چه کسی پاسخگوست؟
تمدنی چند صدساله که در سایه بی‌توجهی مسوولان در حال محو شدن است/ جای خالی هنرمندان چیره‌دست و مرمت‌کار در فارس
چگونه است که آوازه فارس در مشبک‌کاری، منبت‌کاری، حجاری، شیشه‌گری و دیگر هنرها به گوش حهانیان رسیده و گردشگران را برای دیدن اینگونه آثار از آن سوی دنیا به شیراز و استان فارس فرا می‌خواند اما مسرولان در پیدا کردن هنرمندی چیره دست که بتواند ابنیه تاریخی را از خطر فرسوده شدن نجات دهد، ناتوان و مستاصل مانده‌اند؟
به گزارش سرویس فرهنگ و گردشگری شیرازه، باغ نارنجستان قوام عمارتی باشکوه که در سال ۱۲۵۲، از زمان حکومت علی محمد قوام (قوام الملک دوم) در محله بالاکفت شیراز ساخته شده، همواره کاربری حکمرانی داشته و بیشتر برای آمد و شد های حاکم وقت فارس بود.
این ابنیه تاریخی که همانند دیگر آثار معماری شیراز و استان فارس از طراحی، نقوش برجسته، حجاری، مشبک کاری های منحصر به فردی بهره مند است، در بین عامه مردم به باغ قوام معروف است؛ به واسطه نام بنای بیرونی خود امروز به نارنجستان قوام معروف است.
این مجموعه از عناصر متعددی تشکیل یافته که عمده‌ترین این عناصر عبارتند از: حمام گچینه، حسینیه قوام، مکتب خانه قوام، اندرونی قوام (منزل زینت الملک)، دیوان خانه قوام (نارنجستان)، حمام اختصاصی قوام و اصطبل و زنجیرخانه که در حال حاضر از بین رفته‌است.
البته بازارچه‌ای هم در این مجموعه وجود داشته که در اثر احداث خیابان لطفعلی خان زند از بین رفته‌است.
بنای نارنجستان در سال ۱۳۴۵ خورشیدی به دانشگاه شیراز اهدا شد و بین سال‌های ۱۳۴۸ تا ۱۳۵۸ خورشیدی مورد استفاده موسسه آسیایی، تحت سرپرستی پروفسور آرتور اپهام پوپ، ایران‌شناس معروف بوده‌است.
در سال‌های اخیر زیرزمین ضلع شمالی تعمیرات اساسی شده و به عنوان موزه مورد استفاده قرار گرفته که در آن اشیای فرهنگی اهدایی پروفسور پوپ نگهداری می‌شود.
این باغ از عمارات دوره قاجاریه شیراز است که در محدوده تقریباً در نقطه انتهایی و شرقی شهر قدیم و در جایی که در گذشته دروازه دولت، دروازه منذر و کل شیخ ابوذرعه قرار داشته‌اند استقرار دارد.
اگر اکنون گذری به این باغ زده باشید مشاهده می کنید که قسمت زیرین عمارت تبدیل به موزه ای جالب و بزرگ شده است که در سال 1394 رتبه اول موزه های کشور را به خود اختصاص داد.
از همان ابتدای ورود به این عمارت، بازی رنگها و نقشها و رنگا رنگی گل ها و گیاهان آدمی را به رویایی خیال انگیز می برد، آینه کاری های بی نظیر داخل عمارت نیز با انعکاس نور در خود انسان های طالب هنر را به مهمانی تمدن چندین صد ساله این سرزمین دعوت می کند.
نکته قالب توجه در طراحی، نقاشی و معماری این عمارت، استفاده از رنگهای طبیعی است که همه به گفته کارشناسان از رنگهای معدنی ساخته شده اند، از آبی لاجوردی کاشی های کف عمارت گرفته تا رنگهای گرم و چشم نواز دیوارها و سقف، همه و همه نشان از دستان توانمندی است که این آثار را خلق کرده است.
اگر چه قدم زدن در باغ نارنجستان قوام و هر اثر هنری و آثار باستانی دیگری، حال و هوای انسانهای خوش ذوق و عاشق هنر را دگرگون کرده و آرامشی وصف ناشدنی را برای لحظاتی مهمان روح و جسم آدمی می کند اما با دیدن نقش برجسته ها و دیوارهای در حال تخریب دیری نمی پاید که این حال خوش به ناخوشایندی تبدیل می شود، چرا که بافت تاریخی هر شهر و روستا مجموعه‌ای از خانه‌ها، گذرها و… را شامل می‌شود که رابطه تنگاتنگی با هویت و اقلیم آن منطقه دارد که حفظ آنها از ضروری ترین اقدامات در راستای حفظ این هویت و فرهنگ است.
حفظ بافت تاریخی در سایه ماشینی شدن زندگی، می‌تواند اصالت شیوه ساخت و ساز و زندگی را در خود حفظ کند.
چه کسی پاسخگوست؟
هنگام ورود به باغ نارنجستان قوام السلطنه شیراز ، چشمتان به نقوش برجسته ای می خورد که با ظرافت تمام به یادگار مانده است، اما به مرور زمان به خاطر بی توجهی رو به نابودی است
روز گذشته با گذری کوتاه در عمارت و موزه نارنجستان قوام، شاهد محو شدن بخشی از این اصالت و هنر و ذوق ایرانی بودم، هنر و تمدنی چند صد ساله که برگرفته از دستان توانمند هنرمندان دیار ادب و شعر و هنر است.
تخریب و محو شدنی تدریجی این نقوش و حجاری ها به ویژه تصاویری که بر روی دیواره های خارجی ساختمان و کنار پله های مشرف به عمارت حک شده است تنها چیزی را که به ذهن هر بیننده ای متبادر می‌کند، بی توجهی مسئولان به حفظ چنین آثار ارزشمندی است.
از آنجا که این عمارت در سال 1345 به دانشگاه شیراز واگذار شده است برای پیگیری علت این بی توجهی با روابط عمومی دانشگاه شیراز تماس گرفتیم و در نهایت رئیس موزه نارنجستان را برای پاسخگویی به ما معرفی کردند.
حمید رضا کونجانی در گفتگو با خبرنگار شیرازه، با ابراز تاسف از تخریب این نقوش و سنگ تراشی های عمارت گفت: اگر چه در موضوع مالی و نگهداری مجموعه و تمام اختیارات با دانشگاه شیراز است اما برای هر گونه اقدامی در زمینه تعمیر، مرمت و نوزسازی تمام آثار تاریخی باید با اداره کل میراث فرهنگی استان هماهنگ شود.
کونجانی در خصوص علت بی توجهی به مرمت آثار سنگ تراشی و نقش برجسته های روی دیوارها عنوان کرد: چندین بار افراد متعددی را آوردیم جهت مرمت آثار، اما هر کسی بنا به نظرخود، در نوع استفاده از مواد ویژه ای پیشنهادی داد که توسط مسئولان میراث فرهنگی رد شد، حتی گروهی را از خارج از کشور آوردیم که باز هم بی نتیجه بود.
وی با بیان اینکه متاسفانه نه تنها در شیراز بلکه در کل ایران هم فردی که بتواند این نقوش را مرمت کرده و از نابودی نجات دهد، وجود ندارد، گفت: تا کنون بارها به اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان اعلام کردیم تا فرد مورد تایید خود را به ما معرفی کند تا ما ظرف دو ماه این نقوش و هنر ماندگار را از نابودی نجات دهیم ولی هنوز نتیجه خاصی حاصل نشده است.
رئیس موزه نارنجستان قوام در ادامه به تعمیر و مرمت بخشی از این عمارت اشاره کرد و گفت: قسمتی از زیر زمین ضلع جنوبی عمارت که سال 1347 تا سال57 پروفسور پاپ در این قسمت کلاسی برای دانشجویان خود تشکیل می‌داد، در حال تعمیر و نوسازی است که تا سال آینده به اتمام خواهد رسید.
اگر چه به گفته کونجانی تلاش های لازم برای نجات این اثر ارزشمند از نابودی شده است اما به دلیل نبود افراد ماهر باید همچنان، شاهد تخریب آثاری باشیم که روزی به دستان هنرمندان همین دیار ساخته شده است.
حال این سوال مطرح است که چگونه شهر و دیار و استانی که در جای جای خود عمارت ها، خانه های تاریخی، آثار باستانی و ارزشمند را جای داده است حتی یک هنرمند چیره دست وجود ندارد که بتواند تمدنی چندین ساله را از خطر نابودی نجات دهد؟
چگونه است که آوازه فارس در مشبک کاری، منبت کاری، حجاری، شیشه گری و دیگر هنرها به گوش حهانیان رسیده و گردشگران را برای دیدن اینگونه آثار از آن سوی دنیا به شیراز و استان فارس فرا می خواند اما مسئولان در پیدا کردن هنرمندی چیره دست که بتواند ابنیه تاریخی را از خطر فرسوده شدن نجات دهد، ناتوان و مستاصل مانده اند؟
حرف آخر اینکه:
علی رغم واگذاری برخی آثار باستانی و عمارت های تاریخی به ادارات مختلف جهت بهتر و بیشتر محافظت شدن، هنوز هم شاهد رسم دیرینه بازی پاسکاری مشکلات و نواقص در زمین دیگری هستیم، تا جایی که این پاسکاری به حوزه دانشگاه که معدن تمدن و علم است و گردشگری رسیده است.
شیرازه قصد دارد در ادامه این گزارش، از دیگر آثار معماری و باستانی شیراز نیز دیدن کرده و جهت پیگیری به سراغ میراث فرهنگی و گردشگری برود.
انتهای پیام/س
نظرات بینندگان
