نگاهی به آئین های عزاداری شهرهای مختلف استان فارس
در آستانه ماه محرم ، فارسی ها، شکوه دلدادگی خود را به خاندان ابا عبدالله الحسین (ع) به نمایش می گذارند .
آلیسون ، جهانگرد و جامعه شناس آلمانی‌ست که بسیاری از کشور‌های قاره‌ی آمریکا، آفریقا، آسیا و اروپا را از نزدیک دیده است.
این زن جهانگرد نخستین بار در سال ۲۰۱۴ به ایران سفر کرد که اتفاقا مصادف با ماه محرم بود.
محرمی که سرآغازی شد برای مستندنگاری هایش از عزاداری محرم در شرق. تصویری نزدیک به واقعیت از جهان اسلام. دومین بار در سال ۲۰۱۶ برای کامل تر کردن مستنداتش به شهرهای اصفهان، یزد و کاشان سفر کرد .
سال‌های بعد تبریز، مشهد، تربت جام و سرانجام شیراز مقصد بعدی اش بود.
طبق قرار قبلی با او وارد یکی از حسینیه های بزرگ شهر زرقان شدم. چشمان آبی و پوشش خاصش او را میان جماعت سیاهپوش جار میزد.
به او سلام کردم. می‌دانستم دست و پا شکسته فارسی می‌داند و به شیرینی حرف میزند. ذوق زده بود و از این همه شور و شکوه و اشتیاق، حیران.
برایش از آیین سنتی برافراشتن خیمه‌های عاشورایی زرقان گفتم.آیینی ۴۰۰ ساله که شهر را به عزای اشرف اولاد آدم می‌خواند.
مهری که تا ابد بر دل نشسته
محرم که نزدیک می‌شود با خود شمیمی از حسین (ع) می‌آورد. حسینی که نامش با جان شیعیان آمیخته و مهرش بر دل همگان نشسته.
حمیدی نژاد، کارشناس فرهنگی می‌گوید: مردم استان فارس هر ساله در آستانه ماه محرم با بر پا کردن خیمه‌ها و آذین‌بندی هیئت‌ها، سیاه بندی تکیه‌گاه‌ها، مساجد و حسینیه‌ها و نصب پرچم‌های عزا بر سر در منازل، خود را برای عزاداری و سوگواری سالار شهیدان و ۷۲ تن از یاران باوفایش آماده می‌کنند.
همه جا را نوای عزا پر می‌کند و بانگ ماتم، دل‌ها را تا کربلای حسین می‌برد و چون کبوتری بر فراز آسمان بین‌الحرمین به گردش در می‌آورد.
به گفته عبدالرضا نصیری اصل، معاون میراث فرهنگی فارس برخی از آیین‌های سنتی که مردم فارس در آستانه ایام محرم برگزار می‌کنند، به علت سبک خاص برگزاری و قدمت زیادشان در فهرست آثار معنوی کشور به ثبت رسیده است. آمارها نشان می دهد تا کنون ۱۶ آیین عزاداری فارس در زُمره آثار معنوی کشور جای گرفته است.
خیمه عشق
آئین خیمه‌های برافراشته در زرقان، از جمله آثار معنوی استان فارس است که سال ۱۳۹۱ از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با شماره ۶۵۷ به ثبت ملی رسیده است.
۲۷ ذی الحجه مردم زرقان طبق سنتی دیرینه با برافراشتن چادر‌های بزرگ در حسینیه این شهر به پیشواز محرم می‌روند. این آیین همه ساله در سه حسینیه حیدر، ولیعصر (عج) و امام سجاد (ع) زرقان برگزار می‌شود و اهالی هر محله در حیاط حسینه‌هاخیمه‌های عاشورایی را برپا می کنند.
آقای خُدّامی، عضو هیات امنای مسجد ولیعصر زرقان می‌گوید: این حسینیه‌ها از هنگام اذان صبح میزبان خیل مشتاقان سالار شهیدان است و بعد از اقامه نماز صبح و قرائت زیارت عاشورا، بر بام هر حسینیه با نواخته شدن ساز عزا مقدمات برپایی خیمه‌های عاشورایی فراهم می‌شود.
خیمه‌های عاشورایی به وسعت بیش از ۵۰ مترمربع و به بلندای بیش از ۱۲ متر است بر ۶ ستون چوبی محکم استوار و به پرچم سرخ 'یا حسین' مزین است . برای برافراشتن هرکدام از این خیمه ها به بیش از ۱۵۰ مرد نیرومند نیاز است. آلیسون که با دقت به توضیحات گوش می دهد از این همه شور و اشتیاق برای برگزاری این مراسم معنوی به وجد می آید.
آقای خدامی ادامه می دهد برای برپایی خیمه‌های عاشورایی، ابتدا ستون‌های چوبی را به صورت ۴۵ درجه بر دیوار حسینیه بالا می‌کشند و پایه هر ستون را در محل استقرار خود قرار می‌دهند و پس از آن خیمه را روی آن پهن می‌کنند.
به هر طرف هر خیمه بیش از ۱۲ طناب بلند و محکم آویزان است، که مردان نیرومند زرقانی، آن‌ها را از سمت دیگر بام حسینیه با فریاد‌های یا حسین، یا علی و یا زینب می‌کشند تا ستون‌های خیمه‌ها به صورت عمودی در جای خود قرار گیرند.
رخت سیاه بر تن سومین حرم اهل بیت(ع)
شهر احمد بن موسی (ع) این روزها حال و هوای دیگری دارد. مژگان ثابت قدم کارشناس مردم شناسی می‌گوید: شیراز از روزها پیش از حلول محرم، رخت عزا به تن می‌کند و با همه توان و عشق خود به پیشواز عزاداری حسین می‌رود.
قدم به هر کوی و برزن که بگذاری، پارچه‌های سیاه عزای حسین زینت بخش دیوار‌ها شده و شهر در حزن و اندوه فرو رفته است.
اتحادیه خیاطان و لباس سری دوز‌های شیراز نیز هر سال در آستانه ماه محرم، ۷۰ هزار دست لباس ویژه همایش شیرخوارگان حسینی که نخسین جمعه ماه محرم برگزار می شود تهیه می کنند.
بانوان شیرازی نیز به رسم هرساله در آماده سازی و بسته بندی این لباس‌ها مشارکت می‌کنند.
همایش عظیم شیرخوارگان حسینی در آستان مقدس احمدی و محمدی (ع) و ۴۰۰ نقطه استان فارس برگزار می‌شود.
آمادگی برای عرض ارادت
در آستانه ماه محرم، مردم روستای صحرا رود فسا نیز در تلاش برای تمرین و تدارک اجرای بزرگترین تعزیه میدانی کشور در ایام محرم هستند.
در این تعزیه بیش از دویست نفر به عنوان بازیگران اصلی و بیش از هزار و ۲۰۰ نفر به عنوان عوامل اجرایی حضور دارند و عشق و دلدادگی خود را به خاندان عصمت و طهارت به نمایش می گذارند.تعزیه میدانی صحرارود بزرگترین تعزیه میدانی کشور است و در زمینی به وسعت حدود دو هکتار اجرا می‌شود.این تعزیه که با پیشینه ۲۵۰ ساله در فهرست آثار معنوی کشور به ثبت رسیده ، روز هشتم ماه محرم در مقابل دیدگان پنجاه هزار تماشاگر مشتاق برگزار می‌شود.
طنین چاووش خوانان در کوچه پس کوچه‌های شهر‌ها
آباده
کاروان چاووش خوانان محرم در اولین شب سر زدن هلال محرم در شهر صُغاد آباده نیز ندای حرکت و بانگ رحیل کاروان ابا عبدالله الحسین را به صدا در می‌آورند.
گروه‌های مرکب سنج و دمام و عزاداران هیات مذهبی شهر صغاد با لباس‌های مشکی بلندِ عزا به زنجیر زنی و سینه زنی می‌پردازند.
این مراسم سال هاست که با همت همه پیشکسوتان و پیرغلامان اهل بیت علیهم السلام در نقاط مختلف شهرستان آباده برگزار می‌شود.شهر صغاد با خیل پیر غلامان و پیشکسوتان هنر‌های آیینی و حرکت نخل امام حسین علیه السلام در روز عاشورا که تاریخچه‌ای کهن دارد، زبانزد مردم شمال فارس است.
بوانات
آیین چاووشی خوانی سفیران محرم هر ساله در شهرستان بوانات برگزار می‌شود.
این همایش با هدف احیاء سنت دیرینه چاوشی خوانی و حمایت از مواریث معنوی ارزشمند در شهر سوریان برگزار می شود. چاووشی خوانان و هیأت‌های عزاداری با بر افراشتن پنج بیرق بزرگ که یکی از آن‌ها به نشانه قیام امام حسین (ع) به رنگ سرخ و چهار بیرق دیگر به رنگ مشکی به نشانه عزای حسینی است این مراسم مذهبی را اجرا می‌کنند.این آیین عاشورایی فارس با قدمتی دیرینه در شهر سوریان برگزار می‌شود و مستندات آن برای ثبت در فهرست آثار معنوی کشور آماده شده است.
پاسارگاد
آئین دیرینه چاووشی خوانی با قدمتی بیش از ۲۵۰ سال در شهرستان پاسارگاد نیز برگزار می‌شود.
در این آیین، چاووش خوان شهر، اشعاری را در عزای ابا عبدالله الحسین می‌خواند و مردم با کوبیدن بر سنج وی را در خواندن ترجیع بند‌ها همراهی می‌کنند.در این مراسم در بین راه هر گروه از چاوش خوانان و همراهان به عنوان سفیران محرم با چاوشی خوانی و اهدای بیرق مشکی به اهالی و بازاریان برای نصب در سر درب منازل و مغازه‌ها، عزای حسین را خبر داده و با کوبیدن بر سنج مردم را به مراسم عاشورایی دعوت می‌کنند.
فریاد جرس می‌آید
مردم شهر دوبُرجی در شهرستان داراب استان فارس نیز با ورود نمادین کاروان، برافراشتن پرچم امام حسین (ع) و در آیینی با قدمتی چندصد ساله به استقبال ماه محرم می‌روند.
عده‌ای قدمت آیین استقبال از محرم در منطقه دوبُرجی را دوره قاجار می‌دانند که طی آن یک روز قبل از محرم با صدای سرنا و طبل و نقاره با نوایی غمگین به گوش زمین و زمان می‌نوازند.
مردم منطقه به این طرز نواختن، نقاره وارونه می‌گویند که با ترکیبی از غم، هشدار و بیدار باش نواخته می‌شود تا همگان بدانند که صدای کاروان خون و شهادت می‌آید.
شهری تمام قد ایستاده به احترام محرم
آیین محرم در شهرستان کازرون ،از چندین روز قبل از حلول ماه محرم آغاز می‌شود، به طوری که اهالی پیش از حلول ماه عزا، علاوه بر سیاه پوش کردن بقاع متبرکه، مساجد و منازل روضه، تکایا و حسینیه‌ها، دکان‌ها و بازار، خودشان نیز لباس عزا می‌پوشند و برای امام حسین (ع) و دیگر شهدای کربلا عزادار می‌شوند و به اصطلاح پند می‌نشینند و تا آخر ماه صفر از برپایی هر گونه مراسم شادی نظیر خواستگاری، عروسی و ختنه سوران خودداری می‌کنند.
آن‌ها معمولاً از شب ۲۷ ذیحجه رخت عزا بر تن می‌کنند و هنگام پوشیدن لباس سیاه اطرافیان به او می‌گویند: «مبارک امام حسین (ع) باشد؛ یعنی زنده باشی و هر سال برای امام حسین (ع) سیاه پوش بشوی و نیز مصیبتی برایتان پیش نیاید که در سوگ فرو روی و سیاه بر تن کنی».
ردِّ نگاه تا خیمه‌ها
نگاه آلیسون هنوز به خیمه‌های افراشته زرقان، دوخته شده. خوب می‌داند نگاهش این روزها میهمان سفره شور و دلدادگی است. چارچوگردانی، چَک چَکو، عمِ کُبار، حمل طبق وآیینه، زنجیرزنی، شمع گردانی، پرده خوانی، و ده‌ها آیین معنوی در فارس که دل و دیده هر انسان آزاده‌ای را تا کرب و بلا می‌برد. هر سال، پرشورتر و باشکوه تر از پیش ./ صدا و سیما
نظرات بینندگان
