فضای مجازی؛
سواد رسانه‌ای چیست و چرا یادگیری آن مهم است؟
ما در دنیایی زندگی می‌کنیم که اطلاعات بر زندگی ما حاکم است. دور نگه داشتن خود از انبوه اطلاعاتی که ما را احاطه کرده، غیرممکن شده است. پس می‌طلبد در این راه سواد رسانه‌ای خود را افزایش دهیم تا کمتر دچار آسیب شویم.
به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه تحلیلی خبری«شیرازه»،ابتدا باید بررسی کنیم که سواد رسانه‌ای چیست تا به درک عمیق‌تری از اهمیت آن دست یابیم.
سواد رسانه‌ای، دانش یا توانایی درک، ارزیابی و غربالگری اطلاعات برای دریافت اطلاعات دقیق و مرتبط با ما است. ما را قادر می‌سازد تا اطلاعات را بطور عینی تجزیه و تحلیل کنیم و به نتیجه برسیم. سواد رسانه‌ای به ما در تجزیه و تحلیل انتقادی اطلاعات و تعیین صحت اطلاعات کمک می‌کند.
به معنی دیگر، سواد رسانه‌ای نوعی مهارت است که در دنیای مدرن تبدیل به یکی از مهم‌ترین آموزش‌های مورد نیاز همگان شده است، چرا که به کمک سواد رسانه‌ای می‌توان حقایق پشت پرده انواع رسانه‌ها را دانست. سواد رسانه‌ای برای افراد مختلف معنای متفاوتی دارد و با توجه به زمینه‌هایی که در آن اتفاق می افتد تعدیل می‌شود. همچنین در معرض مناقشه است، زیرا در بازتاب‌های نظری و عملی خود، بحث‌های جاری در مورد رسانه، جامعه و آموزش را ارائه می‌دهد.
سواد رسانه‌ای نقطه همگرایی رویکردهای انتقادی در آموزش و ارتباطات است. ارتباط نزدیکی با مفهوم تفکر انتقادی دارد. در این راستا، از یک مجموعه نظری چند رشته‌ای، ابزارهای مفهومی را می‌گیرد که آموزشی را که آن را مشخص می‌کند، چارچوب می‌دهد. در حالی که مطالعات علمی در مورد موضوعات مطرح شده در آموزش رسانه در جوش و خروش باقی می‌ماند.
بیشتر رویکردهای سواد رسانه‌ای، به طور ضمنی یا آشکار، ملاحظات اجتماعی و سیاسی را در بر می‌گیرند. این رویکردها را می‌توان بر اساس اینکه آیا بر اهداف سواد رسانه‌ای تمرکز می‌کنند یا بر عناصر تشکیل‌دهنده آن، که شامل رویکردهای آموزشی حامی آن، هدف اصلی آن (رسانه‌ها) و ماهیت دروسی است که به آنجا منتقل می‌شود، دسته‌بندی کرد.
اهداف سواد رسانه‌ای
اهداف سواد رسانه‌ای چیست و شامل چه چیزهایی می‌شود؟ اگر بتوانید تشخیص دهید که چه اهداف پشت این رسانه‌ها وجود دارد، می‌توانید از تاثیر منفی آن جلوگیری کنید. در زیر به چند مورد از اهداف سواد رسانه ای اشاره خواهیم کرد که عبارتند از:
مهارت‌های تفکر انتقادی را توسعه می‌دهد
تفکر انتقادی مهارتی است که هر فردی برای پیشرفت در دنیایی که در آن زندگی می‌کنیم نیاز به کسب آن دارد. مهارت‌های تفکر انتقادی دانش آموزان را قادر می‌سازد تا از تعصبات موجود در ذهن خود به دلیل تأثیرات اجتماعی-سیاسی جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنیم خلاص شوند. از آنجایی که ما با اطلاعات زیادی روبرو هستیم، فیلتر کردن اطلاعات دقیق، قابل اعتماد و مرتبط برای دانش آموزان سخت می‌شود. از این رو، دانش‌آموزان باید این مهارت را برای رد اطلاعات تعصب‌آمیز تسلط یابند. این به آنها در گسترش دانش و درک و همچنین درک آنها از موضوعات مختلف کمک می‌کند. علاوه بر این، با کمک این مهارت، آنها توانمند می‌شوند تا داده‌ها را به شیوه‌ای بهتر دریافت کنند و از رسانه‌ها به شیوه‌ای سازنده و مسئولانه استفاده کنند.
با نفوذ منفی رسانه‌ها مبارزه می‌کند
رسانه‌ها این پتانسیل را دارند که بر دانش آموزان تأثیر منفی بگذارند که می‌تواند مشکلات مختلفی را ایجاد کند. دانش آموزانی که سواد رسانه‌ای دارند قادر خواهند بود نیازهای خود را ارزیابی کرده و اقدامات مناسب را انجام دهند. آنها می‌توانند تأثیر رسانه‌ها را بر نحوه تصمیم گیری خود کاهش دهند. تبلیغ‌کنندگان اغلب از رسانه‌ها برای ترغیب مصرف‌کنندگان به خریدهای غیرضروری استفاده می‌کنند، و دانش‌آموزان به‌ویژه در این مورد مستعد هستند. در موقعیت‌هایی مانند این، اهمیت سواد رسانه ای آشکار می‌شود، زیرا دانش‌آموزان را قادر می‌سازد تا در مورد انتخاب‌های زندگی خود تصمیم‌گیری آگاهانه بگیرند.
تعصبات را از بین می‌برد
احتمال زیادی وجود دارد که تعصبات و کلیشه‌های دانش آموز نحوه تفسیر برخی از اطلاعات را تغییر دهد. در نتیجه، آنها تمایل دارند که دیدگاه محدودتری نسبت به جهان داشته باشند و در نتیجه قضاوت‌های مرسوم‌تری را انجام دهند. بنابراین، بسیار مهم است که دانش آموزان درک کنند که غلبه بر پیش داوری‌ها و پیش داوری‌ها چقدر مهم است. دانش آموزان می‌توانند با کمک سواد رسانه ای به این مهم دست یابند. آنها دیدگاه گسترده‌تری ایجاد خواهند کرد و قادر خواهند بود داده‌ها را در پرتو خرد و دانش تجزیه و تحلیل و قضاوت کنند. علاوه بر این، سواد رسانه ای دانش‌آموزان را قادر می‌سازد تا ذهنیتی فراگیر داشته باشند و تفاوت‌های موجود در جامعه را بپذیرند.
پنجگانه سواد رسانه‌ای
منظور از پنجگانه سواد رسانه‌ای چیست؟ سواد رسانه‌ای به درک و شناخت رسانه‌ها، تولیدات آنها و تفکیک و شناسایی آنها می‌پردازد. سواد رسانه‌ای بر تحلیل، درک و بازتاب انتقادی پیام‌های رسانه‌ای تمرکز دارد و با زمینه‌های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، فناوری و فرهنگی که این پیام‌ها در آن تولید، انتشار و دریافت می‌شوند، سروکار دارد. سواد رسانه‌ای دارای ۵ رکن است که در زیر به آنها خواهیم پرداخت.
فرستنده: فرستنده کسی که پیام را تولید می‌کند و با اهداف و انگیزه خاصی آن را ارسال می‌کند.
پیام: متن محتوایی که شخص فرستنده قصد انتقال آن را به مخاطب خود دارد.
کانال/رسانه: ابزارهایی برای انتقال پیام هستند.
گیرنده: گیرنده کسی است که پیام را دریافت می‌کند.
بستر/فرهنگ: متنی که از طرف فرستنده ارسال می‌گردد ممکن است دارای معنی و مفهومی باشد که به آن بستر و فرهنگ گفته می‌شود.
نقش سواد رسانه‌ای
متأسفانه بسیاری از رسانه‌های موجود امروزه سلامت روان جوانان را تهدید می‌کند. مطالعات نشان داده‌اند که بین استفاده زیاد از رسانه‌های اجتماعی و اضطراب و افسردگی رابطه وجود دارد. در رسانه‌های اجتماعی علاوه بر اذیت و آزار، بحث مقایسه کردن خود با دیگران بسیار مد شده است. این روزها افراد در شبکه‌های اجتماعی حضور بیشتری دارند. زندگی مخاطبان خود در شبکه‌های اجتماعی را می‌بینند و زندگی خود را با آنها مقایسه می‌کنند و دچار افسردگی می‌شوند.
زیرا شرایط خوب آنها را که می‌بینند و خود را مقایسه می‌کنند مشاهده می‌کنند که از مخاطبان خود خیلی عقب هستند، در صورتی که اینگونه نیست. چه کسی می‌داند پشت پرده فیلم‌های مخاطبان چه چیزی است؟ آنها فقط دارند برای پیشرفت شبکه‌های خود فیلم بازی می‌کنند. آیا واقعیت زندگی آنها هم همینطور است؟ مطمئناً اینگونه نیست که جلوه می‌کنند. اما متاسفانه نوجوانان و جوانان فریب ظاهر را می‌خورند و با مشکلاتی روبه رو می‌شوند.
نقش سواد رسانه‌ای در زندگی ما چیست؟
نقش سواد رسانه‌ای اغلب از یک مدل آموزشی مبتنی بر تحقیق استفاده می‌کند که افراد را تشویق می‌کند تا درباره آنچه می‌بینند، می‌شنوند و می‌خوانند سؤال بپرسند. برخی از نمونه‌های سواد رسانه ای شامل تلویزیون، بازی‌های ویدیویی، عکس‌ها و پیام‌های صوتی، اما محدود به آن نیستند. آموزش سواد رسانه ای ابزارهایی را برای کمک به افراد برای توسعه توانایی رسانه‌های دریافتی برای تجزیه و تحلیل انتقادی پیام‌ها فراهم می‌کند، فرصت‌هایی را برای فراگیران فراهم می‌کند تا تجربه خود را از رسانه‌ها گسترش دهند، و به آنها کمک می‌کند تا توانایی رسانه‌های مولد را برای افزایش مهارت‌های خلاقانه در ساخت پیام‌های رسانه‌ای خود توسعه دهند.
هدف از سواد رسانه‌ای، کمک به افراد در هر سنی است که عادات تحقیق و مهارت‌های بیانی را توسعه دهند که آنها باید متفکران انتقادی، ارتباطات مؤثر و شهروندان فعال در دنیای امروز باشند.
تأثیر سواد رسانه‌ای در خانواده
متأسفانه امروزه، افراد زمان بیشتری از وقت خود را صرف شبکه‌های اجتماعی به خصوص اینستاگرام می‌کنند. زمانی که وارد اینستاگرام می‌شوند با خودشان می گویند که 20 دقیقه در اینستاگرام باشیم اما زمانی که سرگرم کلیپ‌ها و محتوای آن می‌شوند ساعت‌ها می‌گذرد و یک آن یادشان می‌آید که از کارهای خود عقب افتاده‌اند. آنها غرق محتواهای فضای مجازی می‌شوند و از آنها الگو می‌گیرند و در زندگی خود آن را به تصویر می‌کشند. کودک، نوجوان، جوان و پدر و مادر هر کدام از شبکه‌های مجازی الگویی را انتخاب می‌کنند و رفتار و روش‌های آنها را در زندگی پیاده می‌کنند و اینگونه باعث می‌شود که از نظر فکری تفاهم نداشته باشند و نظرات مخالف و گاه بحث‌های جدی بین انها پیش آید.
داشتن سواد رسانه ای به افراد کمک می کند تا با شناخت و تفسیر صحیح به موضوعات مختلف بپردازیم و از زندگی در کنار یکدیگر به جای بحث‌ها و ایجاد اختلاف لذت ببریم. اگر خانواده‌ها بدانند سواد رسانه‌ای چیست بهتر می‌توانند با آن کنار بیایند و در روزمره به مشکل نخواهند خورد.
تأثیر سواد رسانه‌ای در محیط کار
در محیط کار بدون آگاهی از سواد رسانه ای، کارمندان رویدادهای روز را که به دلیل سوگیری رسانه‌ای در حال وقوع است، با عقل و تفکر خود، اشتباه تفسیر می کنند. از طرف دیگر روزنامه نگاران و تهیه کنندگان اخبار اغلب موقعیت‌ها را به گونه‌ای ترسیم می‌کنند که به نفع یک طرف ماجرا باشد.
افراد در محیط کار باید بتوانند نظرات و دیدگاه‌های خود را در مورد موقعیت‌ها به درستی شکل دهند. سوگیری رسانه‌ای می‌تواند منجر به عدم درک کامل کارمندان از موضوعات شود و نظرات را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. و همین امر باعث بحث و جدل بین کارمندان اداره شود. به همین دلیل است که سواد رسانه ای مهم است. به ما این امکان را می‌دهد که به طور انتقادی در مورد اطلاعاتی که دریافت می‌کنیم، فکر کنیم.
تأثیر سواد رسانه‌ای بر دانش آموزان
در واقع، تعاریف متعددی که از سواد رسانه‌ای چیست شده است، بر خود عمل تدریس و آنچه که آن را مشخص می‌کند، تمرکز نمی‌کنند، بلکه بیشتر بر اهدافی که آن را هدف قرار می‌دهد، تمرکز دارند. بدیهی است که تعیین اهداف اجتماعی و سیاسی منتسب به سواد رسانه ای، هم محتوا و هم رویکردهای آموزشی را که باید آن را مشخص کند، جهت می‌دهد. بنابراین، تنوع رویکردهایی که در آموزش رسانه‌ای یافت می‌شود تا حدی از طیف وسیعی از اهداف نسبت داده شده به آن نشات می‌گیرد که از آگاهی مصرف کننده تا موضوعات تبلیغاتی از طریق انتقاد فرهنگی از جامعه را شامل می‌شود.
سواد رسانه‌ای، دانش آموزان را از تعدادی از مسائل مرتبط با رسانه آگاه می‌کند، مهارت‌های شناختی، فراشناختی و عملی را توسعه می‌دهد و به طور کلی بخشی از فرآیند یکپارچه سازی یا تحول اجتماعی است. بنابراین خود را در یک رابطه مثلثی بین مدرسه، رسانه و جامعه قرار می‌دهد. در این راستا، سواد رسانه ای دو مقوله عمده را مطرح می‌کند:
توانایی مدرسه برای انطباق با تغییرات تکنولوژیک در روش‌های تدریس و تدریس (بنابراین توانایی آن در آموزش رسانه و آموزش از طریق رسانه).
توانایی آن در آماده سازی دانش آموز برای رویارویی با دنیای رسانه‌ای پیچیده و متغیر.
به عبارت ساده‌تر سواد رسانه‌ای اکثرا در محیط مدرسه در نظر گرفته می‌شود، اگرچه چندین گروه اجتماعی و سازمان‌های غیرانتفاعی نیز در آن دخیل هستند. مدرسه مکانی ممتاز برای آموزش رسانه‌ای محسوب می‌شود، مکانی که کانون خانواده و محیط جامعه به آن پیوند زده شده است. آموزش رسانه‌ای معمولاً با رویکردی آموزشی همراه است که عمدتاً کودکان و نوجوانان را هدف قرار می‌دهد.
ممکن است سؤال مطرح شود که سواد رسانه‌ای چیست و بر چه چیزی اصرار دارد؟ سواد رسانه‌ای به تفکر انتقادی و ابراز وجود را تشویق می‌کند. سواد رسانه‌ای مردم را قادر می‌سازد تا گفتمان عمومی را درک کنند و به آن کمک کنند، و در نهایت، هنگام انتخاب رهبران خود تصمیمات درستی بگیرند.
افرادی که سواد رسانه‌ای دارند، بدون توجه به دیدگاهشان در مورد یک موقعیت، می‌توانند هنگام رمزگشایی پیام‌های رسانه‌ای موضعی انتقادی اتخاذ کنند. به همین ترتیب، استفاده از دستگاه‌های تلفن همراه توسط کودکان و نوجوانان به طور قابل توجهی در حال افزایش است. بنابراین، بررسی سطح سواد تبلیغاتی والدینی که به عنوان واسطه بین کودکان و تبلیغات موبایلی تعامل دارند، ضروری است.
سواد رسانه‌ای به چه عواملی بستگی دارد؟
شایستگی‌های سواد رسانه‌ای اغلب با استفاده از معیارهای خودگزارش‌دهی اندازه‌گیری می‌شوند، جایی که افراد به اظهارات مختلف امتیاز می‌دهند یا با آن موافق هستند. این اقدامات برای گروه بزرگی از افراد آسان است. برخی از محققان از معیارهای مبتنی بر عملکرد یا شایستگی برای بررسی توانایی واقعی افراد در تحلیل انتقادی اخبار، تبلیغات یا سرگرمی استفاده می‌کنند. برنامه‌های سواد رسانه ای که بر نگرش‌ها و رفتار سیاسی تمرکز دارند، داربست‌های شناختی و اجتماعی مورد نیاز برای مشارکت مدنی را فراهم می‌کنند.
سخن آخر درمورد سواد رسانه‌ای چیست؟
با توجه به آنچه در مورد سواد رسانه ای چیست گفته شد، این سواد به افراد کمک می‌کند تا صحت یک خبر یا یک اطلاعات را شناسایی کنند، در بسیاری از موارد اخبار فیک یا غلط را تشخیص دهند و از باور کردن آن اخبار اجتناب کنند. معمولاً افرادی که دارای مطالعه بسیار در زمینه‌های مختلفی هستند، کمتر تحت تاثیر حقه‌های سواد رسانه ای قرار می‌گیرند، بنابراین سعی کنید قبل از اینکه خبری را باور کنید یا آن را نشر دهید، از درست بودن آن مطمئن شوید.
نظرات بینندگان
