لزوم آگاه سازی جوانان از خطرات شرب خمر؛
زنگ خطر شیوع و مصرف مشروبات الکلی در ایران به صدا درآمد
مطابق گزارش سازمان جهانی بهداشت مصرف سرانه الکل در میان «تمام ایرانیان بالای ۱۵ سال» طی سال ۲۰۱۶ میلادی ۱ لیتر بوده که در مقایسه با سال ۲۰۱۰ بدون تغییر مانده است. سرانه مصرف الکل در دیگر کشورهای مسلمان از جمله امارات عربی متحده، قطر، ترکیه و لبنان نیز بالاتر از ایران است.
پایگاه خبری تحلیلی شیرازه: بر کسی پوشیده نیست که مصرف مواد الکلی و مست‌کننده از جمله جرایمی است که می‌تواند سبب وقوع جرایم بزرگی شود. همه هم این را پذیرفته اند که در حقیقت بیش از خطرناک بودن نفس جرم شرب خمر، اعمال نامتعارف و در درجات شدیدتر ارتکاب جرایم ناشی از آن مهم و خطرساز هستند. معمولا اکثر جرایم ناشی از مصرف مواد الکلی در دسته جرایم خشونت‌آمیز قرار می‌گیرد.
دقیقا کجاییم و مصرف الکل در ایران چقدر است؟
چند ماه پیش، سازمان بهداشت جهانی، نتایج پژوهش مصرف الکل در سال ۲۰۱۴ را در قالب گزارشی مفصل منتشر کرد. سایت اکونومیست نمودار جالبی را بر اساس آمار ارائه شده در این گزارش تهیه کرده.
اعداد و دوایر قرمز رنگ این نمودار مربوط به آمار مصرف الکل، تنها در بین الکل‌خواران یک کشور است (Drinkers only). واحد عدد مربوط به هر دایره قرمز، لیتر به ازای هر مصرف‌کننده است که ایران از این لحاظ در رتبه‌ی ۱۹ دنیا و بالاتر از آمریکا و روسیه قرار دارد، اما این بدین معنا نیست که درصد الکل‌خواران ایرانی نسبت به آمریکایی‌ها و روس‌ها بالاتر است یا اینکه مجموع مصرف الکل در ایران بالاتر از این کشورهاست. بلکه این آمار تنها موید این نکته است که الکل‌خواران ایرانی (که درصد ناچیزی از جمعیت کشور را تشکیل می دهند) از همتایان آمریکایی و روس خود فاسدتر بوده و میزان الکل بالاتری را مصرف می‌کنند.
به عنوان مثال و در بررسی سایر کشورها می‌بینیم که الکل‌خواران اماراتی (حدود 4درصد از جمعیت این کشور) بطور میانگین هر نفر حدود ۳۴لیتر الکل در سال مصرف می‌کنند و امارات از این جهت در رتبه دوم جهان قرار دارد؛ در حالی که الکل‌خواران ایرانی (کمتر از ۲درصد از ایرانی‌ها) به طور متوسط نفری ۲۵ لیتر الکل مصرف می‌کنند. الکل‌خواران روسی و آمریکایی نیز به ترتیب نفری ۲۲ و ۱۳لیتر در سال مصرف دارند.
اعداد و دوایر آبی رنگ نمودار (که اصل و اساس مطلب در آنها نهفته است) مربوط به آمار مصرف کنندگان الکل در یک کشور نسبت به جمعیت آن است (All adults). ایران از این لحاظ در جایگاه خوبی قرار داشته و کمتر از ۲درصد جمعیت آن الکل‌خوارند. از این حیث، ایران در رتبه‌های آخر جدول (جایگاه ۱۶۶ و در کنار کشورهایی مثل تونس، تاجیکستان، عربستان و سایر ملل اسلامی) قرار دارد که نسبتا جایگاه مناسبی است. جالب توجه است که کشورهای روسیه و آمریکا به ترتیب ۱۵ و ۹درصد از جمعیت کشورشان مصرف‌کننده‌ی الکل‌اند و از این حیث در جایگاه ۴ و ۴۹ جهانی و به مراتب در وضعیتی بدتر از ایران قرار دارند. نکته‌ی قابل توجه دیگر در این گزارش، مصرف پایین الکل در اکثر کشورهای اسلامی و مصرف بالای این ماده در کشورهای ثروتمند است.
آمار سازمان بهداشت جهانی چگونه بدست آمده؟
بنا به گزارش سازمان بهداشت جهانی، داده‌های این گزارش از دو منبع عمده تهیه شده است:
۱) مطالعه جهانی در مورد الکل و سلامتی در سال۲۰۱۶
۲) نظرسنجی‌ها و مطالعات منتشر شده
در جمع‌آوری داده‌ها، اولویت با داده‌های رسمی مصرف الکل در افراد بالای ۱۵سال بوده که توسط کشورهای عضو گزارش شده است. در صورت عدم وجود داده‌ها در منابع ذکر شده، از داده‌های تحقیق جهانی در زمینه شراب و نوشیدنی‌های الکلی که توسط «موسسه شراب» انجام گرفته، استفاده می‌شوند. دست آخر در صورت عدم وجود داده‌ها در منابع فوق، داده‌های سازمان جهانی غذا مورد استفاده قرار گرفته است. برای سال‌هایی هم که داده‌ها ثبت نشده، روش رگرسیون خطی برای برون‌یابی مورد استفاده قرار گرفته است.
داده‌های مصرف الکل توسط توریست‌ها نیز توسط «موسسه ارزیابی معیارهای سلامت» تهیه شده است که خود آن داده‌ها از سازمان جهانی توریسم بدست آمده. در این مطالعه، مصرف الکل توریست‌ها در کشور مقصد براساس الگوی مصرف آنها در کشور مبدا خودشان فرض شده است. همچنین در مدل‌های رگرسیون، عواملی همچون تعداد جمعیت مسلمان در کشورهای مختلف در نظر گرفته شده است.
وضعیت ایران در میان کشورهای اسلامی
مطابق گزارش سازمان بهداشت جهانی، ایرانی‌ها در میان 21کشور اسلامی رتبه ششم میانگین مصرف را دارند. یعنی با اینکه جایگاه ایران در میان کشورهای جهان از حیث مصرف مشروبات الکلی آمار مناسبی است ولی در میان کشورهای اسلامی جایگاه مناسبی نداریم و در میان کشورهای اسلامی فقط کشورهای امارات، قطر، بحرین، تونس و لبنان بوده که مصرف مشروبات الکلی‌شان بیشتر از ایران است. بعد از ایران هم کشورهای عمان، اردن و مغرب قرار دارند. یمن، کویت، لیبی و سومالی نیز در آخر جدول و کمترین میزان مصرف مشروبات الکلی را دارا می‌باشند.
میزان شیوع مشروبات الکلی در استان ها
تاکنون آمار رسمی و مشخصی از درصد شیوع مصرف مشروبات الکلی در استان ها منتشر نشده است. اما کارشناسان دانشگاه علوم پزشکی بدون بررسی آماری و صرفاً براساس برآورد میدانی معتقدند نزدیک به 20 تا 30درصد افراد در طول دوران جوانی و نوجوانی خود مصرف مشروبات الکلی داشته‌اند. این کارشناسان معتقدند اعتیاد به مشروبات الکلی در میان جوانان و نوجوانان بسیار نادر بوده ولی در سالهای اخیر متاسفانه سن مصرف مشروبات الکلی تا 11سالگی کاهش پیدا کرده است.
قیمت مشروبات الکلی در بازار چقدر است؟
قیمت مشروبات الکلی در بازار بسته به جنس و نوع آن متفاوت است. آبجو بعنوان مشروب با پایین‌ترین درصد الکل قیمتی در حدود 60هزار تومان دارد. سایر مشروبات الکلی نیز قیمت‌هایی در حدود 150 تا 400هزار تومان به ازای هر بطری دارند. البته این قیمت‌ها گاهی خیلی بالاتر هم رفته و تا 2میلیون تومان هم برای انواع خاصی از مشروبات الکلی مشاهده شده است.
همه چیز به ازدواج ختم می‌شود
بررسی میزان شیوع مصرف مشروبات الکلی در میان مجردین و متاهلین نشان می‌دهد بیش از 80درصد مصرف‌کنندگان مشروبات الکلی، مجرد هستند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که بسیاری از افرادی که در دوران تجرد مصرف‌کننده‌ی مشروبات الکلی بوده‌اند بعد از تاهل از مصرف آن کاسته یا آن را بکلی قطع کرده‌اند.
حُرمت شُرب خمر در قرآن:
خداوند در آيه‌ي 219 سوره‌ي مباركه‌ي بقره فرموده‌اند:
يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ قُلْ فِيهِمَا إِثْمٌ كَبِيرٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَإِثْمُهُمَآ أَكْبَرُ مِن نَّفْعِهِمَا ...
در مورد شراب و قمار از تو سؤال مي‌كنند، بگو در آن دو گناهي بزرگ و (نيز) سودهايي است. در حالي كه گناهشان بزرگ‌تر از نفعشان مي‌باشد...
در اين آيه خداوند در دوراني كه شرابخواري و قماربازي در جامعه‌ي اسلامي كاملاً رايج بود، زمينه را براي تحريم آن دو پليدي فراهم نمودند و حكم قطعي را در سوره‌ي مباركه‌ي مائده صادر فرمودند؛ آن‌جا كه مي‌فرمايند:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَيْسِرُ وَالأَنصَابُ وَالأَزْلاَمُ رِجْسٌ مِّنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ (90) إِنَّمَا يُرِيدُ الشَّيْطَانُ أَن يُوقِعَ بَيْنَكُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاء فِي الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ وَيَصُدَّكُمْ عَن ذِكْرِ اللّهِ وَعَنِ الصَّلاَةِ فَهَلْ أَنتُم مُّنتَهُونَ (91)
«اي كساني كه ايمان آورده‌ايد؛ شراب و قمار و بتها پليد و از اعمال شيطانند، از آن اجتناب كنيد؛ باشد كه رستگار شويد (90) قطعاً شيطان مي‌خواهد كه خصومت و دشمنى را به وسيله‌ي شراب و قمار در ميان شما قرار داده و شما را از نماز و ياد خدا باز دارد؛ پس آيا از آن دست برنمي‌داريد؟ (91)»
مجازات مصرف مشروبات الکلی
به موجب ماده ۲۶۵ قانون مجازات اسلامی جدید، مجازات حد خوردن مواد الکلی و مست‌کننده برای مرد و یا زن، هشتاد تازیانه است. البته غیرمسلمان فقط در صورت تظاهر به شرب مسکر به هشتاد تازیانه محکوم می‌شود. مقصود از تازیانه همان شلاق است. مطابق قانون مجازات اسلامی هم حد به مجازاتی گفته می‌شود که نوع و میزان و کیفیت آن در شرع تعیین شده است. به این ترتیب قاضی دادگاه، مجازات درستی را برای متهم پرونده اخیر در نظر گرفته است.
یکی دیگر از نکات مندرج در قانون این است که مجازات حد نوشیدن مواد مست‌کننده بر کسی ثابت می‌شود که بالغ و عاقل و مختار و آگاه به مست‌کنندگی و حرام بودن آن باشد. در صورتی که شراب‌خورده مدعی جهل به حکم یا موضوع باشد و صحت دعوای وی محتمل باشد، محکوم به مجازات حد نخواهد شد.
البته هر گاه کسی بداند که خوردن شراب و مواد الکلی مست‌کننده حرام است و با این حال آن را بخورد، محکوم به مجازات حد خواهد شد، گرچه نداند که خوردن آن مستوجب مجازات حد می‌شود.
لزوم آگاهسازی
اگر چه با پيروزي انقلاب اسلامي، مقوله مصرف مشروبات الكلي در ايران به شدت كاهش يافته و مي‌توان گفت در حال حاضر مسئله‌اي به نام الكليسم و اعتياد به الكل در كشور ما تقريباً حل شده محسوب مي‌شود، اما هنوز هم شاهد ورود اين محصول جرم‌زا به كشور و مصرف آن به‌ويژه در ميان قشر جوان هستيم. البته علاوه بر قاچاق اين كالا به كشور، با مشكل مشروبات الكلي دست‌ساز نيز مواجه مي‌باشيم كه خود آن به‌صورت ويژه بحث زيادي را مي‌طلبد.
خوشبختانه باورهاي ديني باعث شده تا اين مسئله در كشور ما در مقايسه با ساير كشورها بسيار كم‌رنگ‌تر جلوه كند؛ اما با توجه به وجود هجمه‌ي فرهنگي دشمنان كه همواره درصدد تهي نمودن جوانان ما از باورهاي ديني هستند، آگاهسازي مي‌تواند به عنوان مهم‌ترين و اساسي‌ترين راه مقابله در اين زمينه باشد.
محمد حسسین عظیمی
نظرات بینندگان
