جوک کاری از هنرهای وابسته به چوب است که از ایجاد نقوش هندسی با استفاده از دو تا سه رنگ چوب و کنار هم قرارگرفتن این نقوش با قطعات کوچک با مقطع‌های مختلف مثلث، مستطیل و لوزی به وجود می‌آید.

این هنر در روش کار به خاتم شباهت دارد با این تفاوت که جوک مثل خاتم تنها در روکاری به کار گرفته نمی‌شود بلکه گاهی به صورت جازنی و گاهی هم به عنوان یک عضو اصلی از یک شیء خاص مثلاً به عنوان کلاف اصلی چهارچوب استفاده می‌شود و در این هنر مواد مورد استفاده تنها چوب است.

تنوع طر‌ح‌های جوک بسیار زیاد است به گونه‌ای که هر طرحی را که بتوان با نقوش هندسی ایجاد کرد، می‌توان در این هنر به کار گرفت. از جوک در تزئین در، مبلمان، دور جعبه‌ها و قاب‌های منبت، خاتم کاری و معرق کاری استفاده می‌شود.

در هنر جوک کاری از مواد و مصالحی مانند چوب(نارنج، گردو، عناب و چنار)، چسب، نخ، مواد محافظ پوشاننده ( در گذشته از روغن جلا و امروزه از پلی استر) استفاده می‌شود.

هنر جوک کاری از سه مرحله ساخت تشکیل شده است که مرحله نخست آن سه پری بریدن چوب‌ها است پس از آن این چوب‌هایی که به شکل مثلث شده را به شکل شش و هشت پر در می‌آورند و می‌برند، مرحله سوم چسباندن بر روی زیرکار چوبی که معمولا چوب جنگلی است.

این هنر به وجود آمده در شیراز امروزه تنها در دو کارگاه شهر شیراز به وسیله استاد کاظم جوریزی و شاگرد وی به حیات خود ادامه می‌دهد.

پرداختن به این هنر از لحاظ مالی نمی‌تواند درآمدزا باشد زیرا ناشناختگی آن در کنار نبود کارگاه‌های آموزشی و ساخت این هنر سبب شده که خریداران کمی داشته باشد. علاوه برآن هزینه سنگینی که برای این هنر پرداخت شود سبب اختصاصی شدن سفارش‌دهندگان  آن شده که باید از تمکن مالی بالایی برخوردار باشند.

جوک کاری در شیراز بازاری برای عرضه ندارد تا گردشگران داخلی و خارجی با آن آشنا شوند و برای شناخت این هنر شما باید به معدود کارگاه‌های سطح شهر مراجعه کنید.

در زمینه آموزش این هنر نیز محدودیت‌هایی وجود دارد که این مسئله نیز با نبود مکان مناسب مرتبط است. استاد کاظم جوریزی که کودکی به این هنر مشغول بوده، درباره تعداد افرادی که راغب به یادگیری جوک کاری هستند می‌گوید: سالانه تنها 4 یا 5 نفر علاقمند به فراگیری این هنر هستند که این تعداد به پسرها محدود می‌شود زیرا کارگاه وی که در محله عادل‌آباد واقع شده مکان مناسبی برای تردد دختران نیست.

وی با بیان اینکه بیشتر سفارش‌دهندگان جوک کاری از برخی از شهرستان‌های استان فارس هستند افزود: تنها گاهی از عسلویه نیز سفارش کار دارد و این موضوع نشان می‌دهد که این هنر در دیگر استان‌های کشور تا چه حد ناشناخته مانده است.

استاد جوریزی ویژگی یک جوک خوب را جفت و جور شدن قطعه‌های چوب در جای خود عنوان می‌کند و می‌گوید: سطح کار باید صاف  و به دور از برآمدگی باشد.

همت محمدی کارشناس و پژوهشگر صنایع دستی درباره هنر جوک و موارد استفاده آن اظهار داشت: این هنر از نظر فرهنگی و هنری دارای ارزش والایی است و به عنوان یکی از هنرهای مهم و ارزشمند مورد توجه است و امروزه هیئت‌های عزاداری٬ مساجد٬ ادارهاوقاف و امور خیریه برای ساخت درب مقابر امامزادگان٬ طبق‌های نفیس عزاداری و غیره از هنر جوک استفاده می‌کنند.

وی افزود: توسعه این هنر به دلیل ناآشنایی مردم در مقایسه با سایر صنایع دستی کمتر است.

نبود بازار عرضه و نداشتن مکانی برای آموزش هنرجویان جوان سبب شده که جوک کاری این هنر اصیل شیرازی رفته رفته به فراموشی سپرده شود.

انتهای پیام/