به گزارش شیرازه، ساختمان های نامنظم ،کوچه های تنگ و باریک، راه های کج و معوج و زباله هایی که اطراف خانه هایشان جمع شده از خصوصیات بارز زندگی آن هاست.این مناطق بیشتر مربوط به خانوارهایی می شود که از سال ها پیش از یادها رفته اند و در مضیقه های اجتماعی و اقتصادی به سر می برند؛کسانی که در طول روز با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می کنند و هرگز دیده نمی شوند؛این افراد همان حاشیه نشین های هستند که از همچنان چشم انتظار حمایت مسئولین هستند.



معضل حاشیه نشینی از سال ها پیش گریبانگیر بسیاری از کلانشهرها از جمله شیراز شده و آسیب های اجتماعی زیادی را به بار آورده است.جایی که ساکنین آن به مرور زمان با آسیب های زیادی مواجه شده و جامعه را هم به فساد و تباهی می کشانند. همین چند وقت پیش بود که حجت‌الاسلام والمسلمین سید کاظم موسوی، رئیس کل دادگستری فارس هم به معضلات حاشیه نشینی شیراز اشاره و نسبت به عواقب ناخوشایند آن ابراز نگرانی کرد.به گفته برخی کارشناسان دلیل اصلی حاشیه‌نشینی خشکسالی‌های مداوم، کمبود آب و نبود اشتغال در روستاهاست اما در حال حاضر برخی از شهروندان هم به علت گرانی مسکن و کمبود درآمد به ناچار به حاشیه نشینی روی آورده اند.

اتصال 70 روستا به شیراز
در همین رابطه سعید نظری، سخنگوی شورای شهر شیراز و عضو کمیسیون شهرسازی و معماری در گفت و گو با خبرنگار شیرازه با بیان این که اتصال روستاها به شیراز به حاشیه نشینی دامن زده است، گفت: متاسفانه به دنبال اقدامی که در ده سال گذشته از سوی شهرداری صورت گرفت، حدود 70 روستا به شهر الحاق و همین موجب شد که حاشیه نشینی پررنگ تر جلوه کند و اکنون شاهد وفور حاشیه نشینی و آسیب های اجتماعی در مناطق ،10 5، ،4 9، 7 و 3  این شهر باشیم.وی با اشاره به خانه های فرسوده در مناطق 2 و 8 شهرداری شیراز افزود: این مناطق نیز به مناطق حاشیه نشین تبدیل شده است و اکثر ساکنین آن را اتباع بیگانه تشکیل می دهند.برخی از روستای قلات تا گویم و از میان رود  تا مهدی آباد و شاپور جان در مناطق 4 و 5 شیراز اضاف و روستاهای نخل آباد، شرغان و وزیر آباد هم در منطقه 7 شیراز شده است.

تغییر حالت برخی مناطق حاشیه نشین با جاذبه های فرهنگی و اجتماعی
نظری با اشاره به نوسازی و بهسازی این مناطق گفت:همواره سیاست ما بر نوسازی خانه ها در این مناطق بوده و تاکنون هم طرح های مختلفی مانند بهسازی در منطقه 8 شهرداری به انجام رسیده است تا ضمن هویت بخشی به خانه های تاریخی و فرسوده برای گردشگران نیز جذابیت داشته باشد.علاوه بر این ها در دهه فجر 2 پروژه شهرداری به اجرا رسیده و پروژه محور زندیه نیز در دست اجراست.البته کلنگ زنی تئاتر شهر دسترسی به پارک ها، خدمات فرهنگی و ایجاد فرهنگسراها نیز اجرایی شده که یکی از نمونه های اخیر آن تاسیس فرهنگسرای بهمن بیگی است.
وی به برنامه های پیش رو برای ساماندهی مناطق حاشیه نشین اشاره کرد و افزود :نوسازی در مناطق گویم و قلات در دست اجراست که بیشتر با همکاری استانداری محقق می شود. مسائل بهداشتی در مناطق میانرود و مهدیه آباد نیز با همکاری علوم پزشکی به انجام رسیده و ساماندهی شده است. این عضو شورا به توانمند سازی این مکان ها تاکید کرد و با اشاره به تغییر نگاه به حاشینه نشینی گفت :کشورهای در حال توسعه به طور معمول به سمت توانمند سازی این مکان ها قدم برمی دارند و ما نیز با بکارگیری همین الگو برای این که چهره این روستا ها را به حالت شهری درآوریم، اقداماتی نظیر ایجاد اتوبان، مترو، تغییر و تحول در خدمات عوارض شهرداری و نرخ خدمات را انجام داده ایم تا ضمن پیشگری از رشد حاشیه نشینی، دست زمین خواران به این مناطق کم کنیم. گفتنی است، یک نمونه از این موارد هم ایجاد مترو از میانرود تا تا فلکه گاز بوده که فاز دو آن به کلبه می رسد.



 300 هزار نفر حاشیه نشین همچنان در شیراز
نظری با بیان این که طرح فرهنگی با عنوان محله محوری و انسان محوری در حال اجراست،افزود :به طور کلی حدود 300 هزار نفر حاشیه نشین در شیراز وجود دارد که بیشتربه خاطر  مسائل اقتصادی شکل گرفته است اما حاشیه نشینی در کلانشهر شیراز نسبت به تهران از وضعیت مناسب تری برخوردار است .وی به دو نوع حاشیه نشینی در شیراز اشاره کردوگفت: یک نوع حاشیه نشینی مربوط به مناطق غیررسمی در مراکز شهر و بافت فرسوده می شود و دیگری به حاشیه و اطراف شهر بازمی گردد.

برگزاری ۷۰ برنامه نشاط اجتماعی
سارا همت، معاون اجتماعی سازمان فرهنگی شهرداری شیراز نیز با اشاره به اقدامات انجام شده برای از میان برداشتن معضلات فرهنگی و اجتماعی در این مناطق گفت:یکی از اقداماتی که معاونت اجتماعی و مشارکت های مردمی  انجام داده است برگزاری بیش از ۷۰ برنامه نشاط اجتماعی در محلات محروم و کم برخوردار شهربوده که این برنامه در راستای سفارشات مقام معظم رهبری در خصوص تزریق نشاط و امید به مردم است.

کودکانی که برای اولین بار تلویزیون رنگی دیدند
وی افزود:افزایش سرانه فرهنگی شهروندان و جامعه پذیری مسایل اخلاقی، اجتماعی، فرهنگی و مذهبی در کودکان با اجرای برنامه" یک روز سینمایی نیز از آذرماه ۹۶ صورت گرفته و تاکنون بیش از ۱۰ هزار کودک از محلات محروم شهر جهت دیدن فیلم، انیمیشن و ... راهی مجموعه شهر آفتاب شدند که خاطرات این کودکان از رفتن برای اولین بار در سینما در نوع خودش بسیار شنیدنی اما درد آور است، کودکانی که برای اولین بار برنامه ها  را از تلویزیون رنگی مشاهده کردند.



آموزش کارآفرینی به زنان سرپرست خانوار
همت به برگزاری امکانات تفریحی و آموزشی اشاره کرد و گفت: برنامه های اقداماتی از قبیل در اختیار قراردادن سانس های استخر، سالن فوتسال، والیبال و... به کودکان کار، ایجاد و آموزش کارآفرینی به زنان سرپرست خانوار، در اختیار قرار دادن مکان بصورت ساعتی به بیش از ۵۰ گروه NA(معتادان بهبود یافته) جهت برگزاری برنامه های اخلاقی و آموزشی پس از ترک، برگزاری برنامه های متنوع ویژه کودکان اتیسم، معلول و گروه های سالمند نیز صورت گرغته است.وی افزود:طرح واگذاری مدیریت 10سرای محله به سازمان های مردم نهاد، این طرح توسط اعضای شورا مصوب گردیده است و در حال حاضر فرایند اجرایی آن در سازمان برنامه ریزی می شود.

1500مشاوره گروهی رایگان
این معاون فرهتگی و اجتماعی به ایجاد 5 مرکز مشاوره و صیانت از خانواده شهرداری در مناطق کم برخوردار اشاره کرد و گفت: خوشبختانه معاونت اجتماعی سازمان با پیگیری فراوان توانست برای خدمات رسانی به شهروندان مجوز 5 مرکز مشاوره و صیانت از خانواده را اخذ نماید.این مراکز از آذر ماه 96 تا کنون بیش از 37 هزار مشاوره انفرادی در حوزه های مختلف از جمله مشاوره تحصیلی، ازدواج، تعارضات خانوادگی، تعارضات بین نسلی، تربیت فرزند و... با تعرفه های بسیار مختصر که شهروندان مناطق کم برخوردار توان پرداخت آن را داشته باشند، برگزار گردیده است.علاوه بر این بیش از ۱۵۰۰  مشاوره های گروهی با موضوعات روز و مشکلات خانوادگی و آسیب های اجتماعی به صورت رایگان در محلات مختلف بخصوص محلات کم برخوردار اجرا گردیده است.

آزادسازی زنان زندانی جرایم غیر عمد در مناطق محروم
وی با اشاره به آزادسازی زنان زندانی جرایم غیر عمد با مشارکت داوطلبانه همکاران و خیرین افزود: این برنامه اولین برنامه ای بود که  شهرداری در کنار ارائه خدمات به شهروندان عادی، به شهروندان در بند که محور و ستون عاطفی خانواده بودند نیز توجه نموده است. اکثر این زنان به دلیل بدهی و فقر مالی در زندان به سر می بردند که تعدادی از آنها آزاد و به آغوش خانواده هایشان بازگشتند.

اجرای برنامه های ارزشی و ملی برای اولین بار در کشور
این مقام مسئول گفت: برگزاری برنامه های هفته دفاع مقدس برای اولین بار در کشور با عنوان شب های نور و نارنج  در ۸ محله شامل محله های دست خضر، فاضل، سنگ سیاه، دهپیاله، شهرک مهرگان، پیاده رو سلامت، درب شازده و سجادیه سیمان به مدت 8 شب و با هدف ارتقاءآگاهی و بینش به مردم در خصوص دفاع مقدس، ارائه الگوهای اجتماعی عینی و ملموس (شهدا )، درونی کردن ارزش دفاع در مقابل جنگ برای نسل جوان و نوجوان برای اولین بار در کشورصورت گرفتو علاوه بر این  سه ویژه برنامه، ویژه همسر و مادران معظم شهدا ، اردوهای تفریحی و برگزاری ویژه برنامه همسران جانبازان ۷۰ درصد برگزار شد.

رشد و توسعه خلاقیت و استعداد کودکان کار
وی افزود:توجه به رشد خلاقیت و استعدادهای کودکان محلات کم برخوردار با اجرای برنامه هایی مانند "مدرسه فصلی خلاقیت" با هدف استعدادیابی دانش آموزان مناطق کم برخوردار اجرا شد و برنامه کافه بازی محله که این برنامه نیز برای کودکان محلات کم برخوردار برگزار گردید که هدف از آن تقویت استعداد ها و خلاقیت کودکان  بود.همت به برگزاری کارگاه های سلامت و تغذیه سالم اشاره کرد و گفت:این کارگاه ها با موضوعات متنوع از جمله تغذیه سالم با رویکرد رژیم تعادلی، گروه خونی، تغذیه ویژه دیابتی ها، کودکان، سالمندان و غیره برگزارشد.
وی افزود:راه اندازی و تجهیز کارگاه های کارآفرینی در سرای محلات به منظور بهره برداری از سرای محلات و تجهیز سراهای محله از دیگر اقداماتی است که این معاونت در راستای افزایش مشارکت شهروندان مناطق کم برخوردار در حوزه های مختلف از جمله مسایل محله انجام داده است.


ارائه1000 بسته امدادی در زمان بحران
همت با اشاره به راه اندازی ستاد امداد رسانی به آسیب دیدگان سیل در شهرک سعدی گفت: این معاونت از روزهای نخست سیل سعدی در این محله مستقر گردیده و به امداد و خدمات رسانی به شهروندان سیل زده اقدام نمود. در این برنامه با اجرای طرح پرسشگری و برآورد نیازهای شهروندان، بیش از 1000 بسته امدادی به صورت هدفمند به شهروندان اهدا گردید. علاوه بر این با همکاری گروه های خیر و مردمی به بازسازی منازل تخریب شده پرداخته شد.وی به اجرای طرح اتوبوس های مشاوره اشاره کرد و افزود: هدف از اجرای این برنامه افزایش میزان پوشش خدمات مشاوره ای برای مناطق کم برخوردار بوده است. با وجود احداث و راه اندازی مراکز مشاوره بدلیل محدود بودن تعداد این مراکز، دسترسی شهروندان به این خدمات  محدود بود. به همین خاطر طرح اتوبوس های مشاوره اجرا گردیدتا این اتوبوس ها در طول هفته در مناطق و محلات مختلف، مستقر شود وبه ارائه خدمات به شهروندان بپردازد.
این معاون اجتماعی و فرهنگی گفت: هدف از اجرای تئاتر اجتماعی با موضوع آسیب های اجتماعی استفاده از زبان هنر و به صورت غیر مستقیم جهت بیان مسایل و آسیب های اجتماعی است. اجرای برنامه های مناسبتی نیز جهت گرامیداشت آن روز خاص به اشکال مختلف و یا همکاری سازمان های متولی برگزار شده که خوشبختانه مورد استقبال قرار گرفت. وی به برگزاری مسابقات و جشنواره ها اشاره کردو افزود: اجرای این برنامه ها نیز علاوه بر ایجاد نشاط اجتماعی در گروه های نوجوان، جوان و بزرگسالان(گاه والدین و حتی سالمندان) به ایجاد تعامل بین نسلی، افزایش ارتباطات اجتماعی ،کاهش تعارضات نسلی ،پرکردن فراغت نوجوانان و جوانان و به نوعی کاهش آسیب های اجتماعی و خانوادگی کمک کرد.

 670 هکتار مساحت حاشیه نشین در شیراز
 نوذر امامی، رئیس کمیسون شهرسازی و معماری شورای شهر شیراز هم با بیان این که در حال حاضر 104 هزار و 551 نفر در شیراز حاشیه نشین هستند، گفت: جامعه هدف ما برای ساماندهی  17 محله  در شیراز بوده که جمعیتی بیش از 300هزار نفر است.
وی با اشاره به این که مناطق حاشیه نشین این شهر در مساحت 670 هکتار است،علت حاشیه نشینی را در مسائل و مشکلات اقتصادی دانست و با اشاره به برخی راهکارها افزود:ایجادکارآفرینی ،بنگاه های کوچک زوده بازده،مشاغل خانگی ،استارتاپ ها،تعاونی ها و احداث بازارچه های دائمی به رفع این مشکلات کمک زیادی می کند.
امامی با اشاره به این که جمعیت حاشیه نشین نسبت به استان 12 درصد است،گفت: انجام پژوهش های سنجش وضعیت اقتصادی و معیشتی، آبادسازی فضاهای محلی و رهاشده، ایجاد مراکز مشاوره و سیار خدمات اجتماعی ،برنامه های آموزشی و فرهنگ سازی نیز از ضروریات است.
این مقام مسئول با بیان این که برای ساماندهی این مناطق به اعتبار مالی نیاز است، گفت:هر چند به طور دقیق نمی توان اعتبار مالی مشخصی را ارائه داد اما ساماندهی این مناطق در بلند مدت در جهت کاهش آسیب ها و رشد اجتماعی سودآور است.

30 محله حاشیه نشین در شیراز وجود دارد
دودمان ،از دیگر اعضای کمیسیون عمران شورای شهر نیز گفت:شیراز حدود 200 هزار نفر جمعیت دارد که 30 محله آن جزو مناطق حاشیه نشین  بوده و این خود زنگ خطری است تا با تمهیدات لازم و با ساخت و افزایش فضاهای فرهنگی در قالب فضای سبز و بازی کودکان و ایجاد مجتمع های سینمایی  از رشد حاشیه نشینی کاسته شود.



ضرورت استاندارد سازی در مناطق حاشیه نشین
سیدمرتضی سیف‌زاده، رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان فارس نیز با تاکید بر بکارگیری از امکانات و تجهیزات لازم برای از میان بردن مناطق حاشیه نشین گفت:برای از بین بردن و کاهش این مناطق باید باید فکری اساسی شود چرا که این مناطق به کیفی سازی و ایمن سازی بیشتری نیاز داشته و لازم است که در دستور کار قرا بگیرد. هر چند که ما آمادگی لازم را درجهت استاندارد سازی ساختمان های این مناطق داریم اما همکاری دیگر مسئولین و متولیان امر بسیار ضروری و تکمیل کننده است.
وی با بیان این که با وزرات راه و شهر سازی تفاهم نامه همکاری برای ساخت و ساز شهری به امضاء رسیده است، افزود:طرحی به نام مسکن ملی برای افراد و خانوارها به خصوص حاشیه نشین هایی که توانایی و بضاعت مالی ندارند،در نظر گرفته شده تا با رعایت استانداردهای سازمان نظام مهندسی به اجرا برسد.
سیف زاده گفت:مسکن ملی با تمهیدات جدیدی صورت گرفته تا با ارائه تسهیلات و سود کم سرپناهی برای اقشار ضعیف جامعه باشد.البته در خصوص جزئیات و زمان اجرایی شدن آن تا یک ماه آینده اطلاع رسانی خواهد شد.
وی با تاکید بر رعایت اصول فنی و کیفی سازی ساختمان ها در طرح ملی مسکن افزود:متاسفانه مسکن مهر از معایبی مثل عدم هماهنگی با نظام مهندسی و سازمان اِن جی اُ ها رنج می برد و این طرح نتوانست آنطور که باید رضایت شهروندان را جلب نماید اما طرح مسکن ملی همه جوانب را در نظر گرفته تا ضمن خانه دار شدن اقشار کم درآمد و بی خانمان، سرپناهی امن و همیشگی برای آن ها باشد.
برپایه این گزارش، گرانی رهن یا خرید و فروش اجاره خانه ها از یک طرف و بیکاری سرسام آور از طرف دیگر دست به دست هم داده تا علاوه بر روستاییان حتی افرادی که روزگاری در اطراف در مکان های مناسب شهر زندگی می کردند ،به ناچار به حاشیه نشینی روی آورند.جایی که نه تنها نا امیدی و افسردگی در آن موج می زند بلکه خطرات زیادی از قبیل سیل ،زلزله، آلودگی های زیست محیطی و غیره جان ساکنین آنجا را نیز تهدید می کند.
بسیاری از مناطق شهرداری شیراز که مساحت زیادی از مناطق حاشیه‌نشین را در خود جای داده با مشکلات بهداشتی، امنیتی، عمرانی، فرهنگی، اجتماعی زیادی مواجه است.مردم محله سهل‌آباد شیراز، از وضعیت بد امنیت در این محله گلایه دارند و برخی افراد ساکن در این منطقه به انجام کارهای غیرقانونی و خلاف مانند فروش مواد مخدر و غیره شکوه می کنند.
از این رو مردم محله‌های حاشیه‌نشین شیراز از اطراف احمدآباد گرفته تا سهل‌آباد، مهدی‌آباد، شهرک سعدی، کتس‌بس، ده‌پیاله، پای‌کُتا، کوشک‌میدان، شیخ‌علی‌چوپان، سلطان‌آباد تا سنگ‌سیاه حال و روز خوشی ندارند و چشمشان به دستان مسئولین است تا هر چه بیشتر برای رفع این مشکلات آستین همت بالا بزنند چراکه معضلات اقتصادی و اجتماعی که در این مکان ها گریبان گیر آن ها می شود،بزهکاری ها و اتفاقات ناگواری را به بار می آورد که در بیشتر مواقع جبران ناپذیر است.
باید پذیرفت که حاشيه نشيني از سال ها پیش دامن بسياري از شهرهاي بزرگ از جمله شیراز را گرفته و حتی میتوان گفت شیراز بار حاشيه نشيني جنوب کشور را به دوش مي کشد که اگر فكري به حال این وضعيت نشود، شايد در آينده ای نه چندان دور علاوه بر وفور حاشيه نشيني با بحران های اجتماعي و اقتصادی بیشتری نیز مواجه شویم.
گزارش از بهاره یاری