یک خاتم‌ساز شیرازی معتقد است: اصل خاتم از چین و هند وارد ایران شده و تفاوت آن با خاتم­‌های کنونی در اندازه‌ی ضلع­‌های مثلث­هاست که چون ایرانی­‌ها این مثلث­‌ها را در کوچک­ترین اندازه ممکن طراحی کردند، به آن نام خاتم را اطلاق کردند که به معنای پایانی بر این کوچک­‌سازی هنری بوده است.

«مهدی فولادفر» به خبرنگار ایسنا گفت: هنر خاتم­‌سازی به شیوه‌ی امروزی پیش از صفویه و در عهد استیلای ایلخانان مغول بر ایران و ایجاد رابطه مستقیم بین ایران و چین از کشور چین به ایران آمد، اما در ایران پیش از اسلام هم به گونه­‌ای خاتم­‌سازی رواج داشته است.

وی ادامه داد: مهم‌ترین مرکز خاتم­‌سازی جهان امروز، ایران است. هر چند در کشورهای هندوستان، سوریه، عراق و فلسطین نیز هنر خاتم‌کاری وجود دارد، اما نه به قدمت و ظرافت ایران. در حقیقت این هنر، خاص ایرانیان است.

این خاتم‌ساز شیرازی افزود: زمان آغاز هنر خاتم­‌سازی به‌طور دقیق معین نیست. قدمت خاتم شیراز را هم به روایتی حدود 1000 سال می­‌دانند و منبر مسجد جامع عتیق شیراز از خاتم است. این هنر در دوره‌ی صفویه رونق و رواج داشته و در دوره‌ی قاجاریه به علت عدم توجه کافی، از درجه‌ی اعتبار ساقط شده است. در سده­‌های پیش هنرمندان خاتم­‌ساز شیرازی، صندوقچه­‌های خاتم بسیار نفیسی برای مرقد مطهر امامان معصوم در عراق ساخته­‌اند و در اوایل دوره‌ی پهلوی اول، خاتم‌کاری کاخ مرمر توسط هنرمندان چیره­‌دست شیرازی انجام شده است.

وی خاطرنشان کرد: کیفیت و اصالت خاتم شیراز زبانزد خاص و عام است و خاتم­‌های اصیل ساخته شده در شیراز دارای عمر بیشتری نسبت به مشابه آن در دیگر شهرهاست. این ویژگی­‌ها که خاتم شیراز را به نسبت دیگر شهرها امتیاز داده است، تفاوت در انجام مراحل کار و مواردیست که استفاده می‌شود.

این هنرمند با ابراز تأسف از این که در اغلب غرفه­‌های صنایع‌دستی شیراز، تنها چیزی که مشاهده نمی­‌شود، صنایع‌دستی شیراز است و بیشتر شاهد ارائه‌ی آثار هنری غیربومی و چینی در این مکان­‌ها هستیم!، گفت: فارس از نظر تنوع صنایع‌دستی در رتبه‌ی اول کشور جا دارد اما بی­‌توجهی در اطلاع­‌رسانی به‌موقع برای حضور آثار شاخص در نمایشگاه­‌های داخلی و بین­‌المللی، نبود غرفه­‌های ویژه‌ی صنایع‌دستی در مکا­ن­‌های فرهنگی و حمایت نکردن از هنرمندان این رشته، سبب افت بیش از پیش این هنر ارزشمند در سطح کشور شده است.

وی افزود: یکی از راهکارهای ارتقای کیفی هنر خاتم­‌سازی، ایجاد رشته‌ی خاتم­‌سازی در دانشگاه است، اما متاسفانه می­‌بینیم دانش­آموختگان رشته صنایع‌دستی در دانشگاه­‌ها، فقط چند واحد خاتم­‌سازی بیشتر نمی­‌خوانند و این امر کفایت لازم را برای پیشبرد این هنر در بر ندارد.

فودلادفر ادامه داد: در بخش صنایع‌دستی به خاتم و خاتم­‌سازان توجه کافی نمی­‌شود و متأسفانه با از دست رفتن همین 4، 5 نفری که در این رشته، استادکار هستند، دیگر جایگزینی برایشان نداریم و این هنر به فراموشی سپرده می‌شود. اگرچه بسیاری مدعی ساخت خاتم در شیراز هستند، اما تنها تعداد انگشت­ شماری استادکار این هنر هستند و قادرند که علاوه بر طراحی و ساخت زیرساز خاتم، به کشیدن گره و پیچیدن گل­‌های خاتم 5 و 6 هم مسلط باشند.

وی با گلایه از کم‌رنگ شدن اخلاق حرفه‌ای در میان هنرمندان جوان شیراز گفت: پیشترها استادان خاتم به پیشرفت یکدیگر کمک می­کردند و خیلی به هم احترام می­‌گذاشتند، اما حالا بیشتر کسانی که چندی است در این کار هستند، یکدیگر را نفی می­‌کنند و همه مدعی­‌اند که استادند!

به باور او خاتمی که در مغازه­‌ها فروخته می­‌شود، روح هنری ندارد و بیشتر سری­‌سازی است و اغلب، خاتم­‌های بازاری و انبوهی هستند که بیشتر در اصفهان تولید می­‌شوند.

این هنرمند صنایع‌دستی اعتقاد دارد که اصفهانی­‌ها به علت داشتن نیروی کار کافی در این بخش هنری و تفکر اقتصادی­شان بیشتر بازار خاتم را در دست دارند، و با این‌که در کارهایشان روح اصیل خاتم دیده نمی­‌شود، اما متأسفانه، اغلب خاتم­‌فروش‌های شیراز هم کارهای خاتم اصفهان را می­‌فروشند! و عملاً خاتم­‌سازان شیرازی از گردونه‌ی رقابت بازار دور مانده­‌اند، در حالی که با کیفیت‌ترین خاتم‌ها را شیرازی‌ها می‌سازند!