زنگ خطر جدی برای استان فارس؛
کاشت نشاء برنج در اوج کم آبی/ برنج محصولی که رنج بحران آب رابه ارمغان می آورد
با توجه به خشکسالی های پیاپی و کاهش سطح آب های زیرزمینی، برنامه الگوی کشت برای کشور نیاز اساسی است که کمتر به آن توجه شده است. تعیین کشت های جایگزین به جای کشت های آب بر بویژه در مناطق کم بارش، برنامه مناسبی برای ترغیب کشاورزان به کاهش کشت محصولات آب براست که در کنار حمایت از تولید، مدیریت منابع آب را به دنبال خواهد داشت.
به گزارش سرویس اقتصادی شیرازه، آبان ماه سال ۹۷ هیات وزیران با مصوبه ای اعلام کرد کشت برنج فقط در استان های گیلان و مازندران و براساس الگوی کشت وزارت جهاد کشاورزی مجاز است و شالی‌کاران دیگر استان ها با شرایط خاص مجاز به این کار خواهند بود.
بعد از این مصوبه، وزارت جهاد کشاورزی در ابلاغیه ای اعلام کرد کشت برنج به دلیل آببری بالا تنها در استان هایی محدود، یعنی استان های شمالی باید صورت گیرد؛ در قانون برنامه ششم، وزارت جهاد کشاورزی مکلف به اتخاذ تمهیداتی با هدف کاهش ۲۰ تا ۲۵ درصد نیاز آبی در بخش کشاورزی شده است، اما مجلس در بازنگری بودجه امسال، الزام رعایت الگوی کشت را لغو و کشت برنج را در کشور آزاد اعلام کرد که به گفته کارشناسان اقتصادی و صاحبنظران در حوزه آب و محیط زیست هزینه کشت برنج در شرایط «کم آب بر» کشور بسیار بیشتر از نفع آن است و کشت محصولات آب بر در برخی مناطق به هیچ عنوان توجیه ندارد، چرا که ارزش آب مصرفی در این مناطق بالاتر از محصولی است که به دست می آید.
مجلس در حالی ممنوعیت کشت برنج را در استان های دیگر لغو کرد که کشت آن در برخی استان ها در ۲ سال اخیر ادامه داشت؛ در سال های ۹۸ و ۹۹ به خاطر افزایش بارش، جهاد کشاورزی در استان های پربارش مانند خوزستان اجازه کشت برنج را داده بود و اینگونه نیست که برنجکاری در استان های دیگر به هیچ وجه نباید انجام شود.
اما باید توجه داشت که این برداشتن ممنوعیت باید در چه استانهایی ادامه میافت و در چه استانهایی برداشته می شد، به طور مثال در استانی مانند فارس که در اکثر روستاها و شهرهای آن با بحران کم آبی مواجه هستند، کاشت این محصول یاباید به طور کل ممنوع اعلام می شد یا با تغییر شیوه کاشت و خشکه کاری این کار ادامه پیدا می کرد.
ولی متاسفانه شاهد هستیم در برخی شهرستانهای فارس از جمله شهرستان مرودشت که به نوعی قطب کشاورزی استان نیز محسوب می شود کاشت این محصول ممنوع که نشد هیچ، بلکه در برخی شهرهایی که تا پیش از این هم کاشت برنج صورت نگرفته شاهد کاشت این محصول هستیم.
اگر چه برنج، مشهورترین محصول منطقه کامفیروز شهرستان مرودشت از دیر باز تا کنون بوده است، اما در طی چند سالی که قانون ممنوعیت کاشت در دیگر استانها اعمال شد،این منطقه همچنان به کاشت برنج اقدام کردند به گونه ای که اکنون در بسیاری از شهر و روستاهای این شهرستان کمبود و بحران آب وجود دارد به گونه ای که برداشت آب از سفره های زیر زمینی باعث شده عمق چاههای کشاورزی به بیش از 500 متر برسد که این خود یک فاجعه به شمار می‌رود.
پیش بینی که به حقیقت پیوست
کمبود آب در فارس باعث شده تا مسئولان دست به دامان تأمین آب از خلیج فارس شوند، اما تصمیمات مجلس با برداشتن این قانون باعث شد که داستان خشکسالی و خالی شدن سفره های زیرزمینی و افزایش عمق چاه های کشاورزی در استان فارس همچنان ادامه دار باشد، اتفاقی که مرحوم پروفسور پرویز کردوانی پدر علم کویر شناسی ایران 10 سال پیش در مصاحبه ای با خبرنگار شهرستان مرودشت به آن اشاره و این بحران آب را با وجود کشت نادرست محصولات پیش بینی کرده بود.
وی در این گفتگو با بیان اینکه باید به کشاورزان یاد بدهیم گیاهانی بکارند که احتیاج به آب کمتر اما ارزش غذایی بالاتری دارد، گفته بود:به طور مثال کاشت برنج در مناطق مرودشت و حومه کار بسیار نادرستی است چون کاشت برنج مختص مناطقی مثل گیلان و مازندران است که کمتر با مشکل بی آبی مواجه هستند و منطقه خشکی همانند شهرستان مرودشت، کاشت برنج باعث می‌شود از پس انداز آب های زیر زمینی استفاده گردد.
بیشتر بخوانید:
کردوانی با تاکید بر اینکه البته کشاورز هم حق دارد، چون میبیند محصول دیگری هم که بکارد درآمد چندانی ندارد، تصریح کرد: پس سازمان و وزارت جهاد کشاورزی باید تحقیق کنند ببینند در هر منطقه چه نوع گیاهی میتوان کاشت که هم برای کشاورز صرفه اقتصادی داشته باشد و هم به سفره آب های زیرزمینی نیز لطمه ای وارد نکند.
وی با اشاره به اینکه هر رئیس جمهور، وزیر، شهردار و استانداری که منصوب می‌شود همه تصمیم به توسعه بخش کشاورزی دارند، اظهار کرد: اگر وضعیت چنین پیش برود ده سال دیگر شهرستان ویا روستایی وجود ندارد که بتواند کشاورزی را توسعه دهد.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه قبلاً در گذشته عمق چاه ها 10 و نهایت ۱۲ متر بود، گفت: اما اکنون متاسفانه در برخی از شهرستان ها این عمق به ۴۵۰ تا ۵۰۰ متر نیز رسیده است که این خود یک معضل و خطر بزرگ برای بخش است.
پروفسور کردوانی بابیان اینکه مسئولان باید اشتغالی فراهم کنند که نیاز کمتری به آب داشته باشد، ادامه داد: به نظر بنده برای توسعه و فعالیت در بخش صنعت، کشاورزی و حتی آب شرب ابتدا باید از وزارت نیرو پرسید که آب کافی وجود دارد یا خیر سپس به توسعه بخش‌های مختلف بپردازند.
این دانشمند حوزه آب و کویرشناسی،تصریح کرد: چاه هم تا حدی ظرفیت و توان بالا آوردن آب دارند در غیر این صورت به نقطه ای می رسیم که به جای آب از گلِ و لای و آب های شور باید استفاده کنیم.
کردوانی در این مصاحبه به آبیاری نادرست شهرداری در فضای سبز هم اشاره کرده و گفته است: شهرداری ها در کنار یک درخت یا گیاه کم آب بر یک درخت یا گیاه پر آب می کارند که این یکاقدام نادرست در کشاورزی به شمار می رود.
29هزار هکتار کشت برنج تنها در یک شهرستان فارس
با اینکه به خاطر کم آبی توصیه متولیان تامین و مدیریت آب در کشور به ممنوعیت کشت برنج است اما مشاهدات ما از شهرها و استانها نشان می دهد برنج در استان های کم آب همچنان کشت می شود،بی آنکه توجهی به تنشآبی منطقه شود.
در همین راستا طبق آمار به دست آمده از جهاد کشاورزی شهرستان مرودشت، امسال تنها در همین شهرستان قریب به 29هزار هکتار از اراضی زیر کشت برنج رفته است که با وجود تنش آبی وبحران آب شرب در 59 روستای این شهرستان اقدامی نادرست و غیر کارشناسی است.
اگر چه به گفته کارشناسان حوزه آب باید جهاد کشاورزی اقدامات جدی برای برخورد با کشاورزان انجام دهد، اما این اثدامات در حالی مثمر ثمر خواهد بود که مجلس با تصمیمات ضد و نقیض خود موجب بلاتکلیفی هم کشاورزان و هم سازمان جهاد کشاوری نشود.
سخن آخر اینکه :
با توجه به خشکسالی های پیاپی و کاهش سطح آب های زیرزمینی، برنامه الگوی کشت برای کشور نیاز اساسی است که کمتر به آن توجه شده است. تعیین کشت های جایگزین به جای کشت های آب بر بویژه در مناطق کم بارش، برنامه مناسبی برای ترغیب کشاورزان به کاهش کشت محصولات آب براست که در کنار حمایت از تولید، مدیریت منابع آب را به دنبال خواهد داشت.
انتهای پیام/س
نظرات بینندگان
