یادداشت؛
نگاهی به برکات و فیوضات شبهای بصیرت بخش "قدر"
در این شب امور همه سال و تقدیرها و سرنوشت‌ها فرو فرستاده میشود.
به گزارش خبرنگار گروه فرهنگی پایگاه تحلیلی خبری«شیرازه»،شب قدر در زبان عربی یاهمان لیلة‌القدر، به معنای شب سرنوشت است،نام شبی است که در قرآن، به خصوص سوره قدر،از آن نام برده شده‌است.اغلب مسلمانان اعتقاد دارند قرآن برای اولین بار در شب قدر از سوی خدا بر محمد(ص)نازل شده است.فقها و مجتهدین نظرات متفاوتی دربارهٔ معنای شب قدر در قرآن بیان داشته‌اند و تفاسیر مختلفی در باره معانی و مفاهیم شب قدر موجود است.اهل سنت یکی از روزهای فرد ۱۰ روز آخر ماه رمضان و معمولاً ۲۷ ماه رمضان و شیعیان یکی از سه روز ۱۹، ۲۱، یا ۲۳ ماه رمضان و احتمالاً ۲۳ رمضان را شب قدر می‌دانند.درباره شب قدر و اهمیت ان نکات مهمی در ایات قران و احادیث گهربار امامان معصوم و احکام فقها و مجتهدین نهفته است.
جایگاه رفیع شب قدر در قرآن کریم:
در سوره قدر و در کتاب مقدس قرآن دربارهٔ شب قدر آمده است:به راستی ما آن را در شب قدر فروفرستادیم؛ و چه تو را به شب قدر آگاه تواند کرد، شب قدر از هزار ماه برتر است.در این شب فرشتگان و روح به اذن پروردگارشان از هر امر فرود می‌آیند.این شب تاصبحگاه «سلام» است.
(سوره قدر آیات ۱ تا ۵).در سوره دخان آمده است:سوگند به کتاب روشنگر،به راستی ما آن را در شبی مبارک فرو فرستادیم زیرا که به حقیقت هشدار دهنده بودیم در آن شبی که هر امری با حکمت معین و ممتاز و جدا می‌گردد تعیین آن امر البته از سوی ما خواهد بود که ما رسولان را فرستنده بودیم و این البته از رحمت و مهربانی پروردگار توست، به راستی او شنونده داناست.
اهمیت شبهای قدر در لسان مبارک پیامبر اکرم و امام جعفر صادق علیهم السلام:
رسول الله(ص)می‌فرمایند:هر کس شب قدر را احیا بدارد ، تا سال آینده عذاب از او بر داشته میشود. رسول الله(ص)همچنین می‌فرمایند: هر که از روی ایمان و برای رسیدن به ثواب الهی،شب قدر را به عبادت بگذراند، گناهان گذشتهاش آمرزیده میشود.امام صادق(ع)هم فرمایند:قلب ماه رمضان،شب قدر است.امام جعفرصادق (ع)درجای دیگری می‌فرمایند:هر که فاطمه را،آن گونه که سزاوار است، بشناسد بیتردید شب قدر را درک کرده است.این امام همام همچنین می‌فرمایند: مقدّرات در شب نوزدهم تعیین،در شب بیست و یکم تأیید و در شب بیست و سوم ماه رمضان امضا میشود.
حال و هوای سالکان راه حق در شبهای قدر:
سیره رسول خدا (ص) سرمشق همه خلایق و حتی اسوه امامان معصوم (ع) است آن حضرت در شبهای قدر حال و هوای دیگری داشت امیرمؤمنان علی بن ابی طالب (ع) در این باره میفرماید:پیامبر اسلام خود و خاندانش در دهه آخر ماه مبارک رمضان، شب را احیا میکردند و به خواب نمیرفتند.امام صادق (ع) سیره ایشان را چنین ترسیم می‌کند:چون دهه آخر ماه رمضان فرا می‌رسید، رسول خدا (ص)کمر همت می‌بست و شبها را احیا می‌داشت و تمام وقت به عبادت میپرداخت حضرت فاطمهٔ الزهرا(س)نیزشب‌های قدر را احیا می‌داشت نه تنها خودش،شب زنده دار بود بلکه کودکان ونوجوانان خانه را نیز با این سنت آشنا می‌ساخت و شبهای قدر که فرا می‌رسید به فرزندان خود، توصیه میکرد غذای کمتری بخورند تا بر اثر پرخوری زودتر به خواب نروند و برای شب زنده داری حال و نشاط بیشتر ی بیابند.
همه ائمه اطهار (ع) از این سیره شایسته نبوی و فاطمی،تبعیت میکردند و عالمان و عارفان الهی نیز این سنت نیکوی شب زنده داری را تداوم میبخشیدند؛برای نمونه حضرت علامه طباطبائی قدس سره که از عالمان و عارفان بزرگ زمانه ماست سیره استادش، مرحوم سید علی قاضی طباطبایی رضوان الله علیه را در شبهای قدر چنین توصیف می‌کند:روش آقای قاضی طباطبایی این بود که در ماه مبارک رمضان،ساعت چهارِ شب در منزل خود، رفقای خود رامیپذیرفتند و مجلس اخلاق و موعظه ایشان تا ساعت شش از شب، گذشته، طول میکشیده در دهه اول و دوم چنین بود، ولی در دهه سوم،ایشان مجلس را تعطیل میکرد و تا آخر ماه رمضان هیچ کس ایشان را نمیدید.
چه بسا به مشاهد مقدس مشرف میشدند و به دور از دید مردم، همچنان به مجاهدت و تزکیه نفس و خود سازی ادامه میدادند.امام خمینی (ره) نیز به محض طلوع ماه رمضان دیدار رسمی و عمومی با مردم و برخی از کارهای خود را تعطیل میکردند و به تفکرات تنهایی و به دعا و نیایش و عبادت و خودسازی میپرداختند و جان تازهای میگرفتند و پس از پایان ماه رمضان،با قدرت و توان و تأییدات مضاعف الهی ومعنوی ،درصحنه سیاست و رهبری امت اسلامی حضورمییافتند.
این روش عالمان شیعی و فقیهان و عارفانِ سرآمد، ریشه در سیره پیامبر(ص) دارد؛ ایشان حتی پیش از بعثت، راهی کوه حرا میشدند و به دور از محیط جهل آلود مردم مکه عزلت میگزیدند؛ چونان حضرت موسی که به کوه سینا به مناجات با خدا میرفت.
آری حضور فعال و مثبت و موفقیت آمیز،در صحنه‌های سیاسی و اجتماعی و جهاد و انقلاب حضور عرفانی در محضر معبود را میطلبد تا بدین‌سان در میدان عمل،قدرت روحی بیابند و بر شیاطین بیرونی ظفر یابند و این وعده صادقانه خداست که فرمود:و آنان که در راه ما (باخلوص نیت)جهاد کنند،قطعاً به راه‌های خود،هدایت‌شان خواهیم کرد و خداوند با نیکوکاران است.
در بیان فضایل شب قدر:
عظمت و فضیلت این شب بزرگ و عزیز را در این امور می‌توان یافت:
(۱)آمرزش گناهان؛ پیامبر خدا(ص) در تفسیر سوره «قدر» فرمودند: هر کس شب قدر را احیا بدارد و مؤمن باشد و به روز جزا اعتقاد داشته باشد، تمامی گناهانش آمرزیده میشود.
(۲) قلب رمضان: امام صادق(ع) فرمودند: از کتاب خدا استفاده میشود که شماره ماه‌های سال نزد خداوند، دوازده ماه است و سرآمد ماه‌ها ماه رمضان است و قلب ماه رمضان لیلة القدر است.
(۳)بهتر از هزار ماه:در فرهنگ غنی اسلام، همه چیز را با معیارهای الهی می‌سنجند و بر همین اساس قرآن در مورد شب قدر میفرماید: «لَیلَةُ الْقَدْرِ خَیرٌ مِّنْ أَلْفِ شَهْر» در دعای ۴۴ صحیفه سجادیه نیز می‌خوانیم: «عبادت و بندگی در شبی از شبهای قدر، آن را برابر با عبادت در شبهای هزار ماه قرار داد چون خیرات و برکات و سودهای دینی و دنیوی در آن است و آن را شب قدر نامید.
(۴) نزول قرآن: طبق روآیات، مجموع قرآن در شب قدر نازل شده است. این نزول دفعی و یکباره قرآن است، اما نزول تدریجی قرآن طی ۲۳ سال دوران نبوت پیامبر گرامی اسلام(ص) بصورت الفاظ نازل شده است.
(۵) نزول ملائکه: نزول ملائکه و روح در شب قدر نشانه شرافت آن بر هزار ماه است.امام باقر علیه السلام فرمودند: عمل صالح در شب قدر از قبیل نماز، زکات و کارهای نیک دیگر بهتر است از عمل در هزار ماهی که در آن شب قدر نباشد.
(۶)عرضه اعمال بر حجت خدا: بنا بر روآیات و ظاهر آیت سوره قدر، شب قدر منحصر به زمان رسول خدا(ص) نیست و فرشتگان در شب قدر مقدّرات یک سال را نزد «ولی مطلق زمان» می‌آورند و بر او عرضه می‌کنند. این واقعیت از روز نخستین وجود داشته است و تا قیامت هم ادامه خواهد یافت از سویی نیز بنابر روآیات زمین از نخستین روز خلقت تا آخر فنای دنیا بی حجّت نخواهد بود.چنانکه امام علی علیه السلام فرمودند: شب قدر در هر سالی هست، در این شب امور همه سال و تقدیرها و سرنوشت‌ها فرو فرستاده میشود. پس از درگذشت پیامبر(ص) نیز این شب صاحبانی دارد، حجت خدا در زمین در زمان حاضر وجود مقدّس و مبارک حضرت مهدی(عج) است.
یک شب قدر برتر از هزار ماه
یکی از ویژگی‌های شب قدر برتری عبادی آن است.براساس آنچه به طور صریح در قرآن آمده، شب قدر بر هزار ماه برتری دارد. «لیله القدر خیر من الف شهر»از امام صادق (ع) پرسیده شد،چگونه شب قدر از هزار ماه بهتر است؟امام فرمود:«عمل در آن بهتر از عمل در هزار ماهی است که در آن، شب قدر وجود ندارد.»در بیان دیگری از امام باقر(ع)درتفسیر: «لیله القدر خیر من الف شهر» آمده است: رفتار شایسته‌ای مانند نماز، زکات و انواع کارهای نیک دیگر در شب قدر بهتر است از انجام این کارها، در هزار ماهی که شب قدر در آن وجود ندارد.
اگر خداوند اجر و پاداش عمل بندگان خود را افزایش نمی‌داد، هرگز عمل یک شب به عمل هزار ماه نمی‌رسید ولی خداوند نیکی‌های بندگان خود را چندبرابر نموده است،شب قدر آغاز سال جدید و پایان سال گذشته است،شب قدر شبی است که سرنوشت انسانها در همه هستی،تقدیر و اندازه گیری میشود.در شب قدر فرشتگان رحمت الهی به زمین فرود آمده،به حجت الهی و به تبع آن وجود مقدس به سایر مؤمنان سلام می‌کنند.شب قدر،شب ولایت الهی و اولیای اوست.
فلسفه پنهان بودن شب قدر چیست؟
یکی از اموری که در ارتباط با شب قدر، قابل توجه است مخفی بودن شب قدر،در میان شبهای ماه مبارک رمضان، بخصوص دهه آخر آن است در بیان راز مخفی داشتن شب قدر حکمت‌هایی از سوی دانشمندان اسلامی بیان گردیده است: فایده مخفی داشتن این شب آن است که مردم به عبادت خدا تلاش بیشتری کرده، به طمع درک شب قدر، تمام شبهای ماه رمضان را احیا بدارند.
چنان که خداوند نماز «وسطی» را در میان نمازهای پنجگانه مخفی داشته و نام «اعظم» خود را در میان نام‌هایش و ساعت استجابت دعا را در میان ساعت‌های روز جمعه پنهان نگاه داشته است.
در بیان دیگری در این ارتباط آمده است: شاید انگیزه مخفی داشتن شب قدر این باشد که کسی که اراده درک شب قدر را دارد، شبهای زیادی را به امید درک شب قدر شب زنده داری می‌نماید؛ در نتیجه،عبادت او زیاد و اجر و پاداش او افزایش یابد.
چنان که خداوند رضای خود را در میان انواع طاعات خود پنهان نموده تا مردم به همه طاعات الهی روی آورند ؛ غضب و خشم خود را در میان گناهان پنهان کرده تا از همه گناهان بپرهیزند.دوستان خود را در میان مردم پنهان کرده تا مردم به همه انسانها احترام بگذارند؛اجابت دعاها را در میان دعاها پنهان کرده تا مردم به همه دعاها رو آورند و وقت مرگ را نیز مخفی داشته تا انسانها در همه حال، آمادگی مرگ را داشته باشند.
نکته دیگری که در بیان فلسفه مخفی داشتن شب قدر بیان شده،این است که مردم تنها به فضیلتی که از ناحیه درک شب قدر نصیبشان شده اکتفا نکنند که در انجام سایر وظایف خودشان کوتاهی نمایند.
بنابراین یکی از رازهای مخفی ماندن شب قدر مصون داشتن انسانها از دچار شدن به عجب و غرور است. زیرا اگر شب قدر معلوم باشد ممکن است، کسی با شب زنده‌داری در آن دچار عُجب شده و در انجام سایر تکالیف خود کوتاهی نماید.شاید یکی از رازهای مخفی بودن شب قدر در میان چند شب این باشد که اگر کسی به شب زنده داری و عبادت در یکی از آن شبها موفق نشد، ناامید نشده، شب دیگری را به امید درک فضیلت شب قدر به عبادت و شب زنده‌داری بپردازد.
بدون شک این امر می‌تواند یکی از الطاف الهی و از جلوه‌های تسهیل و آسان گیری خداوند به بندگانش باشد. خداوند شب قدر را در میان چند شب مخفی داشت تا فرصت بیشتری به بندگان برای درک شب قدر داده شود و آنها به امید دست یافتن به فضیلت شب قدر، شبهای بیشتری را به عبادت و راز و نیاز با خداوند مشغول شوند.
برخی از مهمترین اعمال شبهای قدر:
به راستی انجام چه‌کارهایی در شب قدر استحباب داشته و اجر و ثواب بیشتری دارد؟بنابر برخی روایات دینی و احکام اسلامی صادره از سوی امامان معصوم علیهم السلام و علمای بزرگ دین مبین اسلام این اعمال در شبهای قدر مستحب است:اول: غسل. (بهترین زمان: هم‌زمان با غروب آفتاب. نماز مغرب را با غسل بخوانند.)
دوم: دو رکعت نماز. در هر رکعت بعد از حمد،۷مرتبه سوره توحید و بعد از نماز،۷۰ مرتبه بگوید: استغفرالله و اتوب الیه.سوم : دعای قرآن به سر.چهارم: زیارت امام حسین علیه‌السلام.پنجم:احیاداشتن شبهای قدر.گذراندن این شب تا صبح به عبادت،دعا،تلاوت قرآن، جلسات سخنرانى دینى و پرسش و پاسخ‌های مذهبى.
ششم:صد رکعت نماز. (پنجاه نماز دورکعتی)
هفتم:طلب آمرزش گناهان و دعا براى امور دنیوى و اخروى است، براى خود ،پدر و مادر و خویشان و برادران مؤمن،زندگان و مردگان
هشتم: دعاى جوشن کبیر.در هر حال قرائت قران و نمازخواندن به نیات مختلف و توبه بسیار به درگاه خدا و راز و نیاز به درگاه او،طلب آمرزش اموات و صدقه دادن،کمک و دستگیری ازایتام و نیازمندان و...در این شبهای با فضیلت مرسوم و مورد سفارش بزرگان دین است.
سخن پایانی:
هر شب از شبهای قدر فرصتی است زرین و طلایی برای شست و شوی آینه دل و دور ماندن از گناه و زشتی، آن شب بهترین فرصت است تا خوبی‌ها را جایگزین بدی‌ها، صلح و صفا را جایگزین اختلاف و تفرقه،احسان و نیکی را جایگزین ظلم و ستم،احسان به والدین را جایگزین عاق والدین و صله رحم را جایگزین قطع رحم نماییم.
نیکو و شایسته است با صدقات و نذورات قدمی در جهت آبادانی خانه آخرت برداریم و با اعمال نیک و خیر، ثواب دو چندان ببریم.در شب قدر که شب زنده‌داری می‌کنیم، خداوند نام ما را در گروه نیک‌بختان ثبت می‌کند و آتش جهنم را بر ما حرام می‌سازد.
ایا توفیقی بالاتر از این هست که آتش جهنم بر ما حرام شود و به خدا نزدیک شویم؟دعاهای شبهای رمضان مجموعه‌ای است بصیرت بخش که با تکرار تلاوت آنها به صورت هدف‌هایی برای ما در می‌یاید.پس هنگام خواندن این ادعیه شایسته و بهتر است مفهوم آنها را نیز همواره مدنظر داشته باشیم و با تلاش و کوشش به سوی این هدف‌های مطرح شده در دعاها گام برداریم.
امید آنکه همه ما از برکات و فیوضات ایام باقیمانده ماه مبارک رمضان بهره‌مند گردیم و از ثواب شبهای پرفیض قدر بی‌بهره و محروم نمانیم.
نویسنده: سید محی الدین حسینی
انتهای پیام/224224
نظرات بینندگان
