به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه تحلیلی خبری «شیرازه» امسال ۱۴ اسفند ۱۴۰۲ در تقویم جمهوری اسلامی روز احسان و نیکوکاری است، می‌گویند آدمی بنده محبت است و هر چه نتواند سنگ خارای قلبش را بگشاید، محبت خواهد توانست.

گاهی بین شروع و پایان زندگی فقط یک‌ لحظه فاصله است همدیگر را بدون هیچ توقعی دوست داشته باشیم کاری که خدا با بنده‌اش می‌کند.

در این میان کمیته امداد امام خمینی (ره) به‌عنوان یک نهاد برآمده از انقلاب که در نخستین روزهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی با تدبیر جاودانه بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران تأسیس شد بانی جمع آوری این کمک‌هاست؛ اگرچه کمک مردم به همنوعان خود، تنها در مادیات خلاصه نمی‌شود و انسان‌ها، هر لحظه و هر روز، محتاج کمک‌های معنوی همنوعان خود هم هستند.

به‌هرحال ازآنجاکه محبت، محبت می‌آفریند و به فرموده امام علی (ع) «کما تُعینُ، تُعانُ؛ همان‌گونه که یاری می‌کنی؛ یاری می‌شوی.»

یکی از اسماء حسنی الهی (محسن) است و احسان دمادم او شامل همه بندگان می‌شود؛ اما ذات مقدس پروردگار به بندگانی که کاری خدایی انجام دهند، عنایت ویژه دارد.

ازاین‌رو فرمود: (اَحْسِنُوا اِنَّ اللّهَ یُحِبُّ الُْمحْسِنینَ) نیکی کنید به تحقیق که خدا نیکوکاران را دوست دارد.
و برای امیدواری و تشویق بیشتر محسنان می‌فرماید: (اِنَّ اللّهَ لَمَعَ الُْمحْسِنینَ) همانا خدا با محسنان است.

در آیات دیگری نیز قرآن مجید با تعابیر گوناگونی به اهمیت و ضرورت احسان، تصریح فرمود همچنین روایات بی‌شماری از پیشوایان معصوم پیرامون احسان صادر شده که نشانگر آن است که احسان در دیدگاه اسلام به‌عنوان یک اصل اخلاقی مطرح است و جامعه بشری برای تکامل و شکوفایی خویش، بدان نیازمند است و مدینه فاضله اسلامی هرگز از احسان و محسنان تهی نیست.

ازاین‌رو رهبر عظیم‌الشأن اسلام فرمود: (رَاءْسُ الْعَقْلِ بَعْدَ الدّینِ التَّوَدُّدُ اِلَی النّاسِ وَ اصْطِناعُ الْمَعْرُوفِ اِلی کُلِّ بَرٍّوَ فاجِرٍ)
پس از قبول دین نخستین دستور عقل دوست داشتن مردم و نیکی کردن به هر انسان خوب و بدی است.

امیرمؤمنان سلام‌الله‌علیه نیز در سخن نغزی می‌فرماید: (اُبْذُلْ مَعْرُوفَکَ لِلنّاسِ کافَّةً فَاِنَّ فَضیلَةَ فِعْلِ الْمَعْرُوفِ لایَعْدِلُها عِنْدَاللّهِ سُبْحانَهُ شَیْءٌ)
کار خوب خویش را به همه مردم اهدا کن زیرا که هیچ چیز نزد خدای سبحان، معادل فضیلت کار نیک نیست
و برترین نشانه ایمان را نیز احسان دانسته و فرموده است: (اَفْضَلُ الاِْیمانِ الاِْحْسانُ)
بر این اساس احسان، نمودهای متنوّعی دارد که شمارش آنها میسّر نیست

 در اینجا به تعدادی از آنها اشاره می‌کنیم: 
۱_ ایمان و اطاعت خدا
زیباترین احسان، ایمان به محسن واقعی و اطاعت از فرامین اوست که خود سرچشمه انواع دیگر احسان‌ها نیز خواهد شد.

امام صادق (ع) فرمود: (مَنْ سَرَّهُ اَنْ یَبْلُغَ اِلی نَفْسِهِ فِی الاِْحْسانِ فَلْیُطِعِ اللّهَ)
هر کس از این شاد می‌شود که نهایت احسان را در حق خویش انجام دهد باید فرمان‌بردار خدا باشد.

عمر بن یزید نیز می‌گوید: (شنیدم که امام صادق (ع) می‌فرمود: وقتی مؤمن (احسان کند و) عملش را نیکو انجام دهد خداوند به هر حسنه‌ای ۷۰۰برابر پاداش می‌دهد.

پرسیدم: احسان چیست؟ فرمود: وقتی نماز به‌جای می‌آوری، رکوع و سجودت را کامل انجام بده و هنگامی که روزه هستی ازهرچه که روزه‌ات را تباه می‌کند دوری‌گزین و کارهایت را از آلودگی پاک گردان)

۲_ جهاد
جهاد با دشمنان برونی (جهاد اصغر) و دشمنان درونی (جهاد اکبر) نیز از مصادیق مهمّ احسان به شمار می‌رود؛ چنان‌که قرآن مجید می‌فرماید: (وَ الَّذینَ جاهَدُوا فینا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنا وَ اِنَّ اللّهَ لَمَعَ الُْمحْسِنینَ)
آنان که در راه ما جهاد کنند قطعاً راه‌های خویش را به آنان نشان دهیم و خداوند با محسنان است.

مفسر عالیقدر شیعه مرحوم طبرسی جهاد در این آیه را به دو نوع جهاد اکبر و اصغر، تفسیر کرده است. 

۳_ خدمت به پدر و مادر

به این نوع احسان نیز در قرآن تصریح شده و خداوند پس از عبادت خویش، آن را از مؤمن خواسته است: 
 (وَ قَضی رَبُّکَ اَلاّ تَعْبُدُوا اِلاّ اِیّاهُ وَ بِالْوالِدَیْنِ اِحْساناً)
پروردگارت حکم کرده که جز او را نپرستید و به پدر و مادر احسان کنید.

خدمت به پدر و مادر در حدّ توان و به‌شرط هماهنگی با دستور خدا محدوده خاصیّ ندارد و اداره همه شؤ ون زندگی آنان را در بر می‌گیرد و حتی در صورت بی‌نیازی آنها نیز فرزند موظف است پروانه‌وار گرد شمع وجودشان بچرخد و احترامشان نماید.

امام صادق (ع) در تفسیر (احسان) در آیه یاد شده فرموده است: (اَلاِْحْسانُ اَنْ تُحْسِنَ صُحْبَتَهُما وَ اَنْ لا تُکَلِّفَهُما اَنْ یَسْاءَلاکَ شَیْئاً مِمّا یَحْتاجانِ اِلَیْهِ وَ اِنْ کانا مُسْتَغْنِیَیْنِ)
احسان (به پدر و مادر) این است که معاشرتشان را نیکوداری و آنها را مجبور نسازی که چیزی از نیازمندی‌های خود را از تو درخواست کنند گر چه بی‌نیاز باشند.

۴_ احسان به زیردستان
رأفت و مهربانی و رسیدگی به امور زیردستانی چون خدمتگزار، نیروهای تحت امر و… نیز از مصادیق بارز و زیبای احسان است.

پرداخت حقوق کامل زیردستان، عفو و گذشت نسبت به آنان، تفقّد و دلجویی از آنان، رفع مشکلات و کمک رسانی در حدّ توان به آنها احسان محسوب می‌شود؛ یونس بن عمّار می‌گوید: امام صادق صلوات‌الله‌علیه کنیز فرزندش اسماعیل را به من تزویج کرد و فرمود: به او احسان کن. پرسیدم: چگونه؟ فرمود: (شکمش را سیر کن، بدنش را بپوشان و از تقصیرش درگذر)

امام علی (ع) نیز فرمود:  (اِطْعامُ الاَْسیرِ وَ الاِْحْسانُ اِلَیْهِ حَقُّ واجِبٌ وَ اِنْ قَتَلْتَهُ مِنَ الْغَدِ)
غذا دادن به اسیر و احسان به او حقّی واجب است گر چه فردا او را (طبق قانون خدا) بکشی.

۵ کارهای خیر
همه کارهای خیری که در راستای خدمت به مردم انجام پذیرد، مانند ساختن راه، بیمارستان، مدرسه، مسجد، جلوگیری از آتش و زلزله، دفاع از مرز و بوم حتّی برداشتن سنگ یا خاری از میان راه مردم احسان محسوب می‌شود و پاداش دارد؛ رسول اکرم (ص) فرمود: (دَخَلَ عَبْدٌ الجَنَّةَ بِغُصْنٍ مِنْ شَوْکٍ کانَ عَلی طَریقِ الْمُسْلِمینَ فَاَماطَهُ عَنْهُ) بنده به سبب خاری که از راه مسلمانان بر می‌دارد وارد بهشت می‌شود.

امیرمؤمنان صلوات‌الله‌علیه نیز فرمود: (مَنْ رَدَّ عَنِ الْمُسْلِمینَ عادِیَةَ ماءٍ اَوْنادٍ اَوْ عادِیَةَ عَدُوٍّ مُکابِرٍ لِلْمُسْلِمینَ غَفَرَاللّهُ لَهُ ذَنْبَهُ) هر کس شرّ سیل و آتش سوزی یا شرّ دشمن کینه توزی را از سر مسلمانان رفع کند، خداوند گناهش را می‌آمرزد.

نیکی و نیکوکاری، امری پسندیده و ستودنی است یکی از اساسی‌ترین دستورات دینی در حوزه اخلاق اجتماعی احسان و نیکوکاری است. احسان و نیکی شامل هرگونه خیررسانی به دیگران می‌شود؛ تا جایی که می‌توان مقام احسان را از والاترین فضایل متقین و مؤمنان دانست.

احسان به‌عنوان فضیلت انسانی و عبادتی بزرگ، همواره از سوی بشر موردتوجه و تشویق بوده است. حتی بسیاری از مردمان با آنکه خود را اهل احسان نمی‌شمارند به اهل آن احترام ویژه‌ای می‌گذارند و نیکوکاران، از سوی همه بشر، موردتوجه و ستایش هستند.

انتهای خبر/