نظر فقهی مراجع عظام تقلید درباره ماهواره
پرسش: با توجه به اینکه امروز تعداد زیادی شبکه ماهواره ای برای تبلیغ دین مبین اسلام و مذهب تشیع در کنار صدها شبکه ماهواره ای خبری، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، ورزشی و غیره وجود دارد، داشتن ماهواره در منزل و استفاده از آن چه حکمی دارد؟
پاسخ مراجع تقلید:
پاسخ: حضرت آيت الله العظمی خامنه اي:
دستگاه آنتن ماهوارهاى از این جهت كه صرفا وسیلهاى براى دریافت برنامههاى تلویزیونى است كه هم برنامههاى حلال دارد و هم برنامههاى حرام، حكم آلات مشترك را دارد . لذا خرید و فروش و نگهدارى آن براى استفاده در امور حرام ، حرام است و براى استفادههاى حلال جایز است. ولى چون این وسیله براى كسى كه آن را در اختیار دارد زمینه دریافت برنامههاى حرام را كاملا فراهم مىكند و گاهى نگهدارى آن مفاسد دیگرى را نیز در بر دارد، خرید و نگهدارى آن جایز نیست مگر براى كسى كه به خودش مطمئن است كه استفاده حرام از آن نمىكند و بر تهیه و نگهدارى آن در خانهاش مفسدهاى هم مترتّب نمىشود . لكن اگر قانونى در این مورد وجود داشته باشد باید مراعات گردد.
پاسخ: حضرت آيت الله شیخ ناصر مكارم شيرازي:
با توجّه به اين كه غالب برنامه هاى آن فاسد است، و اثرات منفى در پى دارد، و در هر خانه اى وارد شود غالباً از آن سوء استفاده خواهد شد، استفاده از آن جايز نيست.
پاسخ: حضرت آيت الله سید عبدالکریم موسوی اردبيلي:
به طور كلي خريد ، استفاده ونگهداري آلات مشتركه ، به قصد استفاده حلال از آنها چنانچه خوف وقوع در حرام نداشته باشد اشكال ندارد، البته چنانچه قوانين ومقرراتي در موردي وجود داشته باشد مراعات شود .
پاسخ: حضرت آيت الله سید محمدعلی علوي گرگاني:
چنانچه از این دستگاه برای گرفتن کانالهای مجازِی که اشکال شرعی ندارند، استفاده شود خرید و نگهداری و استفاده از آن نیز مانعی ندارد.
پاسخ:حضرت آيت الله شیخ حسین مظاهري:
جايز نيست.
گفتنی است چندی پیش پایگاه خبری شیعه نیوز نیز خبری منتشر کرد و در آن این پرسش و پاسخ را مطرح کرده بود: آيا خريد و نگهدارى و استفاده از دستگاه گيرنده برنامههاى تلويزيونى از ماهواره جايز است؟ و اگر دستگاه گيرنده مجانى به دست انسان برسد چه حكمى دارد؟
آیا استفاده از ماهواره جایز است؟
فتوای آیت الله صافی گلپایگانی
سئوال: استفاده ازشبکه های ماهواره ای وسایتهای خبری بیگانه از نظر شرعی چه حکمی دارد؟
جواب ::در مورد استفاده از ماهواره ها وسایتهای خبری که در واقع شبکه های بیگانه آنها را ترتیب داده و بر جوامع اسلامی مسلط کرده اند باید گفت : چون غالباً اطلاعات آنها مسموم است و اگر خبر صحیحی هم در دسترس بینندگانشان و مخاطبانشان قرار بدهند در راستای اهداف استعماری و گمراه کردن (مردم) و ایجاد فتنه و تفرق است. به همین خاطر حضرت آیت الله صافی گلپایگانی استفاده از چنین شبکه هاراجایزنمی دانند. البته اهل خبره یعنی کسانی که دست بیگانگان را خوانده اند ودرواقع به جهت اطلاع ازنحوه ورودآنهادرمسائل واینکه دنبال چه اهدافی هستند،روی این اخبار فعالیت علمی انجام می دهند ازاین فتوی مستثنی هستند البته آن هم در مواردی که ضرورت ایجاب بکند. اما اگر ضرورت ندارد آن هم جایز نیست. همان حکمی که مشهور فقها در مورد کتب ضاله، فرموده اند: "استفاده از کتب ضاله جایز نیست." همان حکم در مورد اینها هم جاری و ساری است.جاذبه این برنامه ها از کتب ضاله و فریب کاریها و حیله ها و نیرنگ هایی که در این سایتها وجود دارد و ترفندهایی که اهل باطل در کتب ضاله برای فریب مخاطبین شان و مطالعه کنندگان اعمال می کنند کمترنیست.
استفتاء از محضر آیت الله العظمی مکارم شیرازی:
سئوال: خريد و نصب آنتن هاى ماهواره اى در منازل چه حكمى دارد؟
جواب :آوردن اين گونه وسايل در منازل كه غالباً موجب فساد است جايز نيست و خريد و فروش آن حرام است.
سئوال: سؤال من در مورد استفاده مطلوب (و نه غير شرعي) از ماهواره است از آنجا كه بنا به نياز شغلي ام ناچارم زبان خارجه ياد بگيرم و اكنون مشغول فراگيري دو زبان انگليسي و فرانسوي ميباشم و از آنجا كه اساتيد اين زبان ها سفارش به ديدن برنامه هایی با گويش هاي اصلي مي كنند چنانچه سعي كنم از برنامه هاي مفيد و غير فساد انگيز آنان استفاده كنم آيا مجاز به استفاده از ماهواره هستم؟ با تشكر و التماس دعا
جواب :چنين استفاده هايي اشكال ندارد ولي وجود ماهواره در هر خانه به يقين منشأ مفاسدي مي شود و به همين دليل اشكال شرعي دارد چه بهتر كه از راديوهايي استفاده كنيد كه همان دروس را به زبانهاي اصلي ارائه مي دهد.
استفتاء از محضر آیت الله العظمی فاضل لنکرانی:
سئوال: آيا خريد و نصب آنتن هاى ماهواره اى درمنازل جايزاست؟وثانياًاستفاده افراد ازبرنامه ها چگونه است؟وثالثاً آيامنع كودكان ازديدن برنامه ها،مجوّز تهيه ونصب آنتن واستفاده بزرگترها (پدرومادر) مى باشدياخير؟
جواب : اولا،باتوجه به آنچه مطّلعين اظهارمى دارند برنامه هاى ماهواره اكثرا ًموجب شيوع فحشا ومنكرمخصوصاًدررابطه با نسل جوان مى باشد. لذاخريد ونصب آنتن هاى ماهواره اى جايزنيست.
ثانياً، صرف استفاده از برنامه ها،اگرخارج از برنامه هاى فوق الذكر باشد وموجب انحراف اخلاقى ويا اعتقادى وغيره نباشد ،مانعى ندارد.
ثالثاً،اگراستفاده بزرگترها درهمان محدوده اى باشدكه درجواب دوم ذكرشد،مانعى ندارد. ولى درعين حال عدم جواز خريد ونصب به قوّت خود باقى است.
استفتائات مراجع در خصوص ماهواره
آیت الله العظمی امام خامنه ای:
س 1213: آيا خريد و نگهدارى و استفاده از دستگاه گيرنده برنامههاى تلويزيونى از ماهواره جايز است؟ و اگر دستگاه گيرنده مجانى به دست انسان برسد چه حكمى دارد؟
جواب :دستگاه آنتن ماهوارهاى از اين جهت كه صرفا وسيلهاى براى دريافت برنامههاى تلويزيونى است كه هم برنامههاى حلال دارد و هم برنامههاى حرام، حكم آلات مشترك را دارد. لذا خريد و فروش و نگهدارى آن براى استفاده در امور حرام، حرام است و براى استفادههاى حلال جايز است. ولى چون اين وسيله براى كسى كه آن را در اختيار دارد زمينه دريافت برنامههاى حرام را كاملا فراهم مىكند و گاهى نگهدارى آن مفاسد ديگرى را نيز در بر دارد، خريد و نگهدارى آن جايز نيست مگر براى كسى كه به خودش مطمئن است كه استفاده حرام از آن نمىكند و بر تهيه و نگهدارى آن در خانهاش مفسدهاى هم مترتّب نمىشود. لكن اگر قانونى در اين مورد وجود داشته باشد بايد مراعات گردد.
س 1214: آيا خريد و فروش دستگاه دريافتكننده كانالهاى ماهوارهاى براى گرفتن كانالهاى ماهوارهاى جمهورى اسلامى براى كسى كه در خارج از جمهورى اسلامى زندگى مىكند، جايز است؟
جواب :دستگاه مذكور هر چند از آلات مشتركى است كه قابليت استفاده حلال را دارد ولى چون غالبا از آن بهرهبردارى حرام مىشود و علاوه بر اين بهرهگيرى از آن در خانه مفاسد ديگرى را هم در بر دارد، بنابراين خريد و استفاده از آن در خانه جايز نيست، مگر براى كسى كه اطمينان دارد از آن بهرهبردارى حرام نمىكند و نصب آن در خانه نيز مفسده ديگرى را دربرندارد.
س 1215: اگر آنتن ماهوارهاى علاوه بر دريافت كانالهاى جمهورى اسلامى، اخبار و بعضى از برنامههاى مفيد كشورهاى عربي حوزه خليج فارس و همه كانالهاى غربى و فاسد را دريافت كند چه حكمى دارد؟
جواب :معيار جواز استفاده از اين دستگاه براى گرفتن برنامههاى كانالهاى تلويزيونى، همان است كه قبلا گذشت بدون اينكه بين كانالهاى غربى و غير آن تفاوتى وجود داشته باشد.
س 1216: استفاده از آنتن ماهوارهاى براى آگاهى از برنامههاى علمى يا قرآنى و مانند آن كه از طريق ماهواره توسط دولتهاى غربى يا كشورهاى مجاور خليج فارس و غير آنها پخش مىشوند چه حكمى دارد؟
جواب :استفاده از اين دستگاه براى ديدن و شنيدن برنامههاى علمى يا قرآنى و مانند آن، هر چند فىنفسه مانعى ندارد، ولى به دليل اين كه برنامههايى كه از طريق ماهواره توسط دولتهاى غربى و بيشتر كشورهاى همسايه پخش مىشوند، غالبا در بردارنده آموزش افكار گمراهكننده و تحريف حقايق و همچنين برنامههاى لهو و فساد هستند و حتّى مشاهده برنامههاى علمى يا قرآن ازطريق آنها موجب وقوع در فساد و ارتكاب حرام مىگردد، بنابر اين شرعا استفاده از آنتنهاى مذكور براى ديدن آن برنامهها حرام است مگر آنكه برنامههاى مفيد علمى يا قرآنى محض باشند و مشاهده آنها مستلزم هيچ فساد يا ابتلاء به عمل حرامى نباشد، البته اگر قانونى باشد بايد مراعات شود.
س 1217: شغل ما تعمير دستگاههاى گيرنده برنامههاى راديو و تلويزيونى است، در اين اواخر مراجعات زيادى براى نصب قطعات و تعمير آنتنهاى ماهوارهاى صورت مىگيرد، تكليف ما در اين باره چيست؟ خريد و فروش قطعات آنها چه حكمى دارد؟
جواب :اگر از اين دستگاه براى امور حرام استفاده شود كه غالبا همينطور است و يا شما علم داشته باشيد به اينكه كسى كه قصد تهيه آنتن ماهوارهاى را دارد، براى امور حرام از آن استفاده مىكند، خريد و فروش و نصب قطعات و راهاندازى و تعمير و فروش قطعات آن جايز نيست.
آیت الله مکارم شیرازی:
1- استفاده از برنامه های مفید ماهواره
سئوال: استفاده افراد از برنامه¬هاى ماهواره¬اى چگونه است، با این¬که بعضى برنامه¬هاى خوب نیزدارد؟
جواب :استفاده از این برنامه¬هاجایزنیست وبرنامه¬هاى ظاهراً خوب یا بى¬ضررآن وسیله¬ اى است براى سوق دادن به برنامه¬هاى فاسد ، بنابراین نباید مسلمانان ازحیله هاى دشمنان اسلام براى نشر فساد در میان مسلمین غافل باشند.
2- استفاده از ماهواره
سئوال: نظر شما درباره ماهواره و استفاده از آن چیست؟
جواب :با توجه به اینکه برنامه های ماهواره غالباً برنامه های فاسد یا آمیخته با فساد است استفاده از آن جائز نیست.
3- استفاده از ماهواره برای امور درسی
سئوال: سؤال من در مورد استفاده مطلوب (و نه غیر شرعی) از ماهواره است از آنجا که بنا به نیاز شغلی ام ناچارم زبان خارجه یاد بگیرم و اکنون مشغول فراگیری دو زبان انگلیسی و فرانسوی میباشم و از آنجا که اساتید این زبان ها سفارش به دیدن برنامه هایی با گویش های اصلی می کنند چنانچه سعی کنم از برنامه های مفید و غیر فساد انگیز آنان استفاده کنم آیا مجاز به استفاده از ماهواره هستم؟ با تشکر و التماس دعا
جواب :چنین استفاده هایی اشکال ندارد ولی وجود ماهواره در هر خانه بیقین منشأ مفاسدی می شود و به همین دلیل اشکال شرعی دارد چه بهتر که از رادیوهایی استفاده کنید که همان دروس را به زبانهای اصلی ارائه می دهد.
4- استفاده علمی پزشکان از ماهواره
سئوال: اینجانب پزشک هستم. آیا مى توانم براى دستیابى به جدیدترین دستاوردهاى علمى پزشکى از ماهواره استفاده کنم؟
جواب :در صورتى که مطمئن باشید در منزل شما کسى از آن سوء استفاده نمى کند مانعى ندارد.
5- استفاده کودکان از ماهواره
سئوال: آیا استفاده کودکان از برنامه هاى ماهواره اى مجوّز تهیّه و نصب آنتن و استفاده از آن مى باشد؟
جواب :فرقى در میان کودکان و بزرگسالان نیست و خطر آن براى هر دو مسلّم است.
6- خرید و فروش و نصب آنتن ماهواره
سئوال: خرید و نصب آنتن هاى ماهواره اى در منازل چه حکمى دارد؟
جواب :آوردن این گونه وسایل در منازل که غالباً موجب فساد است جایز نیست و خرید و فروش آن حرام است.
7- ضایعات آهن تولید ماهواره
سئوال: آیا خریدن ضایعات آهنی کسانی که آنتن ماهواره تولید می کنند کمک به آنها محسوب شده و حرام است یا خیر.
جواب :خریدن اینگونه آهن آلات مانعی ندارد.
8- ماهواره استانی
سئوال: لطفاً بفرمایید که خرید ماهواره برای مصرف ماهواره استانی که تنها شبکه های استان های ایران و شبکه های ایرانی را می گیرد چه حکمی دارد؟
جواب :استفاده از ماهواره به منظور دریافت شبکه های استانی در صورتی جایز است که تنها قابلیت دریافت شبکه های استانی را داشته باشد و دریافت شبکه های خارجی با آن امکان پذیر نباشد .
9- نابود کردن فیلم ها و وسائل فساد
سئوال: یکى از امورى که در عصر و زمان ما بیداد مى کند، و جوانان ما را به کام نیستى مى کشاند، مسأله فساد اخلاقى است، که جنبه هاى گوناگونى دارد. یکى از جنبه هاى بارز آن، گسترش فیلم ها و نوارهاى ویدیویى و کاست است که سهم بسزایى در از بین بردن فرهنگ جامعه، و به انحراف کشاندن جوانان، ایفا مى کند، و متأسّفانه دستگاههاى انتظامى و قضایى در این زمینه ضعیف عمل مى نمایند. آیا مى توان این گونه وسایل را به دلیل این که فرهنگ اسلامى ما را از بین مى برد، نابود کرد؟ آیا مى توان وسایلى مثل آنتن ماهواره و مانند آن، که همان تأثیر، و شایدشدیدتر از آن را دارد، نابود کرد؟
جواب :البتّه وسایل فساد را مى توان نابود کرد، و سبب ضمان نمى شود. ولى افراد مجاز نیستند خودسرانه این کار را انجام دهند; چون سبب هرج و مرج مى شود. بلکه باید طبق برنامه و ضوابط، و زیر نظر حاکم شرع و مسؤولین ذى ربط، انجام شود.
قانون ممنوعيت بكارگيري تجهيزات دريافت از ماهواره
23 / 11 / 1373
قانون ممنوعيت بكارگيري تجهيزات دريافت از ماهواره
ماده 1 - به موجب اين قانون ورود، توزيع و استفاده از تجهيزات دريافت از ماهواره جز در مواردي كه قانون تعيين كرده است ممنوع مي‌باشد.
ماده 2 - وزارت كشور موظف است با استفاده از نيروهاي انتظامي و يا نيروي مقاومت بسيج در اسرع وقت نسبت به جمع‌آوري تجهيزات دريافت‌از ماهواره اقدام نمايد.
تبصره - مهلت جمع‌آوري تجهيزات موجود دريافت از ماهواره از تاريخ تصويب اين قانون يك ماه مي‌باشد. بعد از انقضاي مهلت مذكور‌استفاده‌كنندگان به مجازات‌هاي تصريح شده در اين قانون محكوم خواهند شد.
ماده 3 - وزارت كشور موظف است با هماهنگي وزارت اطلاعات با وسايل ممكن نسبت به جلوگيري از ورود و توزيع تجهيزاتي كه صرفاً براي‌دريافت از ماهواره مورد استفاده قرار مي‌گيرد اقدام نمايد و ضمن توقيف وسايل فوق عاملين آن را با وسائل توقيفي به مراجع صالحه قضائي معرفي‌نمايد. نحوه هماهنگي در آيين‌نامه اجرايي مشخص خواهد شد.
تبصره - كليه كالاهاي ضبط و مصادره شده موضوع اين قانون جهت توسعه پوشش راديو و تلويزيوني كشور در اختيار سازمان صدا و سيماي‌جمهوري اسلامي ايران قرار مي‌گيرد.
ماده 4 - كليه دستگاه‌هاي فرهنگي كشور موظفند اثرات مخرب استفاده از برنامه‌هاي منحرف‌كننده را در جامعه تبيين نمايند.
ماده 5 - سازمان صدا و سيما و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي (مؤسسه رسانه‌هاي تصويري) مي‌توانند نسبت به ضبط و پخش آن دسته از‌برنامه‌هاي ماهواره كه مغاير با ارزش‌هاي و مباني فرهنگ اسلامي و ملي نباشد اقدام نمايند.
ماده 6 - دستگاه‌هاي صدا و سيما، پست و تلگراف و تلفن و سازمان‌هاي وابسته از شمول اين قانون مستثني مي‌باشند.
تبصره - صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران به منظور واردات فرستنده‌ها، تجهيزات توليد و پخش و لوازم يدكي متعلق به آنها مواد اوليه توليد‌فيلم و سريال از اخذ مجوز ورود و گواهي عدم ساخت وزارتخانه‌ها و سازمان‌هاي دولتي نظير وزارتخانه‌هاي پست و تلگراف و تلفن، صنايع و‌بازرگاني و گواهي سازمان انرژي اتمي و ثبت سفارش وزارت بازرگاني معاف مي‌باشد.
ماده 7 - دستگاه‌ها و سازمان‌هايي كه براي انجام وظايف قانوني خويش لازم است از تجهيزات دريافت از ماهواره استفاده نمايند بايد مجوز لازم را‌از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي با هماهنگي وزارتخانه‌هاي اطلاعات و پست و تلگراف و تلفن كسب نمايند.
ماده 8 - واردكنندگان، توليدكنندگان و توزيع‌كنندگان تجهيزات دريافت از ماهواره علاوه بر ضبط و مصادره اموال مكشوفه توسط دادگاه‌ها به‌مجازات ده تا يكصد ميليون ريال محكوم مي‌گردند.
ماده 9 - استفاده‌كنندگان از تجهيزات دريافت از ماهواره علاوه بر ضبط و مصادره اموال مكشوفه به مجازات نقدي از يك ميليون تا سه ميليون ريال‌محكوم مي‌گردند.
الف - حمل ، نگهداري، نصب و تعمير تجهيزات دريافت از ماهواره ممنوع و مرتكبين به مجازات نقدي از يك تا پنج ميليون ريال محكوم‌مي‌گردند.
ب - وجوه دريافتي بابت مجازات مواد 8 و 9 اين قانون به خزانه واريز و صد درصد (100%) آن جهت تأمين هزينه‌هاي اجراي اين قانون و مقابله‌با تهاجم فرهنگي در اختيار وزارتخانه‌هاي كشور و فرهنگ و ارشاد اسلامي و سازمان صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران قرار داده مي‌شود تا در‌حدود اعتبارات مصوب بودجه سالانه كل كشور به مصرف برسد.
ماده 10 - وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي با همكاري وزارت پست و تلگراف و تلفن و سازمان‌هاي ذيربط موظفند با استفاده از اهرم‌هاي حقوقي و‌بين‌المللي در جهت حراست از مرزهاي فرهنگي كشور و حفظ كيان خانواده عليه برنامه‌هاي مخرب و مبتذل ماهواره اقدام لازم را انجام دهند.
تبصره - نشر آگهي‌هاي تبليغاتي از طرق مختلف توسط مطبوعات، صدا و سيما يا تبليغات شهري كه متضمن جواز استفاده از برنامه‌هاي ماهواره‌مي‌باشد ممنوع است.
ماده 11 - دولت موظف است ظرف مدت يك ماه از تاريخ تصويب اين قانون آيين‌نامه اجرايي آن را تهيه و تصويب نمايد.
قانون فوق مشتمل بر يازده ماده و چهار تبصره در جلسه روز يكشنبه بيست و سوم بهمن ماه يك هزار و سيصد و هفتاد و سه مجلس شوراي اسلامي‌تصويب و در تاريخ 1373.11.26 به تأييد شوراي نگهبان رسيده است.
رئيس مجلس شوراي اسلامي - علي‌اكبر ناطق نوري
جمع آوری و تنظیم : قدرت اکبرنیا
