جلسه یازدهم تفسیر قرآن استاد سیدعلی خامنه ای؛
توحید و نفی طبقات اجتماعی
متن پیش رو حاصل چند هفته خوانش و چند هفته خلاصه کردن متن کتاب شریف «طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن» است. در خلاصه‌سازی سعی بر این شد تا عبارات و جملات تغییر نکند تا فضا و حال و هوای سخنرانی حفظ شود. امید است تا خواندن خلاصه جلسات، شما را به سَمت خواندن اصل کتاب سوق دهد.
دومین تعهد مهم توحید
پس از تعهد به عبودیت و اطاعت انحصاری خدا، دومین تعهد مهم توحید، نفی طبقات اجتماعی است. در یک جامعه توحیدی افراد بر حسب حقوق و مزایا جدا نشده‌اند. همه زیر یک سقف حقوقی زندگی می‌کنند، در یک مسیر و با یک نوع امکانات. این جامعه‌ای است که توحید از لحاظ طبقه‌بندی اجتماعی در مقابل دید و ذهن ما متصور است. از جمله دردهای مزمن تاریخ، اختلاف طبقاتی است. اختلاف طبقاتی این است که یک عده محکومند به اینکه محرومیت بکشند، رنج ببرند، خدمت گروه دیگر بکنند و از این محرومیت و رنج هم گله‌ای نکنند.
در برخی جوامع اختلاف طبقاتی این گونه توجیه می‌شود که حق برخی است که بالاتر باشند و فطرت اینگونه است. اما مصلحینی نیز پیدا می‌شدند و این فکر اشتباه را عوض می‌کردند. این یکی از نشانه‌های ادیان است. اول فکر را عوض می‌کنند، فرهنگ را عوض کنند. این درست نیست که بگوییم اول وضع عوض شود و بعد فلسفه و افکار عوض می‌شود.
اسلام آمد و اعلام کرد یک خدا است و همه لایق پرواز به سوی او هستند. هیچ کس بر کسی برتری ندارد و استثنایی وجود ندارد. ائمه و پیامبران هم در ریشه مادی انسان‌های معمولی تفاوتی ندارند. در جامعه اسلامی ممکن نیست مردمی از امکاناتی برخوردار باشند که دیگران از آن حقوق برخوردار نباشند. نمی‌شود عده‌ای امکانات بی‌نهایت داشته باشند و عده‌ای صفر باشند. درحالی‌که وقتی ما یک خدایی هستیم معنایش این است که مردم جامعه همه در یک صف، یک گروه و یک طبقه هستند. برادر و در کنار هم. همه در بُعد مادی برابرند و هیچ کس بر دیگری برتری ندارد.
پس از تعهد به عبودیت و اطاعت انحصاری خدا، دومین تعهد مهم توحید، نفی طبقات اجتماعی است. در یک جامعه توحیدی افراد بر حسب حقوق و مزایا جدا نشده‌اند. همه زیر یک سقف حقوقی زندگی می‌کنند، در یک مسیر و با یک نوع امکانات. این جامعه‌ای است که توحید از لحاظ طبقه‌بندی اجتماعی در مقابل دید و ذهن ما متصور است. از جمله دردهای مزمن تاریخ، اختلاف طبقاتی است. اختلاف طبقاتی این است که یک عده محکومند به اینکه محرومیت بکشند، رنج ببرند، خدمت گروه دیگر بکنند و از این محرومیت و رنج هم گله‌ای نکنند.
در برخی جوامع اختلاف طبقاتی این گونه توجیه می‌شود که حق برخی است که بالاتر باشند و فطرت اینگونه است. اما مصلحینی نیز پیدا می‌شدند و این فکر اشتباه را عوض می‌کردند. این یکی از نشانه‌های ادیان است. اول فکر را عوض می‌کنند، فرهنگ را عوض کنند. این درست نیست که بگوییم اول وضع عوض شود و بعد فلسفه و افکار عوض می‌شود.
اسلام آمد و اعلام کرد یک خدا است و همه لایق پرواز به سوی او هستند. هیچ کس بر کسی برتری ندارد و استثنایی وجود ندارد. ائمه و پیامبران هم در ریشه مادی انسان‌های معمولی تفاوتی ندارند. در جامعه اسلامی ممکن نیست مردمی از امکاناتی برخوردار باشند که دیگران از آن حقوق برخوردار نباشند. نمی‌شود عده‌ای امکانات بی‌نهایت داشته باشند و عده‌ای صفر باشند. درحالی‌که وقتی ما یک خدایی هستیم معنایش این است که مردم جامعه همه در یک صف، یک گروه و یک طبقه هستند. برادر و در کنار هم. همه در بُعد مادی برابرند و هیچ کس بر دیگری برتری ندارد.
همه مزیت‌ها؛ در اختیار همگان
اسلام اگر مدرسه باز می‌کند، برای همه باید باشد. اگر به انسان‌ها امکان کسب‌وکار و تلاش و سعی در زندگی می‌دهد به همه می‌دهد. در سایه اسلام اینگونه نیست که برای چیزی فهمیدن، برای پول درآوردن، برای کار گرفتن محتاج به پارتی باشد. بر خلاف نظام‌های غیرتوحیدی، برخلاف نظام‌های جاهلی که جاده‌ای را برای بعضی آسفالته می‌کنند و برای بعضی‌ها پُر از سنگ، جامعه اسلامی اینگونه نیست. همه می‌توانند در جامعه اسلامی به عالی‌ترین مقامات برسند.
بنابراین هیچ کس در آفرینش از مزیت حقوقی برخوردار نیست. همه مزیت‌ها در اختیار همگان و وابسته به تلاش انسان‌ها است.
جز آن مقام‌های خاص که برای هدایت و رهبری بشر به صورت الهی معین شده، در امور مادی و حقوقی همه برابرند. پول اگر بخواهید، به دست بیاورید باید کار کنید. دانش اگر بخواهی، باید درس بخوانید. مقام سیاسی همین‌طور. در جامعه اسلامی باید راه تلاش و رسیدن برای همه باز باشد.
بنابراین هیچ کس در آفرینش از مزیت حقوقی برخوردار نیست. همه مزیت‌ها در اختیار همگان و وابسته به تلاش انسان‌ها است.
جز آن مقام‌های خاص که برای هدایت و رهبری بشر به صورت الهی معین شده، در امور مادی و حقوقی همه برابرند. پول اگر بخواهید، به دست بیاورید باید کار کنید. دانش اگر بخواهی، باید درس بخوانید. مقام سیاسی همین‌طور. در جامعه اسلامی باید راه تلاش و رسیدن برای همه باز باشد.
نظرات بینندگان
