در سالروز صدور پیام امام خمینی؛
شورای عالی انقلاب فرهنگی به کجا می‌رود؟
شورای عالی انقلاب فرهنگی بالاترین و تأثیرگذارترین نهاد در عرصه سیاستگذاری فرهنگی و حتی علمی کشور است که متأسفانه آن طور که باید و شاید، در عرصه فرهنگ و آموزش، نقشآفرین نبوده است
به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی شیرازه، امروز 19 آذر سالروز فرمان امام خمینی مبنی بر تشکیل شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال 1363 است. شورای عالی انقلاب فرهنگی بالاترین و تأثیرگذارترین نهاد در عرصه
سیاستگذاری فرهنگی و حتی علمی کشور است که متأسفانه آن طور که باید و شاید،
در عرصه فرهنگ و آموزش، نقشآفرین نبوده است و سازمانها
و نهادهای فرهنگی دیگر که باید سیاستهای شورا را اجرا می کردند، عمدتاً
توجه و اهتمام چندانی به تحقق سیاستهای مصوب این شورا ندارند و مستقلاً به
کارها و سیاستهای خود می پردازند.
انتظارات از شورا
درباره انتظارات از شورا، نظرها متفاوت است. برخی معتقدند که نقش شورا بیشتر نقش نظریهپردازی است و لازمه آن هم رصد کردن چالشهای فکری، معرفتی و فرهنگی کشور، جهان اسلام و حتی جهان بشریت است. برای نمونه دکتر افروغ که زمانی به عنوان رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس، عضو حقوقی این شورا بود چنین نظری دارد. اما برخی انتظار کار اجرایی و عملیاتی دارند. یکی از صاحبنظران و اعضای سابق شورا در این باره میگوید: «شورا از جایگاه فکری خودش که بیشتر رصد کردن و نظریهپردازی و تبیین و ارائه راهحلهای کلان فکری و معرفتی باشد، کاملاً فاصله گرفته و در مسیر روزمرگی قرار گرفته است. شورای عالی انقلاب فرهنگی یا باید وصل به یک عقبه فکری یا خودش اتاق فکر باشد.»
رصد فعالیت‌های دو دهه اخیر نشان داده است که شورای عالی بیشتر درگیر مباحث اجرایی ـ فرهنگی و علمی شده است تا سیاستگذاریهای کلان و حتی هر چه به سالهای میانی دهه هشتاد نزدیکتر میشویم، نگاهها روزمرهتر و جزئیتر شده است.
رهبر انقلاب چه انتظاراتی از شورای عالی انقلاب فرهنگی دارند؟
ستاد مرکزی و اصلی
رهبر معظم انقلاب، آیتالله خامنهای در تاریخ ۷۵/۶/۱۴ با صدور پیامی ضمن تعیین ترکیب جدید اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی بر اهمیت جایگاه و وظایف خطیر آن نیز تأکید کردند شورای عالی انقلاب فرهنگی در جهاد ملی با بیسوادی و عقب ماندگی علمی و تبعیت فرهنگی، در حکم «ستاد مرکزی و اصلی» است…
اتاق فکر فرهنگی کشور
ایشان در مناسبتی دیگر بیان میکنند: «این مجموعه [شورای عالی انقلاب فرهنگی] در کشور بی‌بدیل است. در مدیریت راهبردی فرهنگی، ما به غیر از این مجموعه، هیچ مرکزی را در کشور نداریم. بخش‌های مختلف، چه دولت، چه مجلس، چه حتی مجمع تشخیص مصلحت، وظایفی دارند. اما، هیچکدام، وظیفه‌ای را که این شورا بر عهده دارد، بر عهده ندارند. اینجا را در واقع باید اتاق فرمان فرهنگی کشور یا ستاد عالی فرهنگی و علمی دستگاه‌های کشور ـ اعم از دستگاه‌های فرهنگی و سایر دستگاه‌ها ـ و مرکز مهندسی فرهنگی کشور به حساب آورد.» (۲۶/۹/۸۱)
قرارگاه مقدم فرماندهی
«[شما] اینجا [در] آن قرارگاه مقدم فرماندهی هستید، عقبه فکری شما در مراکز دانشگاهی و حوزه‌ای و دبیرخانه خودتان است که باید محور همه این مراکز باشد. خط مقدمتان هم عبارتست از دولت، مجلس و حتی مجمع تشخیص مصلحت و دستگاه قضایی و دیگر دستگاه‌هایی که در کشور هستند، اینها بازوان اجرایی شما هستند. این بازوان اجرایی فقط چهار وزارتخانه فرهنگی نیستند. مجلس ما برای عملی شدن آنچه اینجا به عنوان مهندسی انجام می‌گیرد، حتماً باید قانون بگذارند. مجمع تشخیص مصلحت هم در سیاستگذاری‌ها همین مهندسی کلان را در نظر داشته باشند.» (۸/۱۰/۸۳)
قله تصمیم‌گیری برای مسائل فرهنگی کشور
«من از آغاز تاکنون، این شورا را در قله تصمیم‌گیری برای مسائل فرهنگی کشور می‌دانسته‌ام. آن قله تصمیم‌گیری فرهنگی به معنای نگاه کلان و مهندسی عمومی فرهنگ کشور است که شامل دانشگاه و فرهنگ عمومی و مدرسه و نظام آموزشی و کتاب درسی و تربیت معلم و حتی صنعت و غیر ذلک می‌شود.» (۸/۱۰/۸۳) البته این همه انتظارات رهبری از شورای عالی انقلاب فرهنگی نیست و همین گزیده انتظارات خود مبین اهمیت فراوان شورا و انتظارات ایشان از این شوراست.
شورای عالی انقلاب فرهنگی به کجا می‌رود؟
بررسی اجمالی عملکرد و نقش شورای عالی انقلاب فرهنگی در دو دهه اخیر نشان داده است که این نهاد، بیش از اینکه نهادی تأثیرگذار در عرصه ف.رهنگ و سیاستگذاری فرهنگی و علمی باشد، بیشتر تحت تأثیر سیاستهای فکری و فرهنگی حاکم بر دولتها بوده است و سیاستگذاریهای بیرون از شورا، خود را بر این شورا تحمیل کرده است یا اینکه مجوزهای فعالیت خود را از شورا به دست آورده است یا اینکه آن را درگیر مصوبات و موضوعات فرعی و غیر اصلی است.
به نظر می‌رسد این شورا هم‌چنان با انتظارات رهبر معظم انقلاب، فاصله‌ای زیاد دارند، فاصله‌ای که اگر رفع شود می‌تواند شکوفایی فرهنگی و علمی بیشتری برای کشور به همراه داشته باشد.
برگرفته از «پگاه حوزه»
انتظارات از شورا
درباره انتظارات از شورا، نظرها متفاوت است. برخی معتقدند که نقش شورا بیشتر نقش نظریهپردازی است و لازمه آن هم رصد کردن چالشهای فکری، معرفتی و فرهنگی کشور، جهان اسلام و حتی جهان بشریت است. برای نمونه دکتر افروغ که زمانی به عنوان رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس، عضو حقوقی این شورا بود چنین نظری دارد. اما برخی انتظار کار اجرایی و عملیاتی دارند. یکی از صاحبنظران و اعضای سابق شورا در این باره میگوید: «شورا از جایگاه فکری خودش که بیشتر رصد کردن و نظریهپردازی و تبیین و ارائه راهحلهای کلان فکری و معرفتی باشد، کاملاً فاصله گرفته و در مسیر روزمرگی قرار گرفته است. شورای عالی انقلاب فرهنگی یا باید وصل به یک عقبه فکری یا خودش اتاق فکر باشد.»
رصد فعالیت‌های دو دهه اخیر نشان داده است که شورای عالی بیشتر درگیر مباحث اجرایی ـ فرهنگی و علمی شده است تا سیاستگذاریهای کلان و حتی هر چه به سالهای میانی دهه هشتاد نزدیکتر میشویم، نگاهها روزمرهتر و جزئیتر شده است.
رهبر انقلاب چه انتظاراتی از شورای عالی انقلاب فرهنگی دارند؟
ستاد مرکزی و اصلی
رهبر معظم انقلاب، آیتالله خامنهای در تاریخ ۷۵/۶/۱۴ با صدور پیامی ضمن تعیین ترکیب جدید اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی بر اهمیت جایگاه و وظایف خطیر آن نیز تأکید کردند شورای عالی انقلاب فرهنگی در جهاد ملی با بیسوادی و عقب ماندگی علمی و تبعیت فرهنگی، در حکم «ستاد مرکزی و اصلی» است…
اتاق فکر فرهنگی کشور
ایشان در مناسبتی دیگر بیان میکنند: «این مجموعه [شورای عالی انقلاب فرهنگی] در کشور بی‌بدیل است. در مدیریت راهبردی فرهنگی، ما به غیر از این مجموعه، هیچ مرکزی را در کشور نداریم. بخش‌های مختلف، چه دولت، چه مجلس، چه حتی مجمع تشخیص مصلحت، وظایفی دارند. اما، هیچکدام، وظیفه‌ای را که این شورا بر عهده دارد، بر عهده ندارند. اینجا را در واقع باید اتاق فرمان فرهنگی کشور یا ستاد عالی فرهنگی و علمی دستگاه‌های کشور ـ اعم از دستگاه‌های فرهنگی و سایر دستگاه‌ها ـ و مرکز مهندسی فرهنگی کشور به حساب آورد.» (۲۶/۹/۸۱)
قرارگاه مقدم فرماندهی
«[شما] اینجا [در] آن قرارگاه مقدم فرماندهی هستید، عقبه فکری شما در مراکز دانشگاهی و حوزه‌ای و دبیرخانه خودتان است که باید محور همه این مراکز باشد. خط مقدمتان هم عبارتست از دولت، مجلس و حتی مجمع تشخیص مصلحت و دستگاه قضایی و دیگر دستگاه‌هایی که در کشور هستند، اینها بازوان اجرایی شما هستند. این بازوان اجرایی فقط چهار وزارتخانه فرهنگی نیستند. مجلس ما برای عملی شدن آنچه اینجا به عنوان مهندسی انجام می‌گیرد، حتماً باید قانون بگذارند. مجمع تشخیص مصلحت هم در سیاستگذاری‌ها همین مهندسی کلان را در نظر داشته باشند.» (۸/۱۰/۸۳)
قله تصمیم‌گیری برای مسائل فرهنگی کشور
«من از آغاز تاکنون، این شورا را در قله تصمیم‌گیری برای مسائل فرهنگی کشور می‌دانسته‌ام. آن قله تصمیم‌گیری فرهنگی به معنای نگاه کلان و مهندسی عمومی فرهنگ کشور است که شامل دانشگاه و فرهنگ عمومی و مدرسه و نظام آموزشی و کتاب درسی و تربیت معلم و حتی صنعت و غیر ذلک می‌شود.» (۸/۱۰/۸۳) البته این همه انتظارات رهبری از شورای عالی انقلاب فرهنگی نیست و همین گزیده انتظارات خود مبین اهمیت فراوان شورا و انتظارات ایشان از این شوراست.
شورای عالی انقلاب فرهنگی به کجا می‌رود؟
بررسی اجمالی عملکرد و نقش شورای عالی انقلاب فرهنگی در دو دهه اخیر نشان داده است که این نهاد، بیش از اینکه نهادی تأثیرگذار در عرصه ف.رهنگ و سیاستگذاری فرهنگی و علمی باشد، بیشتر تحت تأثیر سیاستهای فکری و فرهنگی حاکم بر دولتها بوده است و سیاستگذاریهای بیرون از شورا، خود را بر این شورا تحمیل کرده است یا اینکه مجوزهای فعالیت خود را از شورا به دست آورده است یا اینکه آن را درگیر مصوبات و موضوعات فرعی و غیر اصلی است.
به نظر می‌رسد این شورا هم‌چنان با انتظارات رهبر معظم انقلاب، فاصله‌ای زیاد دارند، فاصله‌ای که اگر رفع شود می‌تواند شکوفایی فرهنگی و علمی بیشتری برای کشور به همراه داشته باشد.
برگرفته از «پگاه حوزه»
نظرات بینندگان
