یادداشت؛
روز درختکاری ،تجدید منابع طبیعی ، امنیت غذایی و روح سبز زندگی انسانها است
در جمهوری اسلامی ایران، روز ۱۵ تا ۲۲ اسفند ماه به عنوان "هفته منابع طبیعی" نام‌گذاری شده است که نخستین روز این هفته یعنی ۱۵ اسفند "روز درختکاری" است.
به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه تحلیلی خبری«شیرازه»، منابع طبیعی، به مواد و منابعی گفته می‌شود که به طور طبیعی به وجود می‌آید و انسان در پیدایش آنها نقشی ندارد. این منابع ازنظر حیاتی به دو دسته تقسیم می شوند:
1 -منابع طبیعی غیرقابل تجدید که پس از بهره‌برداری، مقدار آن کاهش می‌یابد و هیچ‌گاه به صورت اولیه برنمی‌گردد؛ مثل معادن و مخازن.
2-منابع طبیعی تجدید شونده که در صورت مدیریت درست، پس از بهره‌برداری اصولی، قابلیت تجدید حیات دارند و به وضعیت اولیه برمی‌گردند؛ مانند جنگل ها و مراتع.
اهمیت و ارزش منابع طبیعی کشور
منابع طبیعی تجدید شونده مانند آب، خاک، جنگل و مرتع که امروزه در محافل علمی از آن با عنوان بستر حیات انسانها و زیربنای توسعه پایدار جوامع نام برده می‌شود، نگین سرسبزی است که نه فقط به نسل حاضر، بلکه به تمامی نسل های آینده کشورتعلق دارد و باید به خوبی حفظ و به آیندگان سپرده شود.
جنگل‌ها و مراتع، تکیه گاهی مطمئن برای توسعه اقتصادی و اجتماعی،بستری برای رونق کشاورزی، عرصه‌ای برای تولید چوب، زیستگاهی برای گونه‌های گیاهی و جانوری، منبعی برای تولید اکسیژن، گردشگاهی برای تفریح و محل مناسبی برای گذراندن اوقات فراغت است. این نعمت الهی، با تولید محصوالت پرارزش گوناگون، زمینه اشتغال عده بسیاری از افراد جامعه را فراهم می‌سازد و سبب شکوفایی اقتصاد ملی کشور می شود.
درختان همواره در زندگی بشر موثر بوده اند.
قرن‌هاست که آدمی در سایه‌شان از شدت گرما و تابش خورشید در امان مانده و از میوه‌های رنگارنگ و شیرین شان بهره‌مند گشته است. آوای پرندگان که در البالی شاخسارشان مأوا گزیده‌اند روح و جانش را صفابخشیده و قلب وی را مملو از خوشی و شادابی نموده است. در دل زمستان سرد نیز بار دیگر به مدد هیمه ای که از تنه درختان فراهم آورده و آتشی که از آن افروخته سرما و یخبندان را تاب آورده و با آنها دست و پنجه نرم کرده است و بار دیگر این شکوفه‌های زیبای درختان هستند که به او نوید فرا رسیدن بهاری دل انگیز را می‌دهند.به این ترتیب بهره‌مندی‌هایی که از درختان عاید بشر می‌گردد بی‌شمار است و اگر درختان را نعمات الهی بدانیم، سخنی به گزاف نگفته‌ایم.
شاید به همین دلیل است که انسان‌هایی فرهیخته نظیر شعرا و بزرگان و اساتید در زمینه ادبیات و نیز پیشوایان و بزرگان دینی همواره آن را مد نظر قرار داده و بدان توجه نموده‌اند. درخت مظهر زیبایی و حیات و یکی از زیباترین و پُرثمرترین نعمت‌های بیکران خداوند است که بخش مهمی از نیازهای انسان را برآورده می‌سازد. امروزه با صنعتی شدن جوامع بشری درختان نقش مهم‌تری در زندگی بشر ایفا می‌کنند؛
از سویی مقدمات پیشرفت بیشتر صنعت و فناوری را موجب می‌شوند و منابع تامین کننده محصولاتی نظیر وسایل چوبی،مبلمان، لوازم التحریرکاغذ، انواع مدادهای مختلف الوار و هزاران محصول دیگر محسوب می شوند.
از سوی دیگر به منزله ریه‌های یک شهر تلقی شده و نقش مهمی را در تامین سالمت اعضای جامعه ایفا می‌کنند که این مورد اخیر از موارد قبل مهم‌تر است؛ چرا که به دلیل فعالیت کارخانجات صنعتی و نیز ازدیاد وسایط نقلیه عمومی و فعالیت روزانه آنها در سطح شهرهای بزرگ از جمله تهران، آلاینده‌ها و گازهای مهلک و خطرناکی نظیر دی اکسید کربن در هوای شهرها فزونی یافته و سلامت افراد را تهدید می‌کند و افزایش هر چه بیشتر این مواد آلاینده کاهش میزان اکسیژن در هوا را سبب می‌شود و این وضع نامساعد، گروه‌های آسیب پذیر نظیر بیماران ریوی و قلبی، سالخوردگان و کودکان را بیشتر تهدید می‌کند.
کاشت درخت
در چنین شرایطی مساله درخت و درختکاری راه حلی مناسب برای مبارزه با آلودگی‌های مذکور به شمار می‌آید. ایجاد جنگل‌های مصنوعی و فضای سبز در اطراف شهرهای بزرگ به تاسیس کارخانجات تولید اکسیژن می‌ماند. در همین راستا در کشور عزیزمان ایران 15 اسفند هر سال به درخت و درختکاری اختصاص یافته و آن را روز درختکاری نام نهاده‌اند.
به این ترتیب همه ساله در روز 15 اسفند ماه که آخرین ماه فصل زمستان است در حالی که همه ایرانیان خود را برای استقبال از روزهای پُرطراوت بهاری آماده می‌کنند، نهال‌های جوان به دست خاک مهربان و صبور ایران سپرده می‌شود تا به درختانی نیرومند و سرسبز بدل گردند و به این ترتیب گامی در آبادانی کشور عزیزمان برداشته می‌شود.
با کاشت درختان سازگار با وضعیت جوی ایران و با در نظر گرفتن شرایط آب و هوایی خشک و کم باران اغلب مناطق کشور،می‌توان محیط زیست را لطیف و با طراوت کرد. طبیعت و فضای سبز وسیله‌ای برای بقای بشری و حفظ زیبایی شهر است و به‌عنوان میراثی ارزشمند به همه انسانها تعلق دارد. درختکاری در ایران دارای پشتوانه‌ای از علایق ملی و سنت تاریخی است.
تاریخ نشان می‌دهد که ایرانیان باستان، جشن‌های خاصی داشتند و در این جشن‌ها به درختکاری پرداخته و به خاک و زراعت احترام می‌گذاشتند، علاوه بر این درختکاری با اعتقادات مذهبی مردم نیز پیوند دارد، تا حدی که کاشت درخت نوعی عبادت محسوب می شود.
در اهمیت درخت و درختکاری همین بس که در روایتی معتبر از یکی معصومین منقول است که: "حتی اگر دیدید قیامت بر پا شد و شما مشغول کاشتن درختی بودید، ازاین عمل نیک خود دست برندارید" و این نشانگر تاکید و توصیه اولیای اسلام به حفظ و حراست از درختان و اهمیت درختکاری است. مطالب یاد شده به روشنی، وظیفه تک تک ما را در حفظ و حراست از منابع طبیعی موجود، خصوصاً جنگل‌ها و مراتع و همچنین توسعه پایدار و گسترش این نعمت الهی، به عنوان یک وظیفه دینی و ملی، مشخص می‌کند.
درخت، روح سبز حیات
اینکه می‌گویند با یک گل بهار نمی‌شود، درباره درختان صادق نیست. وجود هر درخت، سبب پاکی هوا، زیبایی محیط و آرامش خاطر انسان می‌شود. درختان را باید روح سبز حیات نامید. درختان افزون بر پاکی هوا، در پایداری و تقویت خاک و نیزحفظ آن در برابر عوارضی مانند سیل و نیز تأمین نیازهای غذایی موجودات، نقش بسیار مهمی دارند. فضای سبز، عاملی برای کاهش تنش های روانی است و می تواند تأثیر بسیاری در کاهش اثر آالینده های محیطی داشته باشد.
امنیت غذایی ومنابع طبیعی
امنیت غذایی؛ یعنی غذا برای همه. هر سال، حدود صد میلیون نفر بر جمعیت جهان افزوده می شود. جمعیت زیاد، یعنی تخریب بیشتر زمین‌های کشاورزی، جنگل‌ها و مراتع. هر چه جمعیت بیشتر شود، فشار مردم بر منابع طبیعی نیز افزایش می‌یابد و با از بین رفتن پوشش گیاهی، زمین برای فرسایش آماده می شود. پس با فرسایش شدید زمین و کمبود آب، نتیجه ای جز بروز قحطی و هجوم روستاییان به مناطق شهری و پر کردن اطراف شهرها باقی نمی ماند. بر این اساس، بدون حفظ منابع طبیعی و دست یابی به بهترین شیوه‌های بهره‌برداری از آن، نمی توان امنیت غذایی انسان ها را تأمین کرد.
عوامل تخریب منابع طبیعی
دو عامل عمده در تخریب منابع طبیعی نقش دارند: طبیعت و انسان. آتش سوزی‌های طبیعی، سیل و زلزله، برخی از عوامل طبیعی است که از کنترل بشر خارج است. انسان، به شیوه‌های گوناگون منابع طبیعی را تخریب می کند. یکی از این شیوه‌ها، بی احتیاطی
جنگل نشینان و دامداران و آتش سوزی‌های جنگل‌ها و مراتع است. صنعتی شدن، عبور جاده‌های گوناگون از جنگل‌ها و مراتع،قطع درختان و آلودگی هوا نیز در تخریب منابع طبیعی مؤثرند. برخی دیگر از عوامل تخریب منابع طبیعی عبارتند از: افزایش غیرعادی جمعیت، بهره نبردن از دیگر انرژی های موجود در کشور مانند انرژی خورشیدی، نفت و...، مدیریت اشتباه در عرصه منابع طبیعی و نبود آموزش صحیح.
راه کارهای جلوگیری از تخریب منابع طبیعی
راه کارهای جلوگیری از تخریب منابع طبیعی، موارد چندی است که به طور خلاصه به برخی از آنها اشاره می کنیم:
1 -زراعت در مناطق کوهستانی و سطوح شیبدار، یکی از عوامل فرسایش خاک در کشور است. برای حل این معضل، توسعه باغ‌ها در این زمین‌ها، راهی مناسب به نظر می‌رسد؛ چرا که به این ترتیب افزون بر بهره برداری اقتصادی از آنها، از فرسایش خاک جلوگیری خواهد شد.
2 -نبود تفکر و فرهنگ حفظ منابع طبیعی در کشور، از دیگر مشکلاتی است که می‌توان با بهره گیری از رسانه‌های تصویری و نوشتاری، ارزش، اهمیت و ضرورت حفظ منابع طبیعی و زیان‌های نابودی تدریجی این منابع را برای آگاهی افکار عمومی بیان کرد تا با بسیج ملی، به احیای منابع و جلوگیری از تخریب بیشتر آنها اقدام شود.
3 -کمک دولت به تشکیل انجمن‌ها و تشکل‌های مردمی حفاظت از منابع طبیعی و حمایت از دیدگاه های این گونه تشکل‌ها، و تخصیص اعتبار لازم برای اجرای طرح‌های خروج دام از جنگل، اسکان عشایر و تجمیع روستاهای پراکنده، از دیگر مواردی است که باید در راه کاهش تخریب منابع طبیعی و پوشش گیاهی کشور به آن توجه شود.
فواید ناشی از کاشت درختان
امروزه در محافل علمی و مجامع معتبر دانشگاهی جهان، از جنگل با نام بستر و زیربنای حیات نام می برند؛ زیرا این پدیده الهی در پاکی آب و هوا، تأمین بیش از شصت درصد اکسیژن مصرفی جهان، ذخیره سازی آب‌های زیرزمینی، جلوگیری از بروز انواع فرسایش آبی و بادی، افزایش میزان بارندگی، تعدیل دمای محیط، ایفای نقش ریه در نظام تنفسی شهرها، از بین بردن میکروب‌ها،تأمین سلامت روح و روان انسان، فراهم آوردن شرایط مطلوب تفریحی و تفرجگاهی، ایجاد زمینه تخیل و تفکر برای هنرمندان،کنترل اشعه خورشیدی، دوام و قوام حیات وحش و... نقشی بسیار مهم، حیاتی و زیربنایی دارد.
از سوی دیگر، بروز سیل‌های سهمگین و تبدیل باران رحمت به باران زحمت و مصیبت، افت سطح آب‌های زیرزمینی، پر شدن پیش‌رس مخازن سدها از خاک و دیگر رسوبات آبرفتی، تغییر نامطلوب شرایط آب و هوایی، گسترش کویرها و بیابان زایی در سطوح وسیع، از بین رفتن شرایط مطلوب محیط زیست انسانی، به مخاطره افتادن حیات وحش و...، از عواقب نابودی جنگل‌ها و مراتع کشور است که باید خطر از بین رفتن آن را جدی گرفت و در راه توسعه و گسترش آن از هیچ کوششی دریغ نورزید.
میراثی برای آیندگان واقعیت این است که بدون حفاظت از منابع آب، خاک، پوشش گیاهی و بهره برداری بهینه از آنها، نمی‌توان به توسعه پایدار و تولید مطمئن در کشاورزی رسید. توسعه کشاورزی که به منظور تولید غذا و درآمد بیشتر و ایجاد اشتغال انجام می‌گیرد، راهی برای پایداری تولید غذایی و حفظ منابع طبیعی است.
متأسفانه در حال حاضر، منابع تجدید شونده مانند آب، خاک، جنگل و مرتع، روند تجدید نشدن را می‌پیمایند یا تجدید آنها از یک نسل و چند نسل بیشتر می‌شود. بنابراین، اگر معتقدیم منابع طبیعی،بستر کشاورزی و حتی بستر حیات است، باید همکاری و هماهنگی همه ارگان‌های دولتی و بهره برداران خصوصی و همه اقشار مردم در چارچوب عزمی ملی بروز یابد و این مسئله، جز با شناخت و آگاهی دادن به آنها میسر نمی شود.
منابع طبیعی هر جامعه،ثروت خدادادی آن جامعه است که فقط به نسل حاضر تعلق ندارد، بلکه میراثی است که باید برای آیندگان باقی بماند. اگربخواهیم آینده بهتری داشته باشیم، باید در راه حفظ، احیا و توسعه این منابع بیش از پیش بکوشیم. در غیر این صورت، جهان آینده، جهانی همراه با فقر، گرسنگی و محیط زیستی آلوده و غیرقابل زندگی خواهد بود.
جنگل‌ها به‌عنوان یکی از مهمترین سامانه‌های حیات‌بخش بشر جایگاه انکارناپذیری در تأمین رفاه، آسایش و سعادتمندی جوامع بشری دارند. جنگل و درخت نه تنها ازنظر اقتصادی و پاکیزه نگهداشتن محیط زیست بلکه ازنظر اجتماعی و فرهنگی و روانشناسی برای همه انسانها جایگاه و ارزش ویژهای دارد.
نویسنده: سمیه عزیزی
نظرات بینندگان
