رونق و احیای مناطق آزاد یکی از وعده های حسن روحانی رئیس جمهور کشورمان بود. اهمیت مناطق آزاد تجاری با توجه به افق 1404 بسیار زیاد بوده و تا کنون نیز دولت یازدهم صحبت های خوبی را در این رابطه انجام داده اند. حسن روحانی در سفر استانی خود به جزیره کیش در گفت و گو با خبرنگاران گفت: برای تحقق اقتصاد مقاومتی باید پایه های اقتصاد کشور را محکم کنیم و یکی از مکان هایی که این ظرفیت را برای تحقق این خواسته مهم دارند، مناطق آزاد هستند.

به گزارش شیرازه به نقل از 598؛ بنا بر تعاریف بین المللی، منطقه آزاد محدوده حراست شده بندری و غیر بندری است که از شمول برخی از مقررات جاری کشور متبوع خارج بوده. ماده ۱ قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری-صنعتی جمهوری اسلامی ایران مصوب مجلس شورای اسلامی در تاریخ ۲۱ شهریور ۱۳۷۲ اهداف تشکیل مناطق آزاد تجاری-صنعتی را تسریع در انجام امور زیربنایی، عمران و آبادانی، رشد و توسعه اقتصادی، سرمایه‌گذاری و افزایش درآمد عمومی، ایجاد اشتغال سالم و مولد، تنظیم بازار کار و کالا، حضور فعال در بازارهای جهانی و منطقه‌ای، تولید و صادرات کالاهای صنعتی و تبدیلی و ارائه خدمات عمومی بیان می‌کند.

هفت منطقه آزاد هم اکنون در ایران فعال است که چهار منطقه در سواحل جنوبی، یک منطقه در دریای خزر و دو منطقه در مجاورت جمهوری آذربایجان و ترکیه قرار دارند و دولت یازدهم به دنبال تبدیل بوشهر، سرخس، جاسک، بانه و مهران به منطقه آزاد است. اما تا کنون مناطق آزاد در ایران به اهداف خود نزدیک نیز نشده اند. تولید و صادرات کالاهای صنعتی یکی از اهداف مطرح شده در قانون برای مناطق آزاد است و بر اساس آمار در سال قبل 132 میلیون دلار کالا از این مناطق صادر شده در حالی که 3.2 میلیارد دلار کالا وارد کشور شده است.

ابراهیم نکو عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی معتقد است که دخالت های دولتی در این مناطق محدودیت ایجاد کرده است " مناطق آزاد ما درجذب سرمایه‌گذاری موانع قانونی دارند که باید برطرف شود؛ همچنین باید برای تمام سلایق، موقعیت فعالیت و حضور ایجاد شود به شرطی که به فرهنگ ما لطمه وارد نشود. مناطق آزاد کشور درگیر یکسری دخالت‌های دولتی هستند که محدودیت ایجاد می‌کنند و دولت باید هرچه بیشتر از بخش خصوصی در مناطق آزاد استفاده کند".

محمدحسن میرمحمدی عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی نیز معتقد است که مناطق آزاد کشور از دیگر کشورهای منطقه عقب مانده و دلیل آن هم تعیین مدیران غیر متخصص مناطق آزاد است " ما از کشورهای منطقه در بحث مناطق آزاد عقب هستیم و نتوانستیم زمینه‌های چابکی و سرعت‌عمل در سرمایه گذاری را ایجاد کنیم. متاسفانه مناطق آزاد به دلیل فقدان مدیرت‌های کارشناسی و سوء استفاده از قوانین ویژه این مناطق، به حیات خلوت‌هایی دور از مراکز کشور تبدیل شده‌اند".

این نماینده مجلس ادامه می دهد: متاسفانه مدیرت مناطق آزاد ما تا کنون یک مدیرت حساب‌شده، کارشناسی‌شده و نظام‌مند نبوده است به همین دلیل مناطق آزاد ما بیشتر تحت‌اشعاع مسائل سیاسی بوده است. تعیین مدیران مناطق آزاد بدون توجه به شایستگی و تخصص و با در نظر گرفتن مسائل سیاسی و جناحی صورت می‌گیرد و به همین دلیل دراین مناطق سوء استفاده سیاسی را شاهد بوده و هستیم.

بنابر بر نظر کارشناسان تاکنون هیچ یک از مناطق آزاد کشور به اهداف خویش (مانند توسعه صادرات غیر نفتی) دست نیافته بلکه عمدتاً به واردات کالاهای لوکس و غیر ضروری و کالاهای بی کیفیت چینی به داخل کشور محدود شده اند. نگاه سیاسی و نبود مدیریت کارشناسانه یکی از مهمترین ضعف های دولت ها در مناطق آزاد می باشد که این امر در دولت یازدهم نیز و با انتخاب اکبر ترکان، ابوالمشاغل دولت به خوبی دیده می شود.