باشد و در جایگاه پدری و امرونهی کردن قرار بگیرد و تلاش کند برای اینکه دختر را سریع‌تر بزرگ کند.

به گفته وی برخی افراد نیز به ‌تناسب‌های مالی، مذهبی، آداب رسوم خانواده‌ها و تمام جنبه‌ها توجه می‌کنند اما پس از ازدواج به دلیل نداشتن مهارت زندگی زناشویی دچار مشکل می‌شوند.

عدم مهارت ارتباطی یکی از عوامل بروز مشکل پس از ازدواج

این کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی خاطرنشان کرد: عدم مهارت ارتباطی یکی از عوامل بروز مشکل پس از ازدواج می‌شود، به علت اینکه تفاوت‌های زن و مرد را نمی‌شناسند و به سبک خودشان عمل می‌کنند، معمولاً پیام را به‌خوبی نمی‌توانند به همسرشان منتقل کنند؛ اصطلاحاً به زبان هم آشنا نیستند و نمی‌توانند به زبان هم‌صحبت کنند و سوءبرداشت بینشان زیاد اتفاق می‌افتد.

حسن‌زاده ادامه داد: بسیاری از اوقات صحبت‌های دو طرف را که می‌شنویم، هردو صحبت‌های درستی را می‌گویند اما به شیوه بدی به ‌طرف مقابل منتقل می‌کنند؛ معمولاً لحن و زبان بدنشان به‌ گونه‌ای است که حرفی که با زبان منتقل می‌کنند همخوانی ندارد و طرف مقابل آن را نادرست برداشت می‌کند.

وی افزود: از مسائلی مثل‌اینکه زمان صحبت کردن را نمی‌دانند، نحوه انتقاد کردن از هم را بلد نیستند، نمی‌دانند احساسات خود را چطور منتقل کنند، فرصت نمی‌گذارند که به صحبت‌های هم خوب گوش کنند، قضاوت عجولانه می‌کنند، همدلی ضعیف دارند، احساسات طرف مقابل را نمی‌توانند درک کنند، نشان می‌دهد که مهارت ارتباطی ضعیف است.

این زوج درمانگر تصریح کرد: افراد فراموش می‌کنند مهم‌ترین نیاز همدیگر را تأمین کنند، مهم‌ترین نیاز یک زن در زندگی موردتوجه بودن، مورد تائید قرار گرفتن و دریافت محبت از همسر است و مهم‌ترین نیاز یک مرد نیز این است که تأمین ‌کننده خوبی برای زندگی و همسرش باشد، بتواند همسرش را خوشحال کند و به واسطه تأمین نیاز همسرش اقتدار و قدرت مردانه خودش را به رخ بکشاند.

خانم‌هایی که یک‌پا مرد هستند!

وی یادآور شد: با توجه به اینکه خانم‌ها در حال حاضر بیشتر در اجتماع و افراد مستقل‌تری هستند، درآمد دارند، با حق‌وحقوق خودشان بیشتر آشنا شدند و بسیار دم از تساوی با مرد می‌زنند، شاهد خانم‌هایی هستیم که نسبت به چالش‌های زندگی سازگاری کمتری دارند و به همان میزان تأمین‌ کننده قوی‌تری برای نیازهای خود هستند؛ بر همین اساس اقتدار شکنی بیشتری دارند، احساس ضعف و ناتوانی را به مرد منتقل می‌کنند و اصطلاحاً خودشان یک‌پا مرد شدند و مرد چیز زیادی برای ابراز در کنار زن نمی‌بیند و دچار خلأ و ضعف می‌شود.

حسن‌زاده ابراز داشت: برخی مواقع مردی که دچار ضعف شده تلاش می‌کند تا قدرت‌نمایی خود را با کار کردن بیشتر و با وسعت دادن به مسائل اقتصادی جبران کند.

وی ادامه داد: متأسفانه به خاطر وضعیت اقتصادی موجود کشور و مشکلات اقتصادی که خانواده‌ها با آن درگیر شدند، امکان تأمین نیازهای زندگی زناشویی کاهش پیدا کرده و شوهر ساعت‌های بیشتری را باید مشغول کار باشد که نبود مرد نیز تنهایی بیشتری را به زن می‌دهد. ما شاهد زن‌هایی هستیم که دچار خلأهای عاطفی زیادی هستند و  مرد هم اقتداری که می‌خواهد دریافت نمی‌کند و نارضایتی بسیاری دارد.

دوستی‌های مجازی بین زن و مرد عامل بی‌اعتمادی زناشویی

این کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی یادآور شد: یکی از عامل‌های اساسی طلاق مسئله خیانت یا روابط فرا زناشویی زن و مرد است که وقتی بررسی می‌کنیم بیشتر ناشی از همین موضوعی است که ذکر کردم.

حسن‌زاده در ادامه سخنانش بیان کرد: فضای مجازی سبک جدیدی از اصطلاحات که یکی از آن‌ها دوستی مجازی است را ایجاد کرده، در دوستی‌های مجازی افراد تصور می‌کنند که ارتباطات در فضای مجازی با مسئله ارتباط با بیرون متفاوت است به همین دلیل افراد رو آوردند به این سمت که در فضای مجازی یک خلوتی داشته باشند تا بتوانند خلأ خود و خستگی‌های دنیای بیرونی خودشان را جبران کنند. همین مسئله اگر برای مرد یا زن برملا شود با ارتباط بیرونی هیچ فرقی ندارد و خودش زمینه‌ساز بسیاری از بی‌اعتمادی زناشویی و حتی طلاق می‌شود.

وی قائل نشدن تفاوت بین دنیای مجردی و متأهلی را نیز یکی از علل طلاق عنوان کرد و گفت: افرادی که در زندگی مجردی حاضر به قبول مسؤولیت نیستند پس از ازدواج نیز بی تعهد و بی‌مسئولیت باقی می‌مانند.

لزوم عدم دخالت والدین در زندگی زوجین

این زوج درمانگر خاطرنشان کرد: در دوره جدید فرزندان در خانواده‌هایی تربیت می‌شوند که وابسته هستند و پس از ازدواج بند ناف روانی را جدا نمی‌کنند و دخالت‌های مستقیم و غیرمستقیم خانواده‌ها نیز به وجود می‌آید. از عنوان راهنمایی کردن استفاده می‌کنند اما هیچ مرزی بین زندگی جدید و زندگی قبلی خود نمی‌توانند قائل باشند، یک خانواده با مرزهای محکم شکل نمی‌گیرد و دخالت افراد مختلف باعث می‌شود که یک مسئله کوچک به بزرگ تبدیل شود و کار را به طلاق بکشاند.

تنوع طلبی جنسی از عوامل تزلزل در زندگی زناشویی

حسن‌زاده با اشاره به اینکه یکی از پایداری‌های زندگی زناشویی مربوط به مسائل جنسی است، بیان کرد: برخی افراد به‌واسطه عدم خودکنترلی، دیدن فیلم‌های پورنو و فانتزی‌سازی که در ذهن خودشان دارند برای همسرشان که لزوماً تأمین‌ کننده همه‌ی فانتزی ذهنی نیست، مشکل ایجاد می‌کنند؛ افرادی که خودکنترلی نداشته باشند دچار تنوع‌طلبی جنسی هم می‌شوند.

این مدرس مرکز بهارنکو ابراز داشت: گستره مسائلی که پس از ازدواج زمینه طلاق می‌شود خیلی زیاد است اما ریشه همه این‌ها می‌تواند در عدم شناخت تفاوت‌های زن و مرد، عدم مسئولیت‌پذیری در قبال وظایفی که بر عهده دارند، عدم پذیرش جایگاه خود در زندگی زناشویی، عدم تأمین نیازهای اولیه و مهم زن و مرد در زندگی، عدم مرز گذاری با خانواده‌ها، مشکلات جنسی، عدم مهارت ارتباطی، عدم حل مسئله و به‌طورکلی بلد نبودن مهارت‌های زندگی باشد و این تصور اشتباه نیز وجود دارد که ما ازدواج می‌کنیم تا به‌واسطه ازدواج به‌راحتی به هر آنچه نیاز داریم، برسیم و فراموش می‌کنیم که زندگی پر از چالش، سختی و رنج می‌تواند باشد و ما هستیم که باید مسائلمان را حل کنیم، چالش‌ها را پشت سر بگذاریم.

خانواده خوشبخت از عهده چالش‌های زندگی برمی‌آید

وی با اشاره به این اصطلاح که دختر از خدا شوهر می‌خواهد و از شوهر همه دنیا را، گفت: چون تصور می‌کنیم خوشبختی یعنی اینکه طرف مقابل چه چیزهایی را به من می‌دهد، هر زمانی که با چالش مواجه شدیم فکر می‌کنیم خوشبختی‌مان زیر سؤال رفته و دچار اشکال جدی شدیم که بهتر است رابطه ادامه پیدا نکند.

این زوج درمانگر تأکید کرد: زندگی پر از سختی است و خانواده خوشبخت خانواده‌ای است که می‌داند  چطور بایدمسائلش را حل کند و از عهده چالش‌های زندگی نیز برمی‌آید.

وی گفت: چیزی که به زوجین آموزش می‌دهیم مهارت‌های ارتباطی حل مسئله است، تأکید ما به زوجین این است که رابطه شما مهم‌ترین داشته شما است، هر آنچه در زندگی زناشویی پیش بیاید یک مسئله است، مسئله باید حل شود؛ خیلی وقت‌ها ما از رابطه برای هر مسئله‌ای مایه می‌گذاریم، آن‌قدر حرمت‌شکنی می‌کنیم که حتی بعد از حل مسئله آن رابطه دچار زخم و آسیب جدی شده و برخی اوقات بازسازی آن بسیار سخت خواهد بود.

حسن‌زاده ادامه داد: سیاست‌های زنانه و مردانه را آموزش می‌دهیم به‌ویژه در مقوله ارتباط با خانواده، چراکه هر فردی بین خانواده نخستین و زناشویی جدید رابط است باید سیاست افراد قوی باشد تا هردو خانواده را مدیریت کنند.

فرزندآوری پس از حل مشکلات زناشویی

این مدرس بهارنکو با تأکید بر اینکه زوجین ابتدا باید مسائل و مشکلات خود را حل و پس‌ازآن به فکر فرزند آوری باشند، بیان کرد: وقتی اختلاف‌ها و مسائل بسیار جدی وجود دارد، با آمدن فرزند، زوجین مشغولیت و مسئولیت‌های جدیدی پیدا می‌کنند که خودبه‌خود باعث فاصله از هم می‌شود و اختلاف‌ها نمود بیشتری پیدا می‌کند، بنابراین لازم است اختلاف، بحث‌های جدی و عدم تفاهم‌ها بررسی و سپس تصحیح شود.

وی تأکید کرد: یک مشاور متخصص، متعهد و با تجربه می‌تواند بسیار کمک کننده باشد، ما نسبت به ریشه بسیاری از مسائل ناآگاه هستیم اما یک متخصص می‌تواند آن را به ما گوش زد کند و بیاموزد که در موارد مشابه چطور عمل کنیم که با اختلاف‌های اساسی مواجه نشویم.

روند کاهش طلاق در شیراز چشم‌گیر است

این کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی اظهار داشت: درحالی‌که آمار طلاق در سراسر کشور روبه افزایش است، دانشگاه علوم پزشکی شیراز تحت عنوان مرکز مشاوره بهارنکو با ارائه مشاوره تکمیلی پیش از ازدواج برای زوجین و با افزایش ساعت و کلاس‌های آموزشی از 2 ساعت به 6 ساعت، شاهد هستیم که آمار طلاق در شیراز رو به کاهش است.

حسن‌زاده خاطرنشان کرد: روند کاهش طلاق در شیراز بسیار چشم‌گیر بوده و این نشان‌دهنده این است که با حداقل آگاهی تخصصی به افراد می‌توانیم آن‌ها را به‌گونه‌ای آماده ازدواج کنیم که یا ازدواج‌های نادرست شکل نگیرد یا آگاهانه وارد زندگی شوند. آگاه‌سازی و هدایت و همراهی یک متخصص در کنار زوجین می‌روند زمینه‌ساز تشکیل ازدواج پایدارتری بشود.

فارس

انتهای پیام/